Rogaty Mojżesz z dolnośląskich świątyń i muzeów (GALERIA + ciekawostki)

Dawna sztuka często zaskakuje. Nie tylko pomysłami na przedstawienie pewnych symboli czy idei, nie tylko z powodu widocznej czasami nieporadności twórców. Są dzieła, które stanowią popis rzemiosła i artyzmu twórcy... jednak zastanawiamy się, o co chodzi? Na przykład z... rogami Mojżesza.

Podczas moich wędrówek natrafiłem na sporo posągów czy wizerunków wielkiego starotestamentowego proroka. Wiele z nich miało wspólną cechę. Głowa przywódcy Izraelitów zwieńczona jest lokami czy też promieniami, które dość mocno kojarzą się z rogami. Takimi wręcz diabelskimi! Skąd taka dziwna maniera twórców? Zobaczymy dzieła sztuki z Kamiennej Góry, Legnicy, Krzeszowa czy Brzegu. Do tego słynny posąg Michała Anioła z Rzymu.


Mojżesz znany jest z co najmniej dwóch zaskakujących artystycznych przedstawień. Jedno dotyczy właśnie rogów. Drugie - nie mniej szokujące - węża na krzyżu. W tym odcinku cyklu będzie o rogach.

Mojżesz Michała Anioła na grafice z XIX wieku, wolne media, wikimedia.org

Moda? Kaprys artystów? Skąd te rogi? Wytłumaczenie jest proste i wynika z zawiłości języków. Z tłumaczenia. Kiedy autor Wulgaty, Hieronim, dokonywał przekładu Pisma Świętego z hebrajskiego i greki na łacinę, miał nie lada zadanie. Zmagał się z trudną materią biblijnej symbolicznej warstwy językowej.

"cornuta" z księgi Wyjścia, rozdział 34, werset 29 - Vulgata (Google Books) 

Słynne rogi są przykładem tego, że ta walka przynosiła różne efekty. W tłumaczeniu Wulgaty na język polski, autorstwa Jakuba Wujka (wydane w całości w 1599 roku – 420 lat temu) odnajdujemy taki przekład - przejęty wprost od Hieronima - problematycznej frazy z Księgi Wyjścia „twarz jego rogata była z społeczności mowy Pańskiej”. Wyraz rogata miał w oryginale oznaczać raczej "promieniująca", "opromieniona" niż faktycznie naznaczona kostnymi guzami.

"Biblia to iest księgi Starego i Nowego Testamentu: według łacińskiego przekładu" - Biblia Jakuba Wujka z końca XVI wieku, wydanie z XIX wieku - rogata twarz Mojżesza - z księgi Wyjścia, rozdział 34, werset 29 (Google Books)

Tym sposobem do sztuki przeniknęła bardzo charakterystyczna cecha Mojżesza – przedstawiało się go często z rogami na głowie. Bardzo wyraźnie widać to na przykładzie słynnego posagu Mojżesza autorstwa Michała Anioła. Marmur z początku XVI wieku to prawdziwa perła rzeźbiarstwa. Potężny posąg proroka słynie z proporcjonalnie dużych rogów na głowie postaci.
Rogaci Mojżeszowie są także w innych kościołach na całym świecie. Na Dolnym Śląsku można również spotkać takie wizerunki. Na moich zdjęciach pokażę kilka przykładów. To m.in. Mojżesz z podpory pięknej renesansowej ambony z katedry w Legnicy. Dzieło to jest kilka dziesięcioleci młodsze od posagu Michała Anioła. Do tego rzeźby z wystawy w muzeum w zamku w Brzegu ze zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu, a także drewniana polichromowana figura ze zniszczonego kościoła w Gostkowie w zbiorach Muzeum Tkactwa w Kamiennej Górze. Na deser Mojżesz z Krzeszowa – jednak rogaty w sposób prawidłowy.

Muzeum Narodowe we Wrocławiu 

ambona w katedrze w Legnicy 

posągi na wystawie zabytków sakralnych w zamku w Brzegu ze zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu 

Mojżesz z ambony w bazylice w Strzegomiu 

figura Mojżesza z ewangelickiego kościoła w Gostkowie, zbiory Muzeum Tkactwa w Kamiennej Górze

kościół Erazma i Pankracego w Jeleniej Górze 

*** 

Wow! to mój zestaw ciekawostek, w których pokrótce opisuję niezwykłe zabytki czy widoki, jakie udało mi się uchwycić podczas moich wypraw. To rzeczy małe i duże. Często o niecodziennym kontekście lub niezwykłej historii. Zapraszam.