7 listopada 2020

Barokowa Pieśń nad Pieśniami – o wspólnym dziele poety z Bolesławca i nadwornego kompozytora z Drezna (Opitz, Schütz i piękny madrygał)

Barokowe dzieło wspomnianych autorów: niezwykłego poety i wybitnego muzyka - opiera się na sile liryki, która liczy już sobie ponad 2 tysiące lat! To Pieśń nad Pieśniami – wyjątkowa księga Starego Testamentu. Wyjątkowa, bo pełna finezji i wręcz erotyki. To miłosny duet – interpretowany na wiele sposobów.



Trzecia z sześciu pieśni stała się platformą artystycznej współpracy kongenialnych umysłów epoki zmysłowej duchowości. Mistrzowie ci są również współautorami dzieła znacznie większego od lirycznej miniatury. Oprócz omawianego madrygału duet  Opitz – Schütz jest też odpowiedzialny za napisanie pierwszej niemieckiej opery! 

Czytelnicy mojego bloga mogli się już spotkać z ciekawymi efektami współpracy lub wzajemnej inspiracji poetycko-muzycznej między śląskimi twórcami a znanymi nazwiskami kultury Zachodu. Znaleźć je można w artykułach na temat Bacha, Telemanna, Mozarta, Mendelssohna, Straussa itd.


Także Schütz pojawiał się już na blogu. W artykule „Śląski motet Heinricha Schütza i jego opera do słów Ślązaka – wielki poprzednik Bacha we Wrocławiu i jego współpraca z Bolesławianinem” omówiłem okazjonalny utwór „Syncharma musicum” SWV 49  związany z Wrocławiem, a także operę „Dafne”. Właśnie to dzieło sceniczne uznawane jest za pierwszą operę niemiecką. Schütz napisał muzykę, a Opitz słowa. W tym wpisie, uzupełniając podjęty temat, przedstawię miniaturową miłosną perełkę. 


scena miłosna, Muzeum Porcelany w Wałbrzychu 


scena miłosna, firma piernikarska, Muzeum Karkonoskie we Jeleniej Górze 

Dla przypomnienia, Heinrich Schütz urodził się 18 października  1585 roku, a zmarł  6/16 listopada  1672 roku. Był niemieckim kompozytorem wczesnego baroku. Związany był z dworem w Dreźnie. Poznał geniusza jego czasów – Monteverdiego. Zapomniana twórczość drezdeńskiego muzyka wróciła do łask pod koniec XIX wieku. Obecnie Schütz uważany jest za jednego najważniejszych kompozytorów XVII wieku. 


Z kolei Martin Opitz urodził się 23 grudnia 1597 roku w Bolesławcu na Dolnym Śląsku, a zmarł 20 sierpnia 1639 roku w Gdańsku. Był niemieckim poetą i teoretykiem literatury – niezwykle wpływowym twórcą, którego pisarstwo i stylistyka odcisnęły silny ślad na poetyce baroku. 


Martin Opitz, wolne media, wikimedia. org 



Heinrich Schütz, wolne media. wikimedia.org 


W katalogu dzieł Heinricha Schütza znajduje się piękny madrygał na dwa głosy oraz instrumenty towarzyszące. Madrygał to wokalny utwór wielogłosowy, zwykle poruszający treści o tematyce świeckiej, miłosnej, przedstawiającej sielankowy tryb życia. W baroku nastąpił rozkwit madrygałów, które komponowane były jako utwory wokalno-instrumentalne - inspirowały one rodzącą się operę . Mistrzem tego typu kompozycji był właśnie Monteverdi. 

Omawiany madrygał Schütza ma numer SWV 451 w katalogu dzieł kompozytora i tytuł „Nachdem ich lag in meinem öden Bette”. Kompozytor wykorzystał słowa napisane przez Martina Opitza von Boberfelda. Jednak pochodzący z Dolnego Śląska poeta nie wymyślił tego wiersza. Zainspirował się bardzo ważnym źródłem. Biblią. Chodzi o księgę Pieśni nad Pieśniami. Opitz przełożył ten niezwykły cykl, a w zasadzie go sparafrazował - zachowując narrację, poetyckie tropy. Wprowadził jednak kilka swoich własnych pomysłów, w tym rymy i nowe środki stylistyczne. Jego wersję, udramatyzowaną – z podziałem na dialogi, można znaleźć w historycznym wydaniu „Teutsche Gedichte, in 4 Bände abgetheilet von neuem übersehen....”. Postaciami miłosnej dyskusji są: Sulamith - Oblubienica i Salomon, domniemany autor Pieśni nad Pieśniami. Do fragmentu poezji z III pieśni Schütz napisał muzykę. Kompozycja została wydana w XIX wieku w 15. tomie „Sämtliche Werke” - dzieł zebranych Schütza (1893). 



Martin Opitz: „Teutsche Gedichte, in 4 Bände abgetheilet von neuem übersehen....”: Nachdem ich lag in meinem öden Bette” (Google Books) 

Wersję polską tego fragmentu, wierne tłumaczenie biblijnej księgi Pieśni nad Pieśniami (a więc nieco różniącą się od Opitza), znajdziemy np. w Biblii Jakuba Wujka. To historyczny przekład dokonany przez polskiego jezuitę, wydany w 1599 roku, czyli w dzieciństwie Schütza i  Opitza.

Na łóżku mojem w nocy 
szukałam tego, którego miłuje dusza moja: 
szukałam go, 
a nie nalazłam.
Wstanę a obieżę miasto: 
po ulicach i po rynkach szukać będę, 
którego miłuje dusza moja: 
szukałam go, a nie nalazłam.

Znaleźli mię stróżowie, 
którzy strzegą miasta: 
Zaliście widzieli, którego miłuje dusza moja?
Maluczko odszedłszy od nich, nalazłam tego, 
którego miłuje dusza moja. 
Poimałam go i nie puszczę go, 
aż go wprowadzę do domu matki mojéj 
i do komory rodzicielki mojéj.

Poprzysięgam was, córki Jerozolimskie! 
przez sarny i jelenie polne, 
abyście nie budziły ani ucucić dawały miłéj, 
dokąd sama nie zechce.
Któraż to jest, która wstępuje 
przez puszczą jako promień dymu 
z wonnych rzeczy, mirrhy i kadzidła 
i każdego prochu aptekarskiego?

(za:  Biblia Jakuba Wujka, domena publiczna) 





Schütz: Madrigale & Hochzeitsmusiken: Nachdem ich lag in meinem öden Bette, SWV 451 (YouTube)


Schütz: Nachdem ich lag in meinem öden Bette, SWV 451, wydanie z 1893 roku, domena publiczna,  za: https://imslp.org/

******

polecam również wpisy oznaczone tagiem:



polecam również:


****

Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa. W sprawie użycia komercyjnego, proszę o kontakt.

Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz