Pod koniec listopada 2021 roku media obiegła wiadomość o wyjątkowej wojskowej uroczystości na pożegnanie ustępującej kanclerz Angeli Merkel. W ramach Großer Zapfenstreich (Wielkiego Capstrzyku) armia uczciła 2 grudnia zakończenie 16-letnich rządów pierwszej w dziejach kobiety na najwyższym stanowisku w Niemczech, jednocześnie wpływowej polityczki, która znalazła się kilkukrotnie na szczycie listy „100 najpotężniejszych kobiet świata” magazynu Forbes! Kanclerz, zgodnie z tradycją zainicjowana przez jej poprzedników, osobiście wybrała specjalne kompozycje, które wykonała wojskowa orkiestra.
Większość komentatorów zwracała uwagę na piosenkę punkrockowej gwiazdy Niny Hagen, jednakże nie mniej ciekawym wyborem był ekumeniczny hymn chrześcijański – „Großer Gott, wir loben dich”, który napisał ksiądz Ignaz Franz, XVIII-wieczny kapłan pochodzący z Dolnego Śląska, aktywny w regionie jako kaznodzieja i liryk!
Angela Merkel niewątpliwie mocno zaznaczyła się w dziejach Niemiec, Europy i świata na początku XXI wieku. Od 2005 do 2021 roku pełniła urząd kanclerz. Jej aktywność na arenie polityki europejskiej, ale i globalnej została uznana choćby na łamach magazynu biznesowego „Forbes”. Angela Merkel często zajmowała wysokie pozycje na liście „100 najpotężniejszych kobiet na świecie”. W latach 2006-2009 oraz od 2011 roku była numerem jeden. Z kolei na liście najpotężniejszych ludzi na świecie w 2012 roku uplasowała się na 2. miejscu, za Barackiem Obamą, co stanowiło najlepszy wynik, jaki kiedykolwiek osiągnęła kobieta na tej liście. W kontekście polskim często podkreślane były rodzinne korzenie szefowej niemieckiego rządu. Dziadkiem kanclerz był Ludwig Kaźmierczak (Kasner), Polak, który urodził się w 1896 roku w Poznaniu. Był żołnierzem niemieckim, a następnie walczył w Błękitnej Armii Hallera. Panieńskie nazwisko kanclerz Merkel – Kasner - to zniemczona forma nazwiska polskiego jej dziadka, która powstała w latach 30. minionego wieku. Warto też dodać, że Angela Merkel (mająca dyplom z fizyki obroniony na Uniwersytecie w Lipsku – założycielem tej uczelni był Ślązak - Johann von Münsterberg – pochodzący z Ziębic koło Ząbkowic Śląskich – te okolice jeszcze pojawią się w tym artykule!) odebrała doktorat honoris causa Politechniki Wrocławskiej, przyznany jej w 2008 roku.
Wielki Capstrzyk to uroczysta wojskowa ceremonia, która odbywa się w godzinach wieczornych, przy pochodniach, z bronią i w towarzystwie umundurowanych muzyków oraz widowni. Uznaje się, że to najwyższa rangą wojskowa celebra, którą niemieckie siły zbrojne mogą obdarzyć cywila. Historia tego typu uroczystości sięga końca XVI wieku. Natomiast Johann Friedrich von Flemming jako pierwszy opisał ten wojskowy zwyczaj szczegółowo w książce „Der vollkommene Teutsche Soldat” wydanej w 1726 roku w Lipsku. Autor był wojskowym na dworze elektora saskiego i króla polskiego Augusta II Mocnego (na karcie tytułowej dzieła podpisał się jako „G. Königl. Maj. in Pohlen”). Opis capstrzyku znajduje się w części zatatuowanej „Retraite oder Zapfen-Streiche”. Krewny (niektóre opracowania mówią, że bratanek) autora książki i opisu - Heinrich Ludwig von Flemming, był pruskim dowódcą Wrocławia w czasie wojen śląskich (zmarł we Wrocławiu w 1783 roku).
Wielki Capstrzyk jest współcześnie obchodzony w szczególności w celu uhonorowania osobistości, ale i na zakończenie głównych manewrów. Szczególny wymiar Großer Zapfenstreich przybiera podczas pożegnania czołowych polityków federalnych. Wówczas przyciąga szczególną uwagę opinii publicznej. Formalnie ten podniosły akt odbywa się kilka razy do roku, bez większego zainteresowania. Pożegnanie wieloletniej i uznanej na arenie międzynarodowej kanclerz nie należy jednak do częstych okazji. Stąd tak wielkie zainteresowanie uroczystością z grudnia 2021 roku. „Temperaturę” podniosła zresztą główna bohaterka wydarzenia, która wybrała szczególnie interesujący, w różny sposób interpretowany osobisty pakiet kompozycji do wykonania. Wojskowi muzycy otrzymali zlecenie, by w czasie Wielkiego Capstrzyku wykonać aranżację piosenki wielkiej niemieckiej pieśniarki Hildegard Knef, aranżację przeboju gwiazdy punk rocka Niny Hagen, oraz chrześcijański hymn „Großer Gott, wir loben dich” – właśnie ta ostatnia z kompozycji ma szczególnie ciekawy kontekst związany z tym, czemu poświęcam ten artykuł. Niektórzy komentatorzy uznali, że wybór hymnu związany był z przynależnością Angeli Merkel do Unii Chrześcijańsko-Demokratycznej (CDU) oraz jej korzeni – ojciec (syn wspomnianego wyżej Polaka) był pastorem.
Pora na pieśń, którą wybrała kanclerz Merkel, i jej autora. Tak jak zaznaczyłem na wstępie, niewiele mediów zwróciło uwagę na śląskie związki z wyborem kanclerz. Na łamach "Frankfurter Allgemeine Zeitung" autorka opisu uroczystości wspomniała w artykule: "MERKELS TE DEUM: Sound der Macht", że autorem pieśni był "Breslauer Priester Ignaz Franz".
Ignaz Franz urodził się 12 października 1719 roku w „Protzan im Frankensteiner Kreise” (za „Geschichte der biblisch-kirchlichen Dicht- und Tonkunst…”, „Allgemeine encyklopädie der wissenschaften und künste in alphabetischer Folge”) – jest to wieś o polskiej nazwie Zwrócona w powiecie ząbkowickim, w gminie Ząbkowice Śląskie, na Przedgórzu Sudeckim. „Deutsche Biographische Enzyklopädie der Theologie und der Kirchen” podaje, że jako kapłan Franz związany był z Głogowem, Wrocławiem czy Sławą (Schlawa) - obecnie w woj. lubuskim, historycznie na Dolnym Śląsku, związana z księstwem głogowsko-żagańskim. Ksiądz wydawał również w Żaganiu (Sagan) zbiory pieśni kościelnych, w tym tłumaczenia klasycznych łacińskich hymnów. Opat tamtejszego klasztoru augustianów - Johann Ignaz von Felbiger – słynął jako reformator edukacji i wydawca katechizmów (np. "Katholischer Katechismus : zum Gebrauche Der Schlesischen und anderer Schulen Deutschlandes...").
Pieśnią, o której mowa, jest „Großer Gott wir loben dich” – niemieckie tłumaczenie starego łacińskiego hymnu „Te Deum”. Tłumaczenie Franza jest najpopularniejszą, śpiewaną zarówno przez katolików, jak i protestantów, niemiecką wersją tego ważnego hymnu. „Realencyklopädie für protestantische theologie und kirche” podaje, że znana do dziś i śpiewana edycja hymnu została opublikowana przez Franza w 1772/4 roku w zbiorze „Katholisches Gesangbuch, zum Gebrauche bey dem öffentlichen Gottesdienste” wydanym w Żaganiu. Kilka lat później ten sam tłumacz, śląski ksiądz, opracował inną wersję (zaczynającą się od słów: "Herr und Gott! Wir loben Dich"), opublikowaną w 1778 we Wrocławiu w „Allgemeines und vollständiges Catholisches Gesangbuch”, która się nie przyjęła. Wersja pierwsza została opublikowana ze znaną do dziś melodią w austriackim zbiorze „Katholisches Gesangbuch: auf allerhöchsten Befehl Ihrer k. k. apost. Majestät Marien Theresiens zum Druck befördert” z 1776 roku. Jak pieśń z Żagania znalazła się tak szybko w Wiedniu? Wspomniany wyżej Johann Ignaz von Felbiger, opat żagański, w 1774 roku został reformatorem systemu szkolnictwa austriackiego na zaproszenie Marii Teresy. Być może to on przywiózł do stolicy Austrii hymn swojego śląskiego kolegi. Na początku XIX wieku muzyk z Saksonii, Johann Gottfried Schicht, dodał opracowanie znane katolikom do śpiewnika ewangelickiego. Tym sposobem w 1819 roku pieśń „Großer Gott wir loben dich” znalazła się wraz z melodią w „Allgemeines Choral-Buch für Kirchen, Schulen, Gesangvereine, Orgel- und Pianoforte-Spieler vierstimmig gesetzt. 2”.
Książka Schichta ukazała się w Lipsku. W tym samym mieście, w którym niemal sto lat wcześniej wydany został pierwszy opis wojskowego uroczystego capstrzyku i gdzie Angela Merkel w 1978 roku zdobyła dyplom z fizyki na Uniwersytecie założonym przez profesora z Ziębic na Dolnym Śląsku (więcej o dolnośląskich śladach w historii lipskiej uczelni: TUTAJ). Dodam też, że miasto rodzinne założyciela uniwersytetu, czyli Ziębice, jest oddalone zaledwie 16 km w linii prostej od wsi, w której urodził się Ignaz Franz, twórca opisanego w tym artykule hymnu.
Polecam również:
#ciekawostka, #poezja, #muzyka
***********
niezależny, autorski i niekomercyjny projekt dotyczący historii i uroków Dolnego Śląska, Sudetów i okolic
****
Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa.
CC BY-NC-ND
Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.
****
Dziękuję Panu za ten cenny i pouczający opis.
OdpowiedzUsuń