Bocian – ptak i symbol: dolnośląskie i sudeckie bociany w naturze i kulturze (GALERIA + ciekawostki historyczne i turystyczne)

Około 20-25 procent światowej populacji bociana białego to ptaki, które wykluły się w gniazdach na terenie Polski. Nic więc dziwnego, że właśnie w Polsce mają rangę narodowego symbolu. Ale i w innych krajach Europy bociany od wieków są poważane. Są nie tylko lubiane czy podziwiane, pojawiają się w legendach, są tematem dzieł sztuki. 

Majestatyczny ptak ma ważne miejsce w kulturze. Zobaczymy ciekawy eksponat z muzeum w Ziębicach, formę piernikarską z Niemczy, szkło artystyczne z Polic nad Metują, a także bociany w gniazdach w Kamiennej Górze i Sarnach. Wejdziemy też na górę Čáp. Do tego garść innych ciekawostek: od malarstwa, przez muzykę po literaturę. 


Przegląd bocianich ciekawostek z Dolnego Śląska i Sudetów (polskich, czeskich, niemieckich). 

rozmaite zabawkowe bociany, Miejskie Muzeum Zabawek w Karpaczu

wystawa "Złote czasy lamp naftowych" - Muzeum Miejskie Wrocławia: Muzeum Sztuki Mieszczańskiej w Starym Ratuszu we Wrocławiu

Muzeum Narodowe we Wrocławiu 

Peter Guesche, Arka Noego, detal, Muzeum Narodowe we Wrocławiu 

romański kościół w Świerzawie i malowidła z XIII wieku - wśród zwierząt są bociany 

Jerzy Wołoszynowicz, mural na ogrodzeniu wrocławskiego ZOO

pałacowy bocian w Mysłakowicach, komin sali balowej dawnego pałacu królewskiego i cesarskiego w Mysłakowicach (obecnie szkoła) 

bocian, diorama w Muzeum Przyrodniczym w Goerlitz 

Bocian biały (po łacinie Ciconia ciconia) to duży biało-czarny ptak, który ma szczególne znaczenie. Jego przylot oznajmia nadejście wiosny (2 kwietnia: „Na św. Franciszka zielenią się łany i ze swego zimowiska wracają bociany”, za: „Zwierzęta a zabobony”, czy też 25 marca – okolice początku wiosny, dawny początek roku: „Na Zwiastowanie zlatują się bocianie”). Dla rolników był oznaką czasu wysiewu. Ptak ten był dobrą wróżbą („Gdzie bocian na gnieździe siedzi, tam piorun nie uderzy”, „Gdzie bocian, tam pokój” za: „Folklorystyczne i antropologiczne opisanie świata”). Legendy sugerowały związek bocianów z narodzinami dzieci. Odlot tych ptaków do „ciepłych krain” również był ważnym momentem. Wieścił koniec lata – 24 sierpnia „Na Bartłomieja apostoła bocian do drogi dzieci wola” (za: „Łowy, łowcy i zwierzyna w przysłowiach polskich"). Bocian spędza w krajach europejskich, w tym w Polsce, około 4-5 miesięcy w roku. Wiosenny przylot z Afryki i jesienny odlot na ten kontynent zajmują mu łącznie około 3 miesięcy! W tym czasie klekoczący skrzydlaty przyjaciel ludzi przemierza tysiące kilometrów. Zimę spędzają nad m.in. Nilem. W Afryce bociany są mniej więcej od listopada do lutego.

bociany w Zoo w Goerlitz 

bocian na wystawie "Barwny świat ptaków" w Muzeum Przyrodniczym w Cieplicach Śląskich-Zdroju w Jeleniej Górze 

Na moich zdjęciach umieszczonych na blogu prezentowałem rodziny bocianów z Kamiennej Góry i z Ścinawki Górnej. Gniazdo w Kamiennej Górze znajduje się na uboczu miasta, przy drodze krajowej nr 5. Ptaki mają ze swojego domu pod gołym niebem fantastyczne widoki. Kotlina kamiennogórska, a w oddali Karkonosze ze Śnieżką! Także wspominanie boćki z Ziemi Kłodzkiej obrały sobie za dom ciekawą okolicę. Mieszkają na terenie kompleksu zamkowego Sarny w Ścinawce koło Radkowa. Odbudowywany dwór z folwarkiem jest miejscem, w którym kwitnie kultura.

bociany w gnieździe w Kamiennej Górze 

zabytkowy spichlerz z gniazdem bocianów przy pałacu Sarny w Ścinawce Górnej 

Udało mi się też natrafić na kilka ciekawych zabytków i przedmiotów artystycznych związanych z bocianami. Są one świadectwem popularności legendy wiążącej narodziny dziecka z bocianem.

bociany w scenie stworzenia świata na obrazie Michaela Willmanna - śląskiego Rembrandta - wystawa w Pawilonie Czterech Kopuł Muzeum Narodowego we Wrocławiu

pałac Jedlinka w Jedlinie-Zdroju

polichromia w sieni kamienicy we Wrocławiu 

Pierwszy z nich to fantastyczne nożyce/zacisk do pępowiny. Ten przyrząd można wypatrzyć na ekspozycji w Muzeum Sprzętu Gospodarstwa Domowego w Ziębicach. Zaskakuje jego kształt. To bocian! W dodatku po otwarciu urządzenia widzimy małe zawiniątko z niemowlęciem. Takie designerskie zaciski, wykonane ze srebra, popularne były m.in. w XIX wieku.

zacisk do pępowiny, ekspozycja w Muzeum Sprzętu Gospodarstwa Domowego w Ziębicach

pisanka wielkanocna z bocianem, Muzeum Tkactwa w Kamiennej Górze 

reklama z jaworskiej księgi adresowej z I połowy XX wieku (Adreß- und Bürgerbuch der Stadt Jauer in Schlesien), materiały archiwalne 

Kolejny ciekawy artefakt to forma piernikarska z bocianem i niemowlęciem. Scenka z ptakiem, który w dziobie niesie niemowlę (czasami bliźnięta) w beciku, nie była dawnej czymś zaskakującym, także w piernikarstwie. W czasach, kiedy ciastka te były podarunkami i miały symboliczny wymiar, wypiekało się również takie okazjonalne cudeńka. Na formę do wyciskania ciastek z takim kształtem natrafiłem w Piernikarni Śląskiej w Niemczy – muzeum poświęconemu piernikom.

forma piernikarska, Piernikarnia Śląska w Niemczy 

Inny fantastyczny przykład dzieła sztuki znalazłem w niewielkim ale urokliwym muzeum w klasztorze w Policach nad Metują w Czechach. Ta miejscowość położona niedaleko granicy z Polską, w Sudetach, również skrywa bociani skarb. W zbiorach muzeum można znaleźć piękne zielone szkło z podobną legendarną scenką.

zestaw szkła, dekoracja z bocianem i dzieckiem, ekspozycja w Muzeum města Police nad Metují

tęczowe bociany - instalacja artystyczna przy Teatrze Szaniawskiego w Wałbrzychu 

dekoracja jednej z kamienic w Jaworze (bocian? czapla?)

poczekalnia urzędu meldunkowego w ratuszu w Goerlitz 

*****************

Bocian jest też ważnym symbolem heraldycznym. Występuje w herbach regionów, miast i miejscowości oraz rodów. Jednym z ważniejszych miast, które posiada bociana w herbie, jest „administracyjna” stolica Holandii i siedziba Międzynarodowego Trybunału Sprawiedliwości – Haga.

herb czeskiego rodu Dobřenští z Dobřenic, wolne media, wikimedia.org

herb Hagi, wolne media, wikimedia.org

bocian jest też jednym z symboli Alzacji, na zdjęciu piernikowy bocian - pamiątka w sklepie w Strasburgu 

Rozmaitości związane z bocianami 

Warto też pamiętać o tak niezwykłym zabytku, jak Synagoga Pod Białym Bocianem we Wrocławiu (Synagoge Zum Weißen Storch in Breslau) z XIX wieku, która została zaprojektowana przez wybitnego architekta Carla Ferdynanda Langhansa i przetrwała Noc Kryształową oraz II wojnę.

Po czesku bocian to Čáp. Góra o takiej samej nazwie znajduje się w sudeckim paśmie Adršpašsko-teplické skály i ma 786 m n.p.m. Na szczycie wzniesienia znajduje się od 2014 roku wieża widokowa, z której roztaczają się piękne widoki na Karkonosze, Góry Stołowe i inne sudeckie pasma.

góra Čáp w Sudetach po czeskiej stronie gór, wieża widokowa i panoramy z niej, różne pory roku 

Wow! to mój zestaw ciekawostek, w których pokrótce opisuję niezwykłe zabytki czy widoki, jakie udało mi się uchwycić podczas moich wypraw. To rzeczy małe i duże. Często o niecodziennym kontekście lub niezwykłej historii. Zapraszam.

#ciekawostki 

************

niezależny, autorski i niekomercyjny projekt dotyczący historii i uroków Dolnego Śląska, Sudetów i okolic 

****

Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa. 

CC BY-NC-ND

(W sprawie ewentualnego użycia komercyjnego, proszę o kontakt)

Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.

****