11 czerwca 2020

Światowej sławy autorytet naukowy z sudeckiego miasta (Viktor Hamburger z Kamiennej Góry: uczeń noblisty i mentor noblistów)

Był wybitnym badaczem i specjalistą w dziedzinie embriologii rozwojowej. Jest uznawany za współodkrywcę czynnika wzrostu nerwów, za co jego uczniowie i współpracownicy otrzymali w 1986 roku nagrodę Nobla w dziedzinie fizjologii i medycyny. Pominięcie wkładu Hamburgera w to odkrycie było szeroko komentowane. Laureatka Nobla w swoim odczycie nie tylko podziękowała kamiennogórskiemu profesorowi za badania, ale i dedykowała mu cały wykład noblowski wygłoszony podczas odbierania nagrody. 



Kim był pochodzący z Kamienne Góry niezwykły naukowiec – Viktor Hamburger? Urodził się w ostatnim roku XIX wieku, zmarł w pierwszym roku XXI wieku. Długie i aktywne życie poświęcił pionierskim i ważnym badaniom. Zapraszam! 



dawna willa Hamburgerów w Kamiennej Górze - obecnie siedziba Powiatowego Centrum Edukacji z Biblioteką Pedagogiczną przy której znajduje się Czytelnia im. Viktora Hamburgera 


Viktor Hamburger pochodził z ciekawej rodziny. Jego ojciec, Max, był fabrykantem i radnym. Słynął z działalności filantropijnej i mecenatu artystycznego. Był m.in. jednym z fundatorów (za:”Ein Leben für Gerhart Hauptmann - Aufsätze zum Werk Gerhart Hauptmanns”) polichromii w Hali Rajskiej willi noblisty Gerharta Hauptmanna w Jagniątkowie (wspólnie z Maksem Pinkusem, przedsiębiorcą z Prudnika). Przyjaźnił się również z malarzem Friedrichem Iwanem, znanym z uwieczniania górskich widoków (stworzył m.in. exlibris z widokiem na Karkonosze dla matki Viktora. Exlibris znajduje się w posiadaniu spadkobierców rodziny Hamburgerów w USA. Został ujęty w katalogu wystawy Muzeum Tkactwa w Kamiennej Górze „Friedrich Iwan”).





Hala Rajska, malowidła ufundowane m.in. przez ojca naukowca z Kamiennej Góry 


W Kamiennej Górze pamiątką po działalności Maksa Hamburgera jest nie tylko fabryka, willa i inne obiekty związane z działalnością biznesową rodu, ale i zachowana pięknie wyposażona sala rajców (obecnie sala burmistrza) w kamiennogórskim ratuszu z początku XX wieku (za: „Ratusz w Kamiennej Górze”).

Na blogu wspominałem już też o wyjątkowych kobietach z tej rodziny. Na przykład o ciotce Viktora - prof. Clarze Hamburger, która była pionierką. Jako jedna z pierwszych kobiet w Niemczech zrobiła karierę uniwersytecką. Na jej temat pisałem w moim tekście na blogu: "Dolnoślązaczki z wiedzą – kobiety nauki i odważne pionierki". Kolejną interesującą krewniaczką naukowca była młodsza od niego kuzynka, Gabrielle Donnay z domu Hamburger. Urodziła się w 1920 roku również w Kamiennej Górze. Co ciekawe jej ojciec nazywał się identycznie jak ojciec Viktora, czyli Max Hamburger. Byli oni kuzynami. Mieszkali na tej samej ulicy w dwóch różnych willach! Różniło ich to, że ojciec Viktora był starszy, miał 3 synów i był szefem firmy oraz radnym, z kolei ojciec Gabrielle był doktorem nauk społecznych i prawnych, miał 3 córki i był współwłaścicielem zakładów. Gabrielle była uznaną specjalistką z zakresu krystalografii.



pozostałości po zakładach lniarskich Hamburgerów w Kamiennej Górze 



sala kamiennogórskiego ratusza ufundowana przez radnego i fabrykanta, Maksa Hamburgera 


Wróćmy do Viktora.

Naukowiec urodzony w 1900 roku zasłynął na arenie międzynarodowej jako jeden z odkrywców tzw. czynnika wzrostu komórek nerwowych (niejako wstępem do tego odkrycia były prace promotora doktoratu kamiennogórzanina, niemieckiego noblisty prof. Hansa Spemanna). Za swoje osiągnięcia Hamburger został nagrodzony wieloma wysokimi odznaczeniami, był też honorowym doktorem na kilku światowych uczelniach. Warto dodać, że w 1983 roku razem ze swoimi współpracownikami Stanleyem Cohenem oraz Ritą Levi-Montalcini otrzymał prestiżową nagrodę Louisa Gross Horwitz Prize przyznawaną przez Columbia University, jeden z najlepszych ośrodków naukowych na świecie. Nagroda jest o tyle znamienita, że 50 proc. jej laureatów otrzymuje wkrótce potem Nobla w dziedzinie medycyny czy chemii. Tak się stało w przypadku obydwojga współpracowników Hamburgera w 1986 roku. On jednak został pominięty przez Komitet Noblowski. Co też stało się swoistą sensacją towarzyską w świecie nauki.

 Podczas wykładu na gali w grudniu zarówno Cohen, jak i Montalcini podkreślali wkład Hamburgera w odkrycie, za które otrzymali nagrodę. Nazwisko kamiennogórzanina pada 14 razy w odczycie noblowskim Rity Levi Montalcini.

Wybrane cytaty z przemowy laureatki (tłumaczenie autora bloga, materiały na stronie: www.nobelprize.org):

„Moją inspiracją był artykuł Viktora Hamburgera z 1934 r”

„Jesienią 1947 roku na zaproszenie profesora Viktora Hamburgera przyłączyłam się do jego zespołu, miało to zmienić bieg mojego życia”

„Poświęcam ten artykuł Viktorowi Hamburgerowi, który wspierał mnie i brał udział w tym poszukiwaniu i któremu jestem na zawsze wdzięczna za jego nieocenione sugestie i hojność. Bez niego czynnik wzrostu nerwów nigdy by nas nie zainteresował”. 



W 1989 roku Viktor Hamburger otrzymał z rąk prezydenta Busha najwyższe amerykańskie odznaczenie państwowe dla naukowców: National Medal of Science. To tylko wybór sukcesów i osiągnąć wybitnego Syna Kamiennej Góry.
Hamburger zmarł w sędziwym wieku w 2001 roku. Obszerny nekrolog ukazał się między innymi na łamach „The New York Timesa”. Należy podkreślić, że ten żydowski emigrant w swoim rodzinnym mieście został zapamiętany jako współautor jednej z najważniejszych przedwojennych monografii miasta. Od 2002 roku w USA przyznawana jest nagroda jego imienia.





W 1929 roku ukazał się I tom monografii Kamiennej Góry.Wśród autorów tej pracy zbiorowej wymieniony jest Viktor Hamburger. Biblioteka Śląska w Katowicach posiada ciekawy egzemplarz tej książki. Na jednej z kart widnieje dedykacja Maksa Hamburgera. Wymienione jest nazwisko Maksa Pinkusa. Przypomnę, że ojciec Viktora, Max Hamburger, i jego przyjaciel Max Pinkus ufundowali Hauptmannowi w ramach prezentu urodzinowego słynne malowidła z willi noblisty! 
Książkę otwiera też grafika przedstawiająca Kamienną Górę, autorstwa Friedricha Iwana, artysty, który był zaprzyjaźniony z rodziną Hamburgerów
+ karty związane z Viktorem Hamburgerem 
foto: wolne media, za: sbc.org.pl



Wybrane daty i fakty z życia Viktora Hamburgera 
9 lipca 1900 – Viktor Hamburger urodził się w Kamiennej Górze, jako pierwszy z trójki synów
przedsiębiorcy Maksa Hamburgera i Else Hamburger (z domu Gradenwitz)
1909 – w Turynie na świat przychodzi Rita Levi-Montalcini, współpracownica Hamburgera, Noblistka
1917 – praca „Die Entwicklung des Urmenschen im Lichte der neueren Forschung” Hamburgera
1918 – matura i powołanie do wojska w czasie I wojny światowej, wyjazd do Wrocławia, kursy na Uniwersytecie Wrocławskim
1919 – studia na najstarszym niemieckim uniwersytecie w Heidelbergu (gdzie jego ciotka, Clara Hamburger była profesorem zoologii i jedną z pierwszych kobiet, które zrobiły wielką karierę naukową w Niemczech)
1920 – Hamburger przenosi się na Uniwersytet we Fryburgu Bryzgowijskim, gdzie wykłada
przyszły noblista Hans Spemann
1921-22 – studia na Uniwersytecie w Monachium
1925 – zdobycie tytułu doktora na Uniwersytecie we Fryburgu, praca w Stazione Zoologica w Neapolu
1925-26 – praca na jednej z najlepszych niemieckich uczelni, Uniwersytecie w Getyndze
1926-27 – praca na Kaiser Wilhelm Institute w Berlin-Dahlem
1927 – powrót na Uniwersytet we Fryburgu
1928 – poślubia Marthę Fricke, nauczycielkę biologii
1929 – ukazuje się "Heimatbuch des Kreises Landeshut", dwutomowa monografia Kamiennej
Góry. Wstęp oraz rozdział o geologii napisał Viktor Hamburger. Część poświęcona zoologii regionu jest autorstwa Waltera Arndta, starszego przyjaciela Hamburgera, również kamiennogórzanina, kuratora Muzeum Historii Naturalnej w Berlinie, straconego przez nazistów w 1944 roku
1930 – na świat przychodzi pierwsza córka Hamburgera, Doris, przyszła profesor geologii na Uniwersytecie Kalifornijskim w Berkeley
1932 – stypendium Fundacji Rockefellera na Uniwersytecie w Chicago
1933 – Hamburger traci posadę na Uniwersytecie we Fryburgu (decyzją pronazistowskiego
rektora, słynnego filozofa Michaela Heideggera)
1934 – Hamburger wraca do Niemiec po żonę i córkę, zamieszkują w St. Louis w USA
połowa lat 30. – kamiennogórskie zakłady Hamburger A.D. bankrutują, rodzice Viktora
sprowadzają się do Berlina, Levi-Montalcini zapoznaje się z publikacjami Hamburgera
1935 – Hamburger przyjmuje posadę asystenta na Uniwersytecie Waszyngtońskim w St.Louis, Spemann otrzymuje Nagrodę Nobla
1937 – umiera matka Viktora Hamburgera, pozostała część rodziny emigruje z Niemiec, na świat przychodzi druga córka Hamburgera, Carola
1941 – publikacja A Manual of Experimental Embryology
1941-66 – kierownik katedry zoologii na Uniwersytecie Waszyngtońskim
1941-1968 – profesor Uniwersytetu Waszyngtońskiego w St. Louis
1942-45 – kierownik kursów w Marine Biological Laboratory w Woods Hole
1947 – Levi-Montalcini rozpoczyna pracę pod kierunkiem Hamburgera w jego instytucie
1950-51 – prezesura Society for Developmental Biology
1953 – członek National Academy of Sciences
1955 – publikacja Analysys of Dewelopment
1976 – doktorat honoris causa Uniwersytetu Waszyngtońskiego
1978 – nagroda Wakeman Award for Research in the Neurosciences
1981 – nagroda Ross G. Harrison-International Society of Developmental Biologists (ISDB) Prize in Developmental Biology
1984 – nagroda Louisa Gross Horwitz Prize in Cell Biology and Developmental Neurobiology przyznawana przez Uniwersytet Columbia w Nowym Jorku
1984 – doktorat honoris causa najstarszej uczelni wyższej w Szwecji, Uniwersytetu w Uppsali
1986 – Rita Levi-Montalcini i Stanley Cohen otrzymują Nagrodę Nobla za odkrycie NGF
1988 – publikacja The Heritage of experimental embryology: Hans Spemann and the organizer
1989 – Hamburger otrzymuje z rąk prezydenta Stanów Zjednoczonych, George‘a Busha – National Medal of Science
1989 – nagroda William Greenleaf Eliot Society Award
1990 – nagroda Karl Spencer Lashley Award przyznawana przez American Philosophical Society
1996 – doktorat honoris causa Uniwersytetu Rockefellera w Nowym Jorku
1999 – ostatnia naukowa publikacja Hans Spemann on vitalism in biology: translation of a portion
of Spemann‘s Autobiography w „Journal of the History of Biology
2000 – nagroda Lifetime Achievement Award of the Society for Developmental Biology
2000 – Uniwersytet Waszyngtoński w St. Louis, „Viktor Hamburger Centenary Symposium”, sympozjum dla ponad 250 naukowców upamiętniające pracę i dokonania Hamburgera
12 czerwca 2001 – Viktor Hamburger umiera
2002 – Society for Developmental Biology ustanawia nagrodę Viktor Hamburger Outstanding Educator Prize



odsłonięcie tablicy i nadanie czytelni Powiatowej Biblioteki Pedagogicznej w Kamiennej Górze imienia prof. Viktora Hamburgera. W uroczystym otwarciu czytelni i odsłonięciu tablicy wzięła udział córka naukowca, prof. Doris Sloan z rodziną, Kamienna Góra


Wybrane daty i wydarzenia upamiętniające postać naukowca: 
2011 - wystawa „Viktor Hamburger. Kamiennogórzanin pasją” w Powiatowym Centrum Edukacji w Kamiennej Górze
2011 – 2018 – seria artykułów na temat Viktora Hamburgera na łamach „Regionalnego Tygodnika Informacyjnego”
2015 - wystawa "Viktor Hamburger. Kamiennogórzanin z pasją" w ramach "Muzeum na kółkach" Muzeum POLIN, w Kamiennej Górze
2017 -odczyt "Najsłynniejszy kamiennogórzanin prof.Victor Hamburger”, Jubileusz 50-lecia Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej w Kamiennej Górze
2017 – otwarcie czytelni imienia prof. Viktora Hamburgera w Powiatowym Centrum Edukacji w Kamiennej Górze w obecności córki naukowca, pani prof. Doris Solan z USA
2018 – artykuł o otwarciu czytelni im. Hamburgera w „Schlesischer Gebirgsbote"
2019 – prelekcja „Hamburgerowie - Dolny Śląsk, Kamienna Góra, Świat. Naukowcy, geniusze i pionierki z rodziny fabrykantów" w Kamiennej Górze i w Bolkowie w ramach konferencji regionalistycznej towarzyszącej promocji książki „Wokół Przełęczy Pojednania






wystawa  „Viktor Hamburger. Kamiennogórzanin pasją” edycja 2011 w Powiatowym Centrum Edukacji w 10. rocznicę śmierci profesora, oraz 2015 w Centrum Kultury w Kamiennej Górze w ramach projektu  "Muzeum na kółkach" Muzeum POLIN


Od 2011 roku zajmuję się przypominaniem o niezwykłym naukowcu i jego dokonaniach. W 2011 roku w Kamiennej Górze z mojej inicjatywy odbyła się wystawa „Viktor Hamburger. Kamiennogórzanin z pasją”. Ekspozycja fotograficzna miała miejsce w sali konferencyjnej Powiatowego Centrum Edukacji. Budynek ten nie został wybrany przypadkowo. Właśnie w nim wychował się uznany naukowiec. W 2017 roku wystąpiłem z wnioskiem do starosty i rady powiatu kamiennogórskiego o uhonorowanie profesora. Tego samego roku w Bibliotece Pedagogicznej działającej przy Powiatowym Centrum Edukacji odbyło się oficjalne odsłonięcie tablicy poświęconej profesorowi połączone z nazwaniem jego imieniem czytelni. Uroczystość uświetniła obecność rodziny profesora z USA, w tym jego córki, prof. Doris Sloan, która odwiedziła dom rodzinny swojego ojca po ponad 80 latach!

Serdecznie dziękuję rodzinie profesora Hamburgera z pomoc i serdeczność okazaną na każdym etapie moich poszukiwań i dociekań dotyczących rodziny Hamburger. 


Polecam też:

Nobliści i nominowani – sławy nauki i literatury, których nazwiska zapisały się w historii świata i dziedzictwie regionu (ze szczególnym uwzględnieniem Dolnego Śląska i Sudetów)

Kamienna Góra – miasto pełne zabytków, historii, pięknych krajobrazów i niezwykłych kontekstów!

posty oznaczone tagami: #historia i #nauka 




Spodobał Ci się ten post? Być może Twoi znajomi też by się zainteresowali? Udostępnij wpis na swojej osi. Dziękuję :) 

Narzędzia do łatwego udostępniania na portalach społecznościowych i wysyłki email dostępne są poniżej. Zachęcam do korzystania :)

Znalazłeś/aś błąd, chcesz o coś zapytać? - wyślij komentarz lub wiadomość. 



****
Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa. W sprawie użycia komercyjnego, proszę o kontakt.

Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.

****

Zapraszam!
- dodaj do zakładek i odwiedzaj:

- polub i obserwuj – codziennie rocznice, wspomnienia i upamiętnienia:

kilkadziesiąt nowych postów miesięcznie: Dolny Śląsk, Sudety, historia, przyroda, sztuka, muzyka, ciekawostki!

ponad 1200 galerii na Facebooku
ponad 2500 postów na blogu
ponad 3800 obserwatorów na FB

niezależny, autorski i niekomercyjny projekt dotyczący historii i uroków Dolnego Śląska, Sudetów i okolic 



Brak komentarzy:

Prześlij komentarz