Wow! to mój zestaw ciekawostek, w których pokrótce opisuję niezwykłe zabytki czy widoki, jakie udało mi się uchwycić podczas moich wypraw. To rzeczy małe i duże. Często o niecodziennym kontekście lub niezwykłej historii. Zapraszam.
W tym wpisie poszukam smoków i innych gadzin. Kilka znanych i mniej znanych przykładów.
Kolegiata Najświętszej Maryi Panny Bolesnej i św. Aniołów Stróżów w Wałbrzychu
Bazylika świętego Erazma i świętego Pankracego w Jeleniej Górze
Muzeum Miejskie Dzierżoniowa
Dzierżoniowski Trakt Smoka
smoki z skandynawskiego kościoła Wang w Karpaczu
Muzeum Architektury we Wrocławiu
katedra Marii Magdaleny we Wrocławiu
Muzeum Miejskie Wrocławia, stary ratusz - witraże z herbami
bazylika św. Elżbiety we Wrocławiu
Muzeum Narodowe we Wrocławiu
ratusz we Wrocławiu
Geneza smoczych opowieści
Do końca nie jest jasne, dlaczego ludzie zaczęli opowiadać historie, w których występują smoki i potwory oraz tworzyć dzieła sztuki ukazujące te bestie. Teorii jest wiele. Te naukowe mówią na przykład o wpływie przypadkowych wykopalisk. Już od antycznych czasów na całym świecie natrafiano na ślady po wymarłych stworzeniach. Skamieniałości dinozaurów rozbudzały wyobraźnie. Jak wiadomo to, co nieznane i niezrozumiane, budzi lęk.
smok z Trutnova
Niektórzy badacze mówią też o pamięci genetycznej, którą jako ssaki mamy zakodowaną w naszym ciele. Odziedziczyliśmy ją po pierwszych stworzeniach tej gromady, które żyły już w czasach wielkich gadów i przetrwały masowe wymieranie. Sensacyjne, niepotwierdzone teorie z zakresu kryptozoologii opisują smoki jako przykłady tzw. kryptyd, czyli zwierząt hipotetycznych, które mogły żyć. Niektóre badania kojarzą fantazyjne bestie ze światem symboli. Smoki, które władały siłami przyrody: ogniem, wiatrem czy wodą, mogły być personifikacjami niezrozumiałych żywiołów, jak upadki komet i meteorytów. Jeszcze inna teoria, która pasuje zwłaszcza do europejskich średniowiecznych smoczych opowieści, każe szukać genezy smoków w sprowadzanych z orientu egzotycznych towarach typu skóry krokodyli i węży.
jaszczur z noworudzkiego ratusza
Przeciwnicy świętych, królów i rzemieślników
Walka ze smokami to jeden z motywów towarzyszących etosowi rycerza. Do legendy św. Jerzego trafił wątek pokonania złego gada. Wąż i pochodne mu stworzenia to biblijny symbol szatana i mocy piekielnych. Nic zatem dziwnego, że rycerski patron kojarzony jest właśnie ze smokiem. Przedstawień ukazujących tę chrześcijańską legendę jest wiele. Śląskim miastem, w którym szczególnie widać kult św. Jerzego, jest Dzierżoniów. Wytyczono tam turystyczną ścieżkę nazywaną Traktem Smoka po miejskich atrakcjach.
św. Jerzy ze smokiem z Dzierżoniowa
św. Jerzy ze smokiem, Miejskie Muzeum Zabawek w Karpaczu
Św. Małgorzata Antiocheńska poskramiająca smoka, Mariánský sloup - Broumov
św. Prokop pokonujący diabła w formie smoka, balustrada w klasztorze w Broumovie
walczący ze smokiem Archanioł Michał, grupa rzeźbiarska Kolumny Trójcy Świętej w Bystrzycy Kłodzkiej
Muzeum Karkonoskie w Jeleniej Górze
Prokuratura Apelacyjna we Wrocławiu, detale architektoniczne fasady
smoki inspirowane germańskimi legendami i mitami oraz twórczością Wagnera - wystawa "Hermann Hendrich - malarz legend" w Muzeum Dom Carla i Gerharta Hauptmannów w Szklarskiej Porębie
Józef Mehoffer, św. Jerzy zabijający smoka, zbiory KUL, wystawa czasowa w Muzeum Tkactwa w Kamiennej Górze
Także w innych sudeckich lokalizacjach natrafimy na smocze konteksty. Mianem "Miasta Smoka" jest określany czeski Trutnov tuż przy granicy z Polską w drodze do Kamiennej Góry. Co więcej w tym mieście natrafimy na liczne gadzie, artystyczne ślady. Smocza miejscowość ma potwora nawet w herbie. Zgodnie z legendą o założeniu miasta, gada miał zabić rycerz Trut (Trautenber). W mieście można podziwiać wiele smoków, które zdobią otoczenie. To ciekawe przykłady małej architektury.
smoki z Trutnova (rzeźby oraz herby)
Geopunkturní kruh věnovaný zvířatům, Zdoňov koło Adršpachu przy granicy z Polską - krąg poświęcony zwierzętom jako archetypom i siłom (ziemia, woda, powietrze, kosmos). Smok jako archetyp kosmicznej siły Ziemi. Projekt z 2015 roku.
Historia wspomina też o smokach z Łużyc. Ten region historyczny, obecnie podzielony między Dolny Śląsk a Saksonię, zachował w pamięci legendy o kilku rodzajach smoków w typie słowiańskiego Żmija.
"Der Sagenschatz des Königsreichs Sachsen" z legendą o łużyckich smokach (Google Books)
ze smokiem związany jest dolnośląski Żmigród (niem. Trachenberg), czyli gród smoka - gad widnieje w herbie miasta
ze smokiem związany jest dolnośląski Żmigród (niem. Trachenberg), czyli gród smoka - gad widnieje w herbie miasta
Tajemniczy Jaszczur z kolei po dziś pokazuje swoją moc nad nurtami Włodzicy w Nowej Rudzie. Posąg gada stanął przy deptaku w 2014 roku. Słynące z wiekowych tradycji górniczych miasto od dawna miało do czynienia z tajemniczymi znaleziskami. Górnicy wywozili na powierzchnie nie tylko węgiel, ale i skamieniałości. Można takie zobaczyć np. w ratuszu czy w muzeum górnictwa w mieście. Być może one rozbudziły wyobraźnię, która w szczątkach widziała niezwykłe bestie napawające lękiem.
jaszczury z Nowej Rudy, nad rzeką oraz na elewacji budynku
smok z zamku Chojnik - współczesna ozdoba twierdzy w Karkonoszach
W Sudetach siedliskiem smoka miały być też Góry Bialskie, a dokładnie Łysiec niedaleko Stronia Śląskiego.
walka ze smokiem na starej grafice, wolne media, wikipedia.org
detal fasady wrocławskiego ratusza
detal fasady wrocławskiego ratusza
smoki z Pawilonu Norweskiego w Cieplicach - zapraszam: W stylu smoka – Cieplice vs. Oslo i nie tylko (Skandynawskie klimaty w Sudetach: Pawilon Norweski, + Wang i mity)
W poszukiwaniu smoków zajrzeć warto też do wrocławskich muzeów. W Muzeum Narodowym można podziwiać wspaniałe przykłady sztuki azjatyckiej. Jak wiadomo ważnym motywem jest tam właśnie smok. Z kolei w Muzeum Architektury znajdziemy witraż z świętym Jerzym walczącym ze smokiem.
orientalny smok, ekspozycja w Muzeum Narodowym we Wrocławiu
smokokształtne rzygacze-gargulce z katedry we Wrocławiu
rzygacz z wrocławskiego ratusza
Oczywiście najbardziej znanym polskim gadem jest Smok Wawelski. Bestia pojawia się już w starych kronikach. Potem zawładnęła też wyobraźniami autorów podań i legend, które opowiadano i przetwarzano. Choć przenosimy się do Małopolski, to i w przypadku tego smoka będzie mały śląski kontekst.
Jan Długosz, Kronika - z legendą o smoku z czasów Kraka (Google Books)
W Krakowie o smoku nie tylko usłyszymy, można też go zobaczyć. Rzeźba z 1969 roku, a zatem już atrakcja licząca sobie pół wieku, stoi u stóp Wzgórza Wawelskiego. Autorem wizerunku legendarnego smoka był profesor ASP w Krakowie, Bronisław Chromy.
Smok Wawelski w Krakowie
Co ciekawe nazwę Smok wawelski nosi też gad wymarły, archozaur, który w triasie zamieszkiwał Europę. Na jego szczątki natknięto się w śląskiej wsi Lisowice niedaleko Lublińca.
Jak brzmi smok?
Smoki oczywiście pojawiają się nie tylko w legendach czy w sztukach plastycznych. „Pierścień Nibelunga” Wagnera udowadnia, że postrach z prehistorii ma też swoje brzmienie. W 3. części cyklu, w „Zygfrydzie” jednym z bohaterów dramatu muzycznego jest smok strzegący skarbu. To gigant Fafner, który przybrał gadzią formę. Zostaje zgładzony przez herosa Zygfryda. Ta opowieść została zaczerpnięta z legend skandynawskich, jak jednak udowadniają niektórzy badacze („Der Rhein ist die Elbe: Richard Wagners wahre Welten”), Wagner tworząc swój mityczny świat opierał się też na folklorze bliższego mu regionu, Karkonoszy i Łużyc. Smok przypomina również postać znanego w opowieściach o górach Liczyrzepy, który również ma dwie postaci: giganta oraz potwora. Duch Gór także znany był z zazdrosnego strzeżenia swoich skarbów i tajemnic.
motyw smoka z "Zygfryda" Wagnera (akt II) (YouTube)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz