Neptun to nie tylko „mieszkaniec“ gdańskiej starówki. Skąd w Jeleniej Górze, Legnicy, Świdnicy czy Goerlitz posąg władcy mórz? O tym w niniejszym wpisie.
Neptun na świdnickim rynku
Neptuna wyrzeźbił w 1732 roku Georg Leonhard Weber, rzeźbiarz związany z Świdnicą. Fontanna z posągiem znajduje się w narożniku rynku, niedaleko Muzeum Kupiectwa, w sąsiedztwie Kolumny Trójcy Świętej.
Neptuna wyrzeźbił w 1732 roku Georg Leonhard Weber, rzeźbiarz związany z Świdnicą. Fontanna z posągiem znajduje się w narożniku rynku, niedaleko Muzeum Kupiectwa, w sąsiedztwie Kolumny Trójcy Świętej.
Fontanny z wizerunkiem rzymskiego boga mórz Neptuna (odpowiednik greckiego Posejdona) znajdują w wielu słynnych miastach, od Rzymu, przez Neapol, Florencję, Bolonię, Wiedeń, Madryt po Petersburg. Znajdują się też w Poznaniu czy Gdańsku. Jednak nie o nich będzie mowa.
Neptun na jeleniogórskim rynku - wersja letnia, nocna i zimowa
Neptun na jeleniogórskim rynku - archiwalna fotografia, wolne media, SBC
Przypuszczalnie w latach 30. XVIII wieku z jeleniogórskich kupców zlecił Josephowi Antonowi Bechertowi wykonanie rzeźby Neptuna. W opracowaniach wspomina się, że mogła początkowo zdobić prywatną posesję kupiecką. Na początku XIX wieku rzeźba boga mórz trafiła na rynek i do dziś stoi pod ratuszem.
Już w czasach renesansu, kiedy odrodziło się zainteresowanie kulturą antyczną, zaczęto używać greckich i rzymskich bóstw jako alegorii w sztuce. Także mała architektura miejska czerpała z tego skarbca kultury. Popularne stały się mitologiczne sceny związane z herosami czy właśnie z bóstwami. Merkury na nowo stał się opiekunem kupców. Z kolei Neptun sprzyjał żeglarzom. Doskonale pasował też jako ilustracja rzeźbiarska fontann i studni. Był w końcu panem wód. W wielu miejscach, nawet oddalonych od wielkich akwenów, zaczęły się pojawiać posągi boga Rzymian.
Neptun na legnickim rynku - wersja letnia i bożonarodzeniowa
neptun na legnickim rynku, fotografia archiwalna, wolne media, za SBC
Fontanna "Neptuna" pochodzi z 1731 roku
W omawianym regionie fontanny z Neptunem to zwykle barokowe pamiątki z przeszłości. Powstawały np. w kupieckich miastach na ważnych traktach handlowych (np. przy Via Regia). Ważna była też Liga Hanzeatycka, czyli sięgająca czasów średniowiecza współpraca miast kupieckich, nie tylko tych portowych, ale i śródlądowych (jak Wrocław). W końcu Neptun sprzyjał żeglarzom, a ci przecież od wieków byli głównymi partnerami handlarzy w biznesie. Towary przebywały ogromne odległości na okrętach, więc łaskawa opieka Neptuna była jak najbardziej oczekiwana. Co ciekawe na obszarze Śląska (dawnej pruskiej prowincji Schlesien) pomniki Neptuna potocznie nazywane były Gabeljürge, czyli "Jurkiem z widłami").
Dziś te ciekawe dzieła zdobią place i pokazują, że kultura to złożony i niezwykle interesujący proces oraz zespół niezwykłych pamiątek.
Neptun w Goerlitz widziany z rynku (na Via Regia) i z wieży starego ratusza
Pochodzi z 1756 roku. Został wykonany przez kamieniarza Johanna Georga Mattauscha, pochodzącego z wsi Rakowice Małe w gminie Lwówek Śląski. Został wykonany według rysunku Johanna Friedricha Wilhelma von Charpentiera, geologa, autora m.in "Beytrag zur geognostischen Kenntnis des Riesengebirge". Znajduje się na Untermarkt, przed starym ratuszem, obok Muzeum Śląskiego
Dodatkowo warto wspomnieć, że piękny posąg Neptuna zdobił przed II wojną światową dawny Nowy Targ we Wrocławiu. Fontanna powstała w 1732 roku na zlecenie wrocławskiej rady. Została wykonana przez kamieniarza Johanna Karingera i rzeźbiarza Johanna Jakoba Bauera. Potocznie Neptun nazywany był Gabeljürge, co tłumaczy się jako Jurek z widłami. Wrocławski Neptun zwany Jurkiem pojawił się nawet na kartach dzieł literackich takich twórców, jak Karl von Holtei czy August Heinrich Hoffmann von Fallersleben. W II połowie XIX wieku sfatygowaną barokową figurę zastąpiono nowym, historyzującym posągiem boga mórz. Przypuszczano, że rzeźba została zniszczona w wyniku działań wojennych. W 2022 roku sensacyjną wieścią okazało się odnalezienie części posągu w gminie Syców przez doktora Tomasza Sielickiego, wratislavianistę.
archiwalne zdjęcie z Neptunem na Nowym Targu we Wrocławiu, wolne media, wikimedia.org
Neptun we Wrocławiu, fotografia archiwalna, wolne media: Biblioteka Cyfrowa Uniwersytetu Wrocławskiego
wiersz inspirowany Neptunem (Jurkiem z widłami) zamieszczony w XIX wieku na łamach prasy z Dolnego Śląska, za Google Books
*****
Na moich zdjęciach mam również Neptuna z Berlina (z XIX wieku z alegoriami 4 rzek: Łaby - wypływającej w Karkonoszach, Renu, Odry - głównej rzeki Dolnego Śląska i Wisły).
neobarokowy Neptun z Schloßplatz w Berlinie
alegoria rzeki Odry przy fontannie Neptuna w Berlinie
Wow! to mój zestaw ciekawostek, w których pokrótce opisuję niezwykłe zabytki czy widoki, jakie udało mi się uchwycić podczas moich wypraw. To rzeczy małe i duże. Często o niecodziennym kontekście lub niezwykłej historii. Inne posty z cyklu wow: >> TUTAJ
O fontannach również:
>>> Fontanny i źródła – ulga w czasie upałów, dzieło sztuki w przestrzeni miejskiej. Ciekawe wodotryski z Dolnego Śląska i nie tylko
>>> Fontanny i źródła – ulga w czasie upałów, dzieło sztuki w przestrzeni miejskiej. Ciekawe wodotryski z Dolnego Śląska i nie tylko
polecam także:
niezależny, autorski i niekomercyjny projekt dotyczący historii i uroków Dolnego Śląska, Sudetów i okolic
****
Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa.
CC BY-NC-ND
Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.
****
Gratuluję! Świetny pomysł na artykuł i spacer po zabytkach Dolnego Śląska i Łużyc. Kawkę przy Neptunie w Goerlitz piłem w ubiegłym roku. Czas na Legnicę, Świdnicę i Jelenią Górę :)
OdpowiedzUsuń