Luter i kilka ciekawostek oraz zabytków z Dolnego Śląska (GALERIA)

Reformator, jego sympatycy oraz efekty nauk. Wybór kontekstów z Dolnego Śląska. 

Marcin Luter (Martin Luther) – urodził się 10 listopada 1483 roku, a zmarł 18 lutego 1546. Był niemieckim reformatorem religijnym, teologiem i inicjatorem reformacji. Początkowo był mnichem augustiańskim, doktorem teologii. Sprzeciwił się niektórym praktykom i dogmatom ówczesnego kościoła katolickiego (m.in. słynnych 95 tez). Został współtwórcą luteranizmu. W 1522 roku przetłumaczył na język niemiecki Nowy Testament. Pełen przekład Biblii w wersji Lutra ukazał się w 1534 roku i był ważnym dziełem w historii języka niemieckiego.

wydanie Biblii w tłumaczeniu Lutra, wystawa w Muzeum Regionalnym w Jaworze 

Nauka Lutra bardzo szybko znalazła sympatyków na Dolnym Śląsku. W 1518 roku we Wrocławiu ukazały się pierwsze kazania Lutra. W tym samym roku w Nowym Kościele koło Świerzawy uczeń Marcina Lutra - Melchior Hofmann – głosił luterańskie doktryny. Na luteranizm przechodzili książęta śląscy, a za nimi ich poddani. Wiele kościołów katolickich zmieniono na luterańskie. Kres ekspansji nauk Lutra w regionie przyniosła wojna trzydziestoletnia w XVII wieku. Po niej luteranie zostali pozbawieni świątyń i wielu przywilejów obywatelskich. Wierni korzystali z kościołów granicznych, a także otrzymali zgodę na wybudowanie 3 Kościołów Pokoju. Powstały one na mocy rygorystycznego układu. Do dziś przerwały dwa (poza kościołem w Głogowie): w Świdnicy i Jaworze. Są to zabytki na liście światowego dziedzictwa UNESCO. Nadal służą parafiom ewangelickim. 

Kościół Pokoju w Świdnicy 

Kościół Pokoju w Jaworze 

Z kolei na początku XVIII stulecia udało się wybudować na Śląsku 6 tak zwanych Kościołów Łaski. Do dziś przetrwały 4 z nich (w tym 3 na Dolnym Śląsku:w Kamiennej Górze, Jeleniej Górze i Miliczu), z czego tylko 1 jest nadal ewangelicki (w Cieszynie). 

wnętrze dawnego Kościoła Łaski w Jeleniej Górze (obecnie parafia katolicka) 

dawny Kościół Łaski w Kamiennej Górze (obecnie parafia katolicka) 

Po II wojnie światowej wiele ewangelickich kościołów zmieniono na katolickie. Niektóre nie przetrwały próby czasu – są ruinami, albo zupełnie zniknął po nich ślad. 

klasycystyczne wnętrze zachowanego kościoła ewangelickiego w Wałbrzychu 

Kościół Górski Naszego Zbawiciela (powszechnie znany jako Kościół Wang lub Świątynia Wang) – ewangelicki kościół parafialny w Karpaczu

Kościół Opatrzności Bożej we Wrocławiu, dawniej znany jako kościół dworski – kościół ewangelicki należący do parafii Ewangelicko-Augsburskiej Opatrzności Bożej we Wrocławiu

ruiny kościoła ewangelickiego w Mirsku 

Zabytki związane z Lutrem znaleźć można w wielu miejscach, przede wszystkim w kościołach. Popiersie Lutra znajduje się w kościele ewangelickim w Wałbrzychu, w Legnicy znaleźć można witraże przedstawiające reformatora, w Kościele Pokoju w Świdnicy na emporze znajduje się portret duchowego przywódcy. Podziwiać też można stare wydania Biblii w tłumaczeniu Lutra (na zdjęciu Biblia na wystawie w Muzeum Regionalnym w Jaworze). Na obraz przedstawiający Lutra i Melanchtona natrafiłem również na wystawie w Muzeum Sztuki Sakralnej w Bardzie. 

popiersie Lutra, kościół w Wałbrzychu 

portret Lutra, empora Kościoła Pokoju w Świdnicy 

Luter i Melanchton - twórcy reformacji - obraz w Muzeum Sztuki Sakralnej w Bardzie 

spalenie bulli papieskiej przez Lutra - piękny zabytek z Legnicy - witraż z kościoła mariackiego

Ewangelicki kościół Marii Panny (niem. Liebfrauenkirche, Kirche zu Unser Lieben Frauen) w Legnicy: witraż z pracowni Ferdynanda Müllera z Quedlinburga (Glasmalereianstalt Ferdinand Müller) - 

ufundowany przez duchownych i parafian z kościoła Mariackiego

"10 grudnia 1520 – Na przedmieściach Wittenbergii Marcin Luter spalił publicznie papieskie księgi prawnicze wraz z wydaną przez papieża Leona X bullą Exsurge Domine, zawierającą potępienie i wzywającą do odwołania jego nauk. Czynem tym Luter zrywał ostatecznie z Kościołem katolickim, konsekwencją czego było ekskomunikowanie go przez papieża 3 stycznia następnego roku" (Wikipedia)

Dysputa nad tłumaczeniem Pisma Świętego z udziałem Lutra - witraż

Kościół Marii Panny w Legnicy

Ciekawe osoby związane z Lutrem (mające z nim kontakt - przyjaciele, uczniowie i naśladowcy):

Johann Heß (Hess)- związany z Wrocławiem teolog luterański, mówca i znany w całej Europie reformator religijny

płaskorzeźba na kościele Marii Magdaleny we Wrocławiu 

Valentin Friedland Trozendorf - związany z Legnicą i Złotoryją założyciel i rektor pierwszego gimnazjum humanistycznego na Śląsku 

tablica pamiątkowa w Złotoryi 

Martin Helwig  – związany z Nysą i Wrocławiem śląski pedagog i kartograf, autor pierwszej mapy Śląska

mapa na wystawie w Ossolineum we Wrocławiu 

Plus ciekawostki:

• Dzieło syna Marcina Lutra - Paula Lutra: "Oratio de arte medica et cura tuendae valetudinis" - ukazało się drukiem we Wrocławiu 
• w Bibliotece Wallenberga przy Kościele Łaski w Kamiennej Górze znajdowały się oryginalne rękopisy w tym listy reformatorów- również Lutra (podaje tak " Katalog der von Wallenberg-Fenderlin'schen Bibliothek zu Landeshut i. Schl.") - po II wojnie światowej cenne zbiory uległy zniszczeniu i rozproszeniu
• niejaki Ioannis à Liptitz, Nobilis Silesii – "Johann von  Liptitz, szlachcic Śląski" - wydał dzieło  „Mysteria Apocalyptica”.Zastosował w nim połączenie gematrii hebrajskiej (porządek liczbowy) z alfabetem łacińskim. Tym sposobem przeliczył: Maartin Luter = 666. 

To wybór kontekstów na ten temat. 

Post został opublikowany w 2021 roku w 475. rocznicę śmierci Lutra. 

****

Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa. W sprawie użycia komercyjnego, proszę o kontakt.

Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.

****