15 stycznia 2021

Grupa Laokoona i Wrocław! - dolnośląskie smaczki związane z słynną antyczną rzeźbą

Niezwykła rzeźba została odkryta przypadkowo 14 stycznia 1506 roku w Rzymie. Znalezienie niesamowitego dzieła sztuki stało się sensacją. Pierwszym badaczem skarbu był Michał Anioł, wówczas młody, 31-letni artysta z dorobkiem (miał już na koncie słynną Pietę i Dawida). Grupa Laokoona wywarła ogromny wpływ na sztukę. Zainspirowała też 250 lat po odkryciu poetę Lessinga, który napisał traktat „Laokoon, czyli o granicach malarstwa i poezji”. Dzieło powstało w czasie pobytu autora we Wrocławiu! Ważną i wpływową pozycję w dziejach teorii literatury i sztuki na język polski przetłumaczył Kazimierz Oppeln-Bronikowski, absolwent Uniwersytetu Wrocławskiego. 


Grupa Laokoona jest jednym ze skarbów Muzeów Watykańskich. Rzeźba zadziwia od czasów starożytnych. Była chwalona już przez starożytnych komentatorów, m.in. Pliniusza, który zginął w czasie wybuchu Wezuwiusza. Odkrycie tej niezwykłej pamiątki na początku XVI wieku miało niebagatelny wpływ na rozwój sztuki europejskiej. Dynamiczna kompozycja arcydzieła antyku inspirowała wielu artystów. Jej pierwszym badaczem był Michał Anioł we własnej osobie, który przebywał wówczas w Rzymie

Dzieło przedstawia trojańskiego kapłana Laokoona i jego synów Antifasa i Tymbrajosa, którzy zostali zaatakowani przez węże morskie (Laokoon był bohaterem m.in. tragedii Sofoklesa oraz eposu Wergiliusza). Historycy sprzeczają się, kiedy właściwie rzeźba ta powstała. Jedne teorie mówią, że jest to dzieło sztuki greckiej w okresie hellenistycznym, inne, że raczej późniejsza, rzymska kopia. Są też powtarzane od wieków przypuszczenia, że odkrycie posągu było... fałszerstwem! Rzeźba miała rzekomo powstać w pracowni Michała Anioła (za: „Siting Michelangelo: Spectatorship, Site Specificity and Soundscape”) np. w oparciu o antyczne opisy. Bez względu na faktyczne pochodzenie, niezwykły posąg stał się kultowy. Kopiowano go i wzorowano się na nim. 


Grupa Laokoona, zdjęcie archiwalne, wolne media, wikimedia.org


Stał się też, jak już wspomniałem, inspiracją do napisania traktatów teoretycznych. O słynnej grupie pisał m.in. Goethe (esej „Über Laokoon”) czy Winckelmann. Szczególnie ważnym źródłem tego typu jest traktat napisany przez Gottholda Ephraima Lessinga. Ten niemiecki estetyk, dramaturg, pisarz, krytyk i teoretyk literacki epoki oświecenia, reformator teatru niemieckiego i jeden z najważniejszych autorów dramatycznych tamtego okresu urodził się 22 stycznia 1729 roku w Kamenz w Saksonii (Łużyce Górne, miasto leży na najbardziej wysuniętym na zachód pogórzu Sudetów), zmarł 15 lutego 1781 roku w Brunszwiku. W latach 1760-1765 był zatrudniony we Wrocławiu jako sekretarz generała Tauentziena. Właśnie wtedy Lessing pracował nad pismem “Laokoon oder über die Grenzen der Mahlerey und Poesie” (za: "Lessing" 1879, "Laokoon" 1888), które wydał już w Berlinie w 1766 roku. W 1875 roku poetę uhonorowano w stolicy Dolnego Śląska, nazywając jego imieniem nowy most nad Odrą Lessingbrücke. Przeprawa ta została zniszczona w czasie II wojny światowej. Obecnie w miejscu Mostu Lessinga znajduje się powojenna konstrukcja – Most Pokoju. 


Most Lessinga we Wrocławiu, wolne media, wikimedia.org


Lessing, wolne media, wikimedia.org

Refleksja artysty nad słynną rzeźbą z Rzymu oraz dziełami poetyckimi i teatralnymi zaowocowała interesującym wywodem estetycznym, w którym autor zaakcentował fundamentalne różnice artystyczne między sztuką a literaturą. Traktat Lessinga stał się równie wpływowy, co sama rzeźba, którą literat opisał. Pismo zostało przetłumaczone na wiele języków. Na język polski przełożył je Kazimierz Bronikowski, który studiował we Wrocławiu w latach 1879-1885 (“gdzie słuchał wykładów profesorów Elvenicka, Hertza, Nehringa, Reifferscheida, Rossbacka a także Diltheya, Roepella, Weinholda i Webera. Zdawszy pruski egzamin państwowy "pro facultate docendi“ [były to kwalifikacje do nauczania w państwowych szkołach średnich], udał się do Krakowa" – za nekrologiem w: “Osiemnaste Sprawozdanie Państwowej Szkoły Przemysłowej we Lwowie za rok szkolny 1909/1910”). Tłumaczenie ukazało się w 1901 roku w ramach serii wydawniczej Biblioteka Najcelniejszych Utworów Literatury Europejskiej



karta tytułowa oryginalnego wydania traktatu Lessinga, wolne media, za: digi.ub.uni-heidelberg.de


karta tytułowa polskiego tłumaczenia dzieła, wolne media, za: Polona

***

Traktat ten - w tłumaczeniu - można przeczytać online za pośrednictwem:

  • Google Books (za Wolne Lektury):



Post powstał w 2021 roku: w 515. rocznicę odkrycia rzeźby, 255. rocznicę wydania traktatu Lessinga i 120. rocznicę wydania polskiego tłumaczenia tego traktatu 

Polecam również:

polecam również posty oznaczone tagami:

#literatura, #ciekawostka, #historia 


****

Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa. W sprawie użycia komercyjnego, proszę o kontakt.

Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.

****

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz