Quodlibet: Scala Sancta – Jerozolima – Rzym – sudeckie sanktuaria (Krzeszów, Wambierzyce)

Zgodnie z legendą niezwykły zabytek do Rzymu prosto z Jerozolimy sprowadziła w IV wieku sama św. Helena, cesarzowa. Od wieków Święte Schody są ważnym elementem budowli kalwaryjnych. Oryginalne, biblijne stopnie zaliczają się do relikwii związanych Jezusem. Przechowywane są w kaplicy przy bazylice św. Jana na Lateranie. Na całym świecie znajduje się wiele ich kopii. Znajdziemy takie też w Sudetach na trasie Głównego Szlaku Sudeckiego. 

Zwiedzimy je na przykład w Krzeszowie i w Wambierzycach. 


Kolejna część mojego cyklu, w którym zestawiam architektoniczne i artystyczne inspiracje oraz paralele.

Schody, które znajdują się w Rzymie, wedle przekazów są oryginalnymi stopniami, które prowadziły do pałacu (Pretorium) Piłata w Jerozolimie. Właśnie na tych stopniach miał stać niedługo przed śmiercią Chrystus. Nie dziwi zatem fakt, że tak ważną relikwię św. Helena, odpowiedzialna też za znalezienie Krzyża świętego, sprowadziła z Jeruzalem do antycznego Wiecznego Miasta. W czasach późniejszych architektoniczno-religijna ciekawostka została obudowana i ozdobiona. Dziś stanowi ważne miejsce pielgrzymkowe i świadectwo aktywności renesansowych papieży oraz artystów.

Scala Santa w Rzymie - fotografia archiwalna (wolne media - wikimedia.org)

Ważne ośrodki pielgrzymkowe budowały od wieków swoje kopie schodów. 28 stopni zostało odtworzonych na szlakach kalwaryjnych w wielu słynnych i mniej znanych sanktuariach. Na Dolnym Śląsku ciekawe Święte Schody, ulokowane w świątyni, znajdują się w podwrocławskiej Sośnicy (Kościół Podwyższenia Krzyża Świętego). W moim artykule przedstawię jednak Scala Sancta z sudeckich wsi.

Krzeszowska Kalwaria - z Świętymi Schodami - widziana z wieży bazyliki 

Na południu województwa znajdują się dwa duże i ważne sanktuaria (w kościelnej administracji są to dwie różne diecezje: legnicka i świdnicka). Chodzi o Krzeszów, gdzie już w dobie kontrreformacji powstała słynna kalwaria. Jej pielgrzymkowy charakter podkreślało wydanie specjalnej książki z modlitwami. Poezję do nich napisał wielki mistyk Angelus Silesius. Dzieło - „Schmertzhaffter Lieb und Creutz-Weeg” -  zostało wydane w Kłodzku w 1682 roku.

Święte Schody w Krzeszowie z zewnątrz 

W XVIII wieku kalwaria została przebudowana. Zyskała solidną murowaną wersję. Święte Schody (stacja XII) prowadzą wprost do monumentalnego "pałacu Piłata" (znajduje się w nim kilka stacji kalwarii). Schody były później również konserwowane, co upamiętnia kamień z datą wmurowany w obiekt. Przy dobrej pogodzie w Wielki Piątek tradycyjnie w Krzeszowie do dziś odbywa się droga krzyżowa z kostiumowym misterium Męki Pańskiej.

wnętrze Świętych Schodów w Krzeszowie 

O krzeszowskiej kalwarii w moim tekście:
A jak Anioł ze Śląska -Angelus Silesius i jego miasta 
33 stacje Męki Pańskiej– Krzeszowska Kalwaria (opactwo cz. 2) 

ganek Piłata przy Świętych Schodach w Krzeszowie 

Druga kalwaria z Świętymi Schodami znajduje się w pobliżu miejsca wydania książki pasyjnej Angelusa Silesiusa. Oczywiście to Wambierzyce, Nowa Jerozolima w sercu Sudetów. Cała wieś została przez wieki przystosowana do obsługi ruchu pielgrzymkowego związanego z sanktuarium. Tradycje Wambierzyc to już 800 lat!

kaplica Świętych Schodów - kalwaria w Wambierzycach 

Kalwaria w dzisiejszej formie jest jednak znacznie młodsza. Zespół kaplic i innych obiektów, które otaczają bazylikę oraz całą wieś (wzgórza i inie tylko) to niezwykle złożony i skomplikowanym kompleks. Święte Schody to 42. stacja kalwarii w Wambierzycach! Znajdują się na Górze Kalwarii, naprzeciwko bazyliki. Towarzyszą innym kaplicom i drodze krzyżowej. Dodatkowo przy samej bazylice również znajdują się Święte Schody.

Święte Schody przy bazylice w Wambierzycach 

O Wambierzycach w moim wpisie: 
800 lat dziejów śląskiej Jerozolimy – czyli Wambierzyce: historia i atrakcje

W osobnym artykule przedstawię sudeckie i śląskie Groby Pańskie.

Chrystus u Piłata - scena kalwarii w Wambierzycach 

Inne ciekawe sudeckie drogi krzyżowe i kalwarie:
Sudeckie kalwarie i drogi krzyżowe (wybór)

ukrzyżowanie - fasada bazyliki w Krzeszowie 

****

Quodlibet to termin zaczerpnięty z łaciny. Oznacza „co się podoba”. Stosowany był m.in. w kompozycjach muzycznych. Jak pokazałem jakiś czas temu na podstawie wałbrzyskiego Książa i norymberskiego Pellerhausu, Mysłakowic i Pompejów, Legnicy i Florencji czy też Krzeszowa i Watykanu są też ciekawe architektoniczne quodlibety (pozostałe wpisy w LINKU)

Dodam też, że muzyczne dzieło o św. Helenie i kalwarii ma związek z dawnym Dolnym Śląskiem. Na ten temat tutaj:
Hiller, Hasse i św. Helena – między Lipskiem iDreznem a Warszawą (z przystaniem we Wrocławiu)