30 października 2022

„Śpiąca Sybilla” z Kamiennej Góry - piękne epitafium dziewczynki, której brat został wielkim poetą (a Bach wykorzystał melodię z jego piosenki!)

Na starym cmentarzu w Kamiennej Górze, w murze otaczającym nekropolię, tuż obok starego kościółka, znajduje się nadszarpnięte zębem czasu, ale wciąż piękne epitafium. Przedstawia śpiące na boku dziecko – dziewczynkę, która trzyma w dłoni kwiat (różę) i księgę (Biblię). Dzieło stworzył Matthäus Knote, artysta, którego rzeźby zdobią kościoły w Lubiążu, Krzeszowie, Jaworze, Chojnowie, Lubawce, Broumovie. „Śpiącą” jest Sybilla Gläser, córka kamiennogórskiego kupca, Caspara. Zmarła w 1662 roku, dwa lata później zmarł jej ojciec, a 6 lat później jej słynny starszy przyrodni brat - Enoch Gläser, prawnik, profesor, poeta. Właśnie w śpiewniku tego twórcy znaleźć można piosenkę, której melodia brzmi do dziś w ciekawym chorale luterańskim!


Kamienna płyta z niezwykłym, symbolicznym wizerunkiem jest prawdopodobnie najstarszym znanym dziełem Knotego (za: „Miedzy Pragą a Legnicą. Matthaus Knote. Śląski rzeźbiarz epoki baroku i jego warsztat”) – rzeźbiarza związanego z Legnicą, aktywnego na Śląsku i w Czechach. Epitafium mogło powstać około 1662 roku. Artysta miał wtedy 26 lat. Początkowo mieszkał w Kamiennej Górze. Zapewne dlatego poproszony został o wykonanie przepięknego epitafium. Dziś zatarło się wiele detali i napisów. Pozostała przede wszystkim finezyjna kompozycja. Całość jest intrygująca w treści, jaki wzruszająca w przekazie. Łączy w sobie statyczność, wieczność, z dynamizmem, barokowym niepokojem w formie i znaczeniu. Róża/kwiat może symbolizować zarówno niewinność, dziewczęctwo, ale i przemijanie, z kolei księga jest wyrazem bogobojności i wiary w życie wieczne. 
Warto dodać, że Matthäus Knote znany jest m.in. z wspaniałej ambony w Kościele Pokoju w Jaworze. 



ambona w Jaworze 

Niewiele wiadomo o Sybilli (Siebille). Była późną córką mieszczanina i kupca kamiennogórskiego, Caspara Gläsera. Urodziła się 16 stycznia 1656 roku. Jej brat Enoch miał wówczas już 28 lat i zaszczytny tytuł Poeta Laureatus (przebywał wówczas w Helmstedt w Dolnej Saksonii, gdzie robił karierę naukową, prawniczą i literacką). Sybilla zmarła 18 kwietnia 1662 roku w wieku zaledwie 6 lat. Dwa lata później, w 1664 roku, w wieku 79 lat zmarł Caspar, ojciec Sybilli. Prawdopodobnie on ufundował piękne epitafium swojej córeczce. 





epitafium 6-letniej Sybilli Gläser, cmentarz komunalny w Kamiennej Górze

Trzy lata przed narodzinami swojej siostry, w 1653 roku, Enoch (urodzony w Kamiennej Górze 2 marca 1628 roku), wydał bardzo ciekawy świecki śpiewnik: „Schäffer-Belustigung oder Zur Lehr und Ergetzligkeit angestimmter Hirthen-Lieder”. Jego druk można podziwiać m.in. w zbiorach Biblioteki Jagiellońskiej w Krakowie czy Niedersächsische Staats- und Universitätsbibliothek Göttingen – obie instytucje udostępniają digitalizację starodruku online. Wspominam o tym dziele nie bez powodu. 28. pieśnią II księgi tego zbioru kamiennogórskiego liryka jest piosenka „Sylvius ging durch die Matten” podana wraz z partyturą. Melodię z tej pieśni wykorzystał inny poeta - Johann Flittner (w XVII i XVIII wieku plagiat nie był czymś niezwykłym). Tak powstał chorał „Ach, was soll ich Sünder machen?” ("Ach cóż ja mam grzeszny działać"). 


Enoch Gläser - prawnik, naukowiec, poeta, grafika, wolne media, wikimedia.org 


„Sylvius ging durch die Matten” z  Schäffer-Belustigung...." Enocha Gläsera - prawdopodobnie melodia nie jest autorstwa poety, jednak anonimowa muzyka została zapamiętana dzięki drukowi kamiennogórskiego literata, domena publiczna, zbiory BJ



chorał „Ach, was soll ich Sünder machen?” w opracowaniu Bacha, wydanie dzieł Bacha z XVIII wieku, domena publiczna, za; IMSLP


Na podobieństwo tych dwóch melodii uwagę zwrócił m.in. Johannes Zahn, XIX-wieczny teolog i muzykolog, autor kompendium „Die Melodien der deutschen evangelischen Kirchenlieder” (melodia Enocha Gläsera i chorału została omówiona pod numerem 617). Chorał „Ach, was soll ich Sünder machen?” został dwa razy opracowany w znanych kompozycjach Jana Sebastiana Bacha! Chodzi o dzieła z numerami BWV 259 (chorał), BWV 770 (partita chorałowa). Enoch zmarł 12 września 1668 roku. Bach urodził się kilkanaście lat później, w 1685 roku. W 1684 roku w Królewcu ukazał się „Nowo wydany Kancyonał”, w którym znaleźć możemy tłumaczenie chorału „Ach, was soll ich Sünder machen?” na język polski (pod numerem 601). Czwartą strofę zaczynają słowa: „Wiem to dobrze, że żywot nasz, jako mgła, przeto ginie”. Na szczęście sztuka jest trwalsza i przypomina nam o przeszłości oraz stale o tym, jak kruche jest życie. 


„Ach, was soll ich Sünder machen?” w opracowaniu Bacha, jako chorał i partita (YOUTUBE) 


polecam również:

kompozytora, nauczyciel badacza piorunów, ojciec encyklopedysty, naukowiec z Dolnego Śląska (#ciekawostki)

Kamienna Góra – miasto pełne zabytków, historii, pięknych krajobrazów i niezwykłych kontekstów!


a także posty oznaczone tagami:

#ciekaowstka,    #epitafium 


niezależny, autorski i niekomercyjny projekt dotyczący historii i uroków Dolnego Śląska, Sudetów i okolic 
 
****

Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa. 
CC BY-NC-ND

Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.

****


Brak komentarzy:

Prześlij komentarz