Secesja była świeżym i odważnym powiewem w sztuce na przełomie XIX i XX wieku. Opanowała wiele dziedzin, począwszy od architektury, malarstwa po sztukę użytkową. Wspaniałe przykłady secesji możemy podziwiać w Barcelonie, Wiedniu czy Budapeszcie. Także na Dolnym Śląsku znajdziemy wiele fantastycznych perełek związanych z fenomenalnym stylem, który odświeżył zamroczoną historyzmem estetykę przedwojennej Europy.
Oto wybór budowli oraz muzealnych eksponatów, a także przykładów sztuki użytkowej, które wpisują się w „młody styl” panujący w okresie Belle Époque. W tym wpisie znajdziecie też nazwiska ciekawych twórców związanych z Dolnym Śląskiem, którzy zapisali się na kartach historii sztuki jako artyści i propagatorzy secesji.
Secesja, czyli inaczej Art Nouveau lub Jugendstil to styl sztuki, architektury i sztuki użytkowej. Był najbardziej popularny w latach 1890-1910. Krytycy uważają, że secesja (czyli odcięcie się) była reakcją na sztukę akademicką , eklektyzm i historyzm architektury i dekoracji XIX wieku. Twórcy secesyjni szczególnie inspirowali się naturalnymi formami, takimi jak faliste krzywizny roślin i kwiatów. W dziełach tego nurtu da się zauważyć poczucie dynamizmu i ruchu, uzyskiwane poprzez asymetrię lub załamania linii.
Gdzie na historycznym Dolnym Śląsku (także tym administracyjnym, jako dawna pruska prowincja śląska – istniała właśnie w czasach, kiedy tworzono w stylu secesyjnym) szukać śladów Jugendstilu? Przede wszystkim w miastach, szczególnie tych dużych. Zwiastuny pojawiały się wszędzie tam, gdzie koncentrowało się życie artystyczne i możliwe były nowe inwestycje, pobudzane przez handel czy budownictwo mieszkaniowe oraz usługowe. Takie miasta, jak Wrocław, Legnica czy Jelenia Góra oraz Goerlitz (wówczas znajdujący się na obszarze prowincji śląskiej) naśladowały imperialne „wyrocznie mody”, jak Berlin czy Wiedeń. Dlatego wciąż znaleźć tam można mnóstwo – większych lub mniejszych - secesyjnych śladów.
WROCŁAW
Stolica Dolnego Śląska może pochwalić się takimi wspaniałościami, jak dawny dom towarowy braci Barasch (niestety zatracił dawny urok przez przebudowy), dom handlowy Victoria, dom handlowy Schleisinger & Grunbaum czy dawny dom handlowy Max Goldstein. Styl secesyjny reprezentuje też wspaniała kamienica Löffelholza przy ul. Bolesława Prusa oraz hala peronowa dworca głównego, a także kompleks zakładów kąpielowych (Hallenschwimmbad Breslau) czy Hala Targowa. W stylu secesji urządzony jest też lokal Kalambur. Warto też zwrócić uwagę na secesyjny mural na słynnym nadodrzańskim podwórku.
Z nieistniejących obiektów trzeba wymienić Kościół Odkupiciela we Wrocławiu, którego wnętrze było wyraźnie osadzone w estetyce secesji, a także wyjątkowy dom wrocławskiego lekarza (wielokrotnie nominowanego do nagrody Nobla) i mecenasa artystów (przyjaźnił się z Hauptmannem, Mahlerem czy Straussem) doktora Neissera. Jego villa – zniszczona podczas wojny – była wyjątkowym żywym muzeum secesji!
,_Warenhaus_Gebr%C3%BCder_Barasch,_Architekt_Georg_Schneider,_Breslau,_Innenarchitektur_(Quelle_Theodor_Fischer,_Der_Profanbau,_1905).jpg)
,_Warenhaus_Gebr%C3%BCder_Barasch,_Architekt_Georg_Schneider,_Breslau,_Au%C3%9Fenarchitektur_(Quelle_Theodor_Fischer,_Der_Profanbau,_1905).jpg)
Na ślady wrocławskiej secesji natrafić można w wielu kamienicach z początku XX wieku, zachowały się dekoracje elewacji a także stylowe klatki schodowe z ciekawymi płytkami, balustradami, stolarką czy witrażami.
JELENIA GÓRA
W stolicy Karkonoszy na uwagę zasługuje choćby dawny dom towarowy Schullera, wciąż pełniący funkcje usługowo-handlowe a także wspaniały gmach Teatru im. Cypriana Norwida.
PAŁAC W TRZEBIESZOWICACH
W pałacu nazywanym Zamkiem na Skale koło Lądka-Zdroju znajdują się dwa secesyjne saloniki, a w nich intarsjowane drzwi z płaskorzeźbą głowy kobiety zaprojektowaną przez Alfonsa Muchę! Alfons Maria Mucha (1860 - 1939) − był słynnym grafikiem i malarzem, jednym z czołowych przedstawicieli secesji!
MUZEA
Secesyjne cacka można podziwiać w muzeach na Dolnym Śląsku. To sztuka użytkowa: meble, metal, porcelana, szkło. W ostatnich latach w dolnośląskich muzeach odbyły się m.in. takie ekspozycje: „Secesja w metalu" (Muzeum Narodowe we Wrocławiu, 2020), "Secesja ze zbiorów Muzeum Miedzi w Legnicy" (Muzeum Miedzi w Legnicy, 2012), "Szkło secesyjne ze zbiorów Muzeum Karkonoskiego w Jeleniej Górze" (Muzeum Miedzi w Legnicy, 2011), "Secesja i Jelenia Góra. Obraz miasta i epoki" (Muzeum Karkonoskie w Jeleniej Górze, 2017), "Od Anny Świdnickiej do secesji. Rekonstrukcje sukien historycznych Elżbiety Dunin - Wąsowicz" (Muzeum Kupiectwa w Świdnicy, 2021).
Podczas moich podróży podziwiałem m.in. piękne piękne szkła secesyjne w Muzeum Karkonoskim w Jeleniej Górze, porcelanę secesyjna w Muzeum Porcelany w Wałbrzychu oraz metalową sztukę użytkową w Muzeum Miedzi w Legnicy i Muzeum Narodowym we Wrocławiu.
Na osobną uwagę zasługuje realizacja witrażu według projektu wybitnego polskiego artysty, przedstawiciela Młodej Polski – Stanisława Wyspiańskiego. Artysta i pisarz odwiedził Legnicę i Wrocław, co zainspirowało go do stworzenia poematu i pracy plastycznej na temat śmierci księcia Henryka II Pobożnego w bitwie pod Legnicą w 1241 roku. Witraż według projektu Wyspiańskiego znajduje się w Muzeum Bitwy Legnickiej w Legnickim Polu.
Ponadto zainicjowany został projekt o nazwie "Muzeum Secesji w Jeleniej Górze" w dawnej willi Maksa Erfurta w Jeleniej Górze na Zabobrzu.
GOERLITZ
Bratnia część Zgorzelca, dawniej jedno łużyckie miasto administracyjnie na Śląsku, dziś europamiasto podzielone między dwa kraje. Zachodnia część, czyli właśnie Goerlitz znajduje się w Niemczech, w Saksonii. W czasie, kiedy rozwijała się secesja, Goerlitz było miastem na Śląsku. Stąd chciałbym również zwrócić uwagę na to miasto. Zwłaszcza, że do Goerlitz można dojechać pociągiem z Wrocławia. Wsiada się na secesyjnej hali peronowej w stolicy Dolnego Śląska, wysiada się na dworcu z piękną secesyjną halą główną! W Goerlitz znajdziemy też wiele innych przykładów architektury typu Jugendstil. To między innymi wspomniany dworzec (Bahnhof Görlitz), ale szczególnie domy handlowe Kaufhaus Görlitz i Straßburg-Passage, a także sala koncertowa Stadthalle Görlitz i zachowana historyczna synagoga z elementami secesji.
LUDZIE
W kwietniu 1895 roku ukazał się pierwszy numer pisma „PAN” redagowanego przez Otto Juliusa Bierbauma z Zielonej Góry. Ten pisarz pochodzący z historycznego Dolnego Śląska był szczególnie popularny na przełomie XIX i XX wieku. Do jego wierszy muzykę napisał m.in. Strauss. Czasopismo „PAN” jest uważana za najważniejszy organ prasowy secesji w Niemczech.
Ponadto z stylem secesji związani byli tacy artyści, jak: Wanda Bibrowicz – jedna z najwybitniejszych przedstawicielek tkaniny artystycznej, związana z Wrocławiem i Szklarską Porębą; Franz Metzner, przedstawiciel secesji wiedeńskiej, studiował m.in. w pracowni Christiana Behrensa we Wrocławiu, Martin Dülfer urodzony we Wrocławiu szczególnie znany z projektów secesyjnych budynków teatralnych; Fritz Beblo urodzony we Wrocławiu, architekt secesyjny, zaprojektował m.in. Bains municipaux (łaźnie miejskie) w Strasburgu.
Światowy Dzień Secesji to święto obchodzone 10 czerwca. Data nie jest przypadkowa - to rocznica śmierci dwóch słynnych architektów ruchu, Antoniego Gaudiego (Barcelona) i Ödöna Lechnera (Budapeszt).
Polecam również posty oznaczone tagiem:
super
OdpowiedzUsuń