Kominki, piece… na Dolnym Śląsku (i w okolicy) – zabytki związane z ogrzewaniem oraz opałem (GALERIA + ciekawostki)

Na górskim południu Dolnego Śląska sezon grzewczy na poważnie zaczyna się już z nadejściem klimatycznej jesieni, czyli we wrześniu. Wtedy w Sudetach pojawiają się nie tylko przymrozki, ale nawet opady śniegu. I tak do wiosny. Od stuleci ludzie żyjący w klimacie północy miesiącami muszą walczyć z chłodem. Są z tym związane zabytki materialne: kominki, piece, kominy, a także miejsca, w których historycznie wydobywano czy też przygotowano opał: węgiel, gaz. Zdarza się, że konstrukcje i przedmioty związane z ogrzewaniem sią niezwykle kunsztowne, piękne, intrygujące i niespotykane! 

Zapraszam na subiektywny przegląd ciekawostek związanych z zagadnieniem ogrzewania pomieszczeń i nie tylko. To zestaw zdjęć i komentarzy dotyczących głownie Dolnego Śląska (łącznie z historycznymi terenami poza granicami dzisiejszego województwa dolnośląskiego), a także okolic: czeskich Sudetów oraz Łużyc, które administracyjnie podzielone są między Saksonię a Dolny Śląsk. 

Ponad 100 zdjęć rozmaitych ciekawostek! Plus komentarz. 

Zima na Dolnym Śląsku potrafi być długa i dokuczliwa. Sezon grzewczy przeciąga się od września do maja. Niebezpieczny dla zdrowia i życia chłód od wieków odpędzany jest ciepłem pochodzącym głownie z ognia – spalania paliwa, czy to drewna, węgla czy też gazu. W zależności od epoki i dostępności opału mieszkańcy Dolnego Śląska i okolic na różne sposoby radzili sobie z ogrzewaniem swoich domostw. Ciepło z pieców wykorzystywali też do przygotowania posiłków, a także do prac rzemieślniczych, jak kowalstwo czy hutnictwo. 

wybrane piece kaflowe na Dolnym Śląsku: 

Zamek Kliczków 

zbiory Muzeum Architektury we Wrocławiu (w tym piece secesyjne) 

sala balowa pałacu w Bożkowie 

muzeum w Bolesławcu 

pałac Jedlinka w Jedlinie-Zdroju 

ratusz we Wrocławiu 

Muzeum Miejskie Wrocławia - Pałac Królewski 

muzeum w Świdnicy 

sala ratuszowa - muzeum w Ziębicach 

zamek w Międzylesiu 

muzeum w Wałbrzychu 

Z ogrzewaniem związane są rozmaite pamiątki materialne: piece kaflowe, kominki, najróżniejszej budowy urządzenia i konstrukcje grzewcze. Zabytki związane z ogrzewaniem można podziwiać w pałacach, zamkach, muzeach i różnych obiektach użyteczności publicznej. Przygotowałem przegląd takich właśnie niezwykłości. Do tego kilka atrakcji turystycznych związanych z wydobyciem, produkcją i przesyłaniem paliw wykorzystywanych w ogrzewaniu. Zapraszam! 

wybrane kominki na Dolnym Śląsku: 

kominki w pałacu w Mojęcicach

zamek Grodno 

zamek Książ w Wałbrzychu 

dom zdrojowy w Szczawnie-Zdroju 

ratusz w Kamiennej Górze - kominek o tyle ciekawy, że nie był od początku przeznaczony do palenia w nim drewnem.... to kominek ozdobny do palenia w nim gazem dla samego płomienia 

zamek Kliczków 

zamek w Oleśnicy 

Dom Hauptmanna - muzeum w Jagniątkowie 

pałac w Bożkowie 

Pałac Królewski (Muzeum Miejskie Wrocławia) 

zamek Grodziec 

ozdobna nadbudowa i sztukaterie kominka w sali kominkowej w pałacu w Bukowcu 

Kilka ciekawych terminów:

• Ofenbank - piec z ławami (przypieckiem)
• Zimmerofen - piecyk pokojowy 
• Kachelofen - piec kaflowy 
• Brasero - misa wykonana do przechowywania rozżarzonych węgli. Po niemiecku nazywana Wärmpfanne . Służyła jako przenośny piec od starożytności. 
• Westfalka - wolno stojący piec kuchenny z żeliwną płytą grzejną
• (Brot)Backofen - piec chlebowy 
• Schneiderofen - piec na żelazka
• Ofenplatte – płyta – osłona paleniska kominkowa/piecowa, często ozdobna
• Warmluftheizung - ogrzewanie ciepłym powietrzem ogrzewanym nad paleniskiem i rozprowadzanym systemem kanałów, podobne rozwiązanie do antycznego hypokaustum, stosowane w zamkach od średniowiecza
• Piec figuralny – piec o nietypowym kształcie, przypominający osoby, zwierzęta czy inne przedmioty 

inne ciekawe piece na Dolnym Śląsku: 

Muzeum Narodowe we Wrocławiu, figuralny piec Josepha Mattersbergera (zmarł 10 listopada 1825 we Wrocławiu) z około 1800 roku, wzorowany na sztuce egipskiej

palenisko na ogrzewanie ciepłym powietrzem, unikatowy piec w piwnicach zamku Kliczków 

piecyk na żelazka, Muzeum Kultury Ludowej Pogórza Sudeckiego. Skansen w Pstrążnej

secesyjny piecyk w Muzeum Tkactwa w Kamiennej Górze 

piec hutniczy w Hucie Szkła Kryształowego Julia w Piechowicach 

piece w Muzeum Architektury we Wrocławiu 

piec kuchenny, Muzeum Pałacowe w Łomnicy 

piecyk w Muzeum Sprzętu Gospodarstwa Domowego w Ziębicach 

piec kuchenny w Muzeum Sprzętu Gospodarstwa Domowego w Ziębicach 

piec/palenisko w kuźni, Muzeum Kultury Ludowej Pogórza Sudeckiego. Skansen w Pstrążnej

Muzeum Kultury Ludowej Pogórza Sudeckiego. Skansen w Pstrążnej

piec z przypieckiem, Muzeum Kultury Ludowej Pogórza Sudeckiego. Skansen w Pstrążnej

piec kuchenny, Muzeum Łużyckie w Zgorzelcu 

kuchnia z piecem kuchennym, Izba Pamiątek w Kątach Wrocławskich 

piece kuchenne w muzeum w Lubomierzu 

piec kuchenny - muzeum w Jaworze 

piec kuchenny - muzeum w Dzierżoniowie 

piecyk pokojowy, muzeum w Bystrzycy Kłodzkiej 

piec w pałacu w Bożkowie 

piec w zamku Grodziec 

piecyk w pałacu w Strudze 

Szlak Ginących Zawodów Kudowa-Zdrój, piece kowalski, do chleba i wypalania gliny 

piec do podpłomyków, Jarmark Jadwiżański, Wrocław/Leśnica 

W zestawieniu znajdziecie m.in. piece czy kominki z takich miejsc, jak: Wrocław, Bolesławiec, Świdnica, Wałbrzych, Kamienna Góra, Jawor, Ziębice, Szczawno-Zdrój, Bystrzyca Kłodzka, Pstrążna, Lubomierz, Kąty Wrocławskie, zamek Czocha, zamek Książ, zamek Kliczków, zamek Grodziec, zamek Grodno, zamek w Oleśnicy, zamek w Międzylesiu, pałac w Bożkowie, pałac w Łomnicy, pałac w Jedlinie-Zdroju, pałac w Bukowcu....

interesujące piece poza administracyjnym Dolnym Śląskiem (z miejsc historycznie związanych z Dolnym Śląskiem) oraz w Sudetach:

Nysa, muzeum, dawny pałac biskupów wrocławskich (miasto historycznie związane z Dolnym Śląskiem) 

Javorník (České Slezsko - historycznie Dolny Śląsk): zamek Jánský vrch - rezydencja Piastów śląskich i biskupów wrocławskich

Paczków, Muzeum Gazownictwa (historyczny Dolny Śląsk) 

piece kaflowe w zamku piastowskim w Brzegu (historyczny Dolny Śląsk) 

muzeum w Goerlitz, (w XIX i I połowie XX wieku administracyjnie na Śląsku/Dolnym Śląsku, regionalnie Łużyce, geograficznie Sudety, obecnie Zgorzelec w województwie dolnośląskim tworzy z Goerlitz związek samorządowy nazywany europamiastem) 

muzeum w Zittau, (w latach 1319–1346 w granicach piastowskiego księstwa jaworskiego, regionalnie Łużyce, Sudety)

Muzeum města Police nad Metují (leży w Górach Stołowych, w linii prostej około 10 km od granicy z Polską)

**

rozmaite obiekty związane z ogrzewaniem: 

dekoracyjne kominy przy dawnym pałacu królewskim w Mysłakowicach 

osłony kominkowe na wystawie w zamku Książ w Wałbrzychu 

A także z miejscowości na obszarze historycznego Dolnego Śląska i związanego z Dolnym Śląskiem, jak: Nysa (pałac biskupów wrocławskich w Nysie - obecnie muzeum), Brzeg (zamek Piastów śląskich – obecnie muzeum), Javorník (České Slezsko - historycznie Dolny Śląsk, zamek Jánský vrch - rezydencja Piastów śląskich i biskupów wrocławskich), Goerlitz (w XIX i I połowie XX wieku administracyjnie na Śląsku/Dolnym Śląsku, regionalnie Łużyce, geograficznie Sudety. Obecnie Goerlitz i Zgorzelec w województwie dolnośląskim tworzą porozumienie samorządowe, tzw. europamiasto), Zittau (1319–1346 w granicach piastowskiego księstwa jaworskiego, regionalnie Łużyce, Sudety),  Paczków (historyczny Dolny Śląsk). Miejsca związane z paliwami: kopalnie w Wałbrzychu (Stara Kopalnia – centrum nauki), Boguszów Gorce (Witold – centrum kultury), Paczków (stara gazownia – muzeum). I inne. 

Stara Kopalnia w Wałbrzychu - miejsce wydobycia węgla kamiennego od XVIII wieku do końca XX wieku 

Muzeum Górnictwa - podziemna trasa turystyczna w Nowej Rudzie, dawna kopalnia węgla kamiennego 

Szyb Witold w Boguszowie-Gorcach - dawna kopalnia węgla kamiennego 

Muzeum Gazownictwa w Paczkowie 

+ ciekawostka literacka

Motyw ognia na kominku jest bardzo romantycznym tropem. Został także wykorzystany w balladzie znakomitego śląskiego romantyka

Joseph von Eichendorff napisał debiutancką powieść "Ahnung und Gegenwart" (ukończona w 1812 roku, wydana w 1815), w której pojawia się publikowana później oddzielnie ballada. Jest w niej motyw (strofa) siedzenia przy kominku i blasku ognia. Joseph von Eichendorff mieszkał i uczył się we Wrocławiu. Zmarł w Nysie, mieście historycznie na Dolnym Śląsku. 

"Die Muhme, die saß beim Feuer

Und wärmet sich am Kamin,

Es flackert' und sprüht' das Feuer,

Hell über die Stub' es schien"

Eichendorff, "Ahnung und Gegenwart", za: Google Books

+ ciekawostki muzyczne

Pieśń o siedzeniu przy kominku napisał Georg Isidor Henschel (urodzony 18 lutego 1850 roku we Wrocławiu), śpiewak, kompozytor i pedagog, który zrobił karierę międzynarodową, dziś zapomniany. 

W jego cyklu "8 Lieder aus Scheffel's Trompeter von Säkkingen", op. 25 znajduje się pieśń "Nun liegt die Welt umfangen", której motywem jest kominek i zima (słowa napisał Joseph Viktor von Scheffel).

Henschel: "Nun liegt die Welt umfangen", za IMSLP 

 

motyw kominków pojawia się też twórczości wybitnych kompozytorów pośrednio związanych z Dolnym Śląskiem:

Max Reger: Träume am Kamin, Op.143 (ciekawostki i konteksty na temat kompozytora TUTAJ)

Robert Schumann: Kinderszenen, Op.15: Am Kamin (ciekawostki na temat kompozytora i jego twórczości TUTAJ)

Richard Strauss: Intermezzo - Träumerei am Kamin (ciekawostki na temat kompozytora i jego twórczości TUTAJ) 

+ ciekawostka górska:

skała Piec (niem. Backofenstein) w Rudawach Janowickich 

Piec, Rudawy Janowickie, obok Skalnego Mostu 

*****

32. post z cyklu WOW

Wow! to mój zestaw ciekawostek, w których pokrótce opisuję niezwykłe zabytki czy widoki, jakie udało mi się uchwycić podczas moich wypraw. To rzeczy małe i duże. Często o niecodziennym kontekście lub niezwykłej historii. Zapraszam TUTAJ

***

Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa. W sprawie użycia komercyjnego, proszę o kontakt.

CC BY-NC-ND

Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku