Odchodząc w niepamięć... stare, opuszczone i zabytkowe cmentarze

Jedne zadbane, inne z roku na rok coraz bardziej zniszczone. Pełne starych grobów, których już nikt nie odwiedza z myślą o konkretnej osobie. Niektóre tablice się zatarły, płyty spękały lub roztrzaskały się zupełnie. Nie sposób odczytać, kto na wieki tam spoczywa. Miejsca, które nie tylko nastrajają do zadumy, ale i smutku. Tu przemijanie ma nie tylko symboliczny wymiar.

Dolny Śląsk pełen jest miejsc, które opisuje nagłówek tego tekstu. To stare opuszczone cmentarze dawnych mieszkańców tych ziem. Mówili innym językiem, często wyznawali inną religię. Dziś ich groby są posępną pamiątką. To zabytki. Na zdjęciach pokazałem takie właśnie fragmenty kilku wsi w powiatach wałbrzyskim, jeleniogórskim i kamiennogórskim, ale i Kamiennej Góry czy Świdnicy i Wrocławia.

Święto Zmarłych oraz cały przełom października i listopada to czas szczególnej troski o groby. Ludzie odwiedzają cmentarze. Dbają o mogiły bliskich czy też słynnych osób. Przy miejscach ich spoczynku ożywają wspomnienia. Dawne uczucia. Nie można jednak zapomnieć o starych opuszczonych nekropoliach, które są pamiątkami po ludziach z przeszłości. Poniżej przegląd wybranych zdjęć z niektórych odwiedzonych przeze mnie cmentarzy.

Unisław Śląski – w cieniu umierającej świątyni
W tej wsi niedaleko Wałbrzycha łatwo zobaczyć można wieżę zrujnowanego kościoła ewangelickiego. Tuż za nim, przy drodze do Rybnicy Leśnej zachowały się pozostałości po dawnym cmentarzu. Wciąż można odczytać niektóre płyty nagrobne. Większość pomników to jednak zniszczone resztki lub porośnięte bluszczem, trawami i krzewami zapomniane kamienie.

Sokołowsko – u podnóża gór
U stóp Bukowca leży stary poniemiecki cmentarz. Zachowały się tam resztki kaplicy oraz groby. Są porozrzucane między drzewami. Co ciekawe, wśród niemieckich nazwisk, natrafiamy też na polski ślad.

W tej samej wsi w Górach Suchych jest jeszcze prywatny cmentarzyk rodziny doktora Römplera, założyciela jednego z sanatoriów w Sokołowsku. Twórca uzdrowiskowego kompleksu spoczął na obrzeżach parku otaczającego jego dzieło życia.

Trzcińsko – znikające ślady przeszłości
Kościół Matki Boskiej Częstochowskiej w tej wsi u stóp Rudaw Janowickich kiedyś był zborem ewangelickim. Również przy nim zachowały się pozostałości po cmentarzu. Pamięć dawnych mieszkańców wspomina tablica poświęcona pogrzebanym na tym terenie.

Kamienna Góra – stary kirkut
Dawny cmentarz żydowski w Kamienne Górze to miejsce przypominające czasy XIX wieku. Zachowały się nagrobki mieszkańców właśnie tamtych czasów. Byli to Żydzi, którzy osiedlili się na Dolnym Śląsku. Na macewach można zobaczyć symbolikę charakterystyczną dla pochówków osób wyznania mojżeszowego. Napisy są w dwóch językach. Na niektórych płytach leżą małe kamienie. To symbol pamięci.

Z kolei stary cmentarz ewangelicki przy Kościele Łaski został zupełnie zlikwidowany. Tylko gdzieniegdzie można znaleźć ocalałe, wystające z ziemi połamane płyty barokowych i późniejszych nagrobków.

Chełmsko Śląskie – melancholia anioła
W tej wsi, dawanej miasteczku cystersów z Krzeszowa, wznosi się piękny, potężny barokowy kościół. W obrębie murów otaczających świątynię zachował się dawny cmentarz. Znajdziemy na nim kamienne krzyże, ale i ciekawe posągi.

Świdnica – kwatery porośnięte bluszczem
Niezwykle melancholijnie prezentuje się zachowany cmentarz otaczający Kościół Pokoju w Świdnicy. Zabytek klasy UNESCO jest pięknym i unikatowym obiektem. Otacza go łańcuch barokowych epitafiów. Szczególnym nastrojem przesiąknięty jest cmentarz przykościelny. Zachowało się na nim mnóstwo starych nagrobków. Część z nich jest odnawianych.

Wrocław – niezwykłe muzeum
Stary Cmentarz Żydowski w stolicy województwa jest oddziałem muzeum miejskiego. Powstał on w XIX wieku, wówczas we wsi pod Wrocławiem. Obszar cmentarza to około 4, 6 ha, na który znajduje się ok. 12. tys nagrobków. Spacer wśród tych zróżnicowanych świadectw śmierci i pamięci jest niezwykłym przeżyciem duchowym, ale i estetycznym. Znajdziemy tam groby skromne, ale i niemal pałacowe grobowce. Stylistyka nawiązuje do czasów antycznych, nie tylko greckich, ale i egipskich. Są również bardzo modernistyczne konstrukcje. Nekropolia jest miejscem spoczynku wielu słynnych osób.