Noc na Dolnym Śląsku i w muzyce cz. III (GALERIA: zwiedzanie po zmierzchu + dolnośląskie konteksty związane z wielkimi kompozytorami i ich utworami)

Noc jest niezwykle ważnym symbolem w kulturze. Kojarzy się z czymś mrocznym, groźnym, tajemnicą, ale i z odpoczynkiem, marzeniami, przygodą oraz fantazją. Piękne kompozycje związane z nocą i snem są prawdziwymi dźwiękowymi skarbami. Po tematykę związaną z tymi onirycznymi motywami sięgali również mistrzowie melodii związani w różny sposób z Dolnym Śląskiem. Noc to także doskonała pora na zwiedzanie! Bryły ciekawych obiektów niezwykle prezentują się w blasku iluminacji. 

Mój subiektywny wybór muzycznych ciekawostek z dolnośląskimi kontekstami. Wielka twórczość oraz regionalne perły na fotografiach z moich wypraw – około 100 zdjęć. Zapraszam! 


Na sen, marzenia senne i nocy odpoczynek oczywiście zawsze powinien być czas. Warto przypomnieć, że Światowy Dzień Snu - World Sleep Day obchodzony jest w piątek przed równonoc ą wiosenną półkuli północnej. W 2020 roku ten dzień przypada 13 marca. Z kolei 9 marca 2020 roku w kalendarzu odnotowany był Dzień Świadomości Bezsenności (również okazja ruchoma, wypadająca w poniedziałek przed Światowym Dniem Snu).

Ale warto też uszczknąć kawałek nocy i wykorzystać jej magię na eksplorację pięknych zakątków Dolnego Śląska. W myśl zasady: nie spać, zwiedzać! Niektóre atrakcje oferują nawet specjalne edycje nocnego zwiedzania.
Moje nocne zwiedzanie uzupełniam o kompozycje od baroku po połowę XX wieku (przedział 1740 – 1950) – piękne przykłady muzycznych nawiązań do symboliki snu, nocy i fantazji.

części:

I i II

Zapraszam 

***

• Wagner – liryczne sny mistrza dramatu (+ Książ w blasku) 

Książ to fantastyczny zespół rezydencjalny znajdujący się w Wałbrzychu na terenie Książańskiego Parku Krajobrazowego. Jest jednym z punktów na Szlaku Zamków Piastowskich. To trzeci co do wielkości zamek w Polsce (po zamku w Malborku i Zamku Królewskim na Wawelu). Niezwykle tajemnicze miejsce związane z bogatą historią. 

Ryszard Wagner na Dolnym Śląsku był osobiście kilkukrotnie (we Wrocławiu i Lwówku Śląskim). Z tego regionu pochodzili też jego przyjaciele, współpracownicy, mecenasi i ważni komentatorzy – więcej TUTAJ.
W muzyce tego kompozytora noc pojawia się niezwykle często. Dramat muzyczny „Tristan i Izolda” to w zasadzie pieśń ku chwale nocy. Sen to również stały wątek w dziełach Wagnera. W czasie pracy nad „Tristanem” kompozytor napisał też muzykę do poezji swojej kochanki, Mathilde Wesendonck. Ostatnia z pieśni to „Träume” czyli Sny – utwór traktowany jako studium do dramatu „Tristan i Izolda”. 23 grudnia 1857 roku w Zurychu w urodziny Mathilde Wesendonck odbyła się premiera orkiestrowej wersji pieśni "Sny". Córka Mathilde - Myrrha, uczennica Wagnera - wyszła za mąż za Moritza von Bissinga, który pochodził z Radzimowa koło Sulikowa (obecnie województwo dolnośląskie)
Wspomniana opera to przełomowy dramat muzyczny Wagnera, dzieło niezwykle istotne dla rozwoju muzyki i kamień milowy w dziedzinie teatru muzycznego. Zanim doszło do przeciągającej się premiery scenicznej tej arcytrudnej opery, fragmenty muzyczne dzieła usłyszała publiczność sal koncertowych. Jednym z wykonawców był Max Seifriz, kapelmistrz słynnej w całej Europie orkiestry pałacowej w Lwówku Śląskim. Już kwietniu 1860 roku, kilka miesięcy po ukończeniu dzieła, Seifriz miał okazję poprowadzić koncertowe wykonanie preludium „Tristana i Izoldy“ w Szwajcarii. Kompozycja znalazła się też w programie prywatnego koncertu w pałacu w Lwówku w 1863 roku. Obecny na sali był sam Wagner. Premiera sceniczna dzieła wciąż była w przygotowaniu. Zaawansowane prace nad inscenizacją trwały w Wiedniu. Opera w stolicy Austrii podjęła się trudu prapremiery. Do roli Izoldy wytypowana została (znana nam z pieśni Brahmsa) Luise Meyer-Dustmann, wówczas 31-letnia diva sceny wiedeńskiej, która wychowała się i zaczynała karierę we Wrocławiu. Po dziesiątkach prób inscenizację zawieszono. Ostatecznie pierwszą Izoldą, w monachijskiej prapremierze, była Malvina Schnorr von Carolsfeld. Ta sopranistka również debiutowała we Wrocławiu, gdzie występowała w latach 1841–1849.

zamek Książ w Wałbrzychu nocą 


***




Wagner, Wesendonck Lieder, WWV 91 - Träume (wersja na głos męski) (YouTube) 




Wagner: Tristan und Isolde, Act 2: "Einsam wachend in der Nacht" (YouTube) 




• Mahler – O północy (+ nocne zakamarki) 

W wielu miejscach na Dolnym Śląsku znajdziemy nocne urokliwe zaułki i przestrzenie. Wystarczy poszukać. Często to, co za dnia niezwykłe, nocą nabiera jeszcze większej magii. 

Jednym z pierwszych, młodzieńczych - niestety nieukończonych dzieł Gustava Mahlera - była opera "Rübezahl" o Liczyrzepie, Duchu Gór z Sudetów. We Wrocławiu muzyk przebywał  na zaproszenie uznanego lekarza doktora Alberta Neissera, autorytetu w dziedzinie dermatologii (22. razy zgłaszany był do nagrody Nobla!). W jego willi często gościli słynni muzycy czy pisarze. Mahler w stolicy Dolnego Śląska również koncertował. 20 grudnia 1905 roku wykonał swoją „V Symfonię”. Z kolei 24 października 1906 roku poprowadził znów wykonanie własnych kompozycji, w tym "III Symfonii" i pieśni (w tym "Ich bin der Welt abhanden gekommen" z "Rückert-Lieder"). Podczas pobytu Mahlera we Wrocławiu na zamówienie Neissera powstał portret kompozytora autorstwa cenionego portrecisty Fritza Erlera. Znajomość i sympatia łączyła austriackiego kompozytora z śląskim noblistą. Gerhart Hauptmann, dramatopisarz i nowelista pochodzący z Szczawna-Zdroju, laureat literackiego Nobla z 1912 roku, poznał się z autorem wielkich symfonii oraz z nim korespondował (m.in. z Jagniatkowa). Uczestniczył też w koncertach, którymi dyrygował muzyk (np. w wykonaniu „Złota Renu” Wagnera). W biografiach obu twórców trafiamy na ciekawe ślady ich wzajemnej relacji personalnej i artystycznej. Z Hauptmannem korespondowała też żona Mahlera, Alma. Więcej o Mahlerze TUTAJ.
Mahler skomponował cykl pieśni pod wspomnianym wyżej tytułem "Rückert-Lieder" do słów romantycznego poety Friedricha Rückerta. Syn tego liryka, Heinrich Rückert, był profesorem Uniwersytetu Wrocławskiego. Jedną z pieśni w cyklu jest kompozycja "Um Mitternacht" (o północy). Inną kompozycją Mahler związaną z północą i snem jest pieśń z wspomnianej III Symfonii. To „O Mensch! Gib acht!“ do słów Fryderyka Nietzschego z jego opowiastki „Tako rzecze Zaratustra”. Na temat Nietzschego TUTAJ.

molo - zalew w Kamiennej Górze 










zalew w Radkowie 





nocne niebo - Kamienna Góra 








Fontanna Alegoria Walki i Zwycięstwa we Wrocławiu 






fontanna multimedialna we Wrocławiu 


***




Mahler: Rückert-Lieder, Op. 44 - 3. Um Mitternacht (YouTube)





Mahler: Symphony No. 3, IV O Mensch! Gib acht! (YouTube)




• Strauss – przed snem (+ miasta nocą) 

Miasta i miasteczka: pełne zabytków, klimatycznych uliczek, tajemniczych zaułków- tylko czekają na odkrycie ich piękna. Nocą rodzą się prawdziwe perły. Nie przegapcie ich uroku! 

Richard Strauss pod koniec życia napisał cykl pieśni do słów noblisty Hermanna Hessego i śląskiego romantycznego poety, Josepha von Eichendorffa. Ich premiera, 22 maja 1950 roku, była pośmiertna – Strauss umarł zanim wykonano jego wybitne dzieło. Prawykonaniem dyrygował wielki kapelmistrz, Wilhelm Furtwängler, uczeń Conrada Ansorge, kompozytora z Lubawki.
Autor pieśni również bywał we Wrocławiu. Muzyk przebywał na zaproszenie - wspominanego już - lekarza doktora Alberta Neissera, autorytetu w dziedzinie dermatologii. Ponadto Strauss zezwolił 10 teatrom w Europie na wystawienie inscenizacji swojej skandalizującej opery „Salome” po jej premierze w Dreźnie. W tym gronie znalazł się Wrocław. Dolnośląska premiera odbyła się 28 lutego 1906 roku i była to druga na świecie inscenizacja tego dramatu muzycznego!
Pierwszą zaśpiewaną na premierze „Czterech ostatnich pieśni” była kompozycja "Beim Schlafengehen" do słów Hessego (pojawiają się tam takie zwroty, jak: gwieździsta noc, magiczny krąg nocy). Obecnie jest śpiewana jako przedostatnia w 4-częściowym cyklu.

Wałbrzych - widok z Harcówki 






Legnica - rynek 





Radków - rynek 





Zgorzelec - dom kultury 








Nowa Ruda - deptak nad Włodzicą 








Wałbrzych - rynek 





Świdnica - rynek 





Bolków - rynek 


***




Strauss: Vier letzte Lieder, TrV 296 - 3. Beim Schlafengehen (YouTube) 


*********

Inne zestawienia tego typu:
Niezwykłe opery związane z Dolnym Śląskiem (wybór ciekawostek)
Dźwięki miłości – zakochani w muzyce (z dolnośląskimi i sudeckimi akcentami z życia twórców i ich dzieł)
10 kompozytorów od baroku do romantyzmu i Boże Narodzenie w ich twórczości (+ związki autorów z Dolnym Śląskiem) (wybór)
Zmierzchanie – o zachodzie słońca (sudeckie impresje z poezją i muzyką mistrzów) (galeria zdjęć i wielkie pieśni)
Góry i muzyka (w twórczości 10 mistrzów związanych z Dolnym Śląskiem i Sudetami) (muzyka + Sudety na zdjęciach)
Kiedy pada i grzmi... w muzyce (od Bacha po Debussy'ego – z dolnośląskimi kontekstami)

**** 

Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować bez oznaczenia autorstwa. W sprawie użycia komercyjnego, proszę o kontakt. 


Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.  


****