2 grudnia 2021

Baśniowy Hauptmann – śląskie i sudeckie inspiracje w świecie dramatu, opery („Dzwon zatopiony” - dzieło Noblisty w tłumaczeniu Kasprowicza oraz muzycznym opracowaniu!)

"Die versunkene Glocke. Ein deutsches Märchendrama in 5 Aufzügen” to symbolistyczny, neoromantyczny dramat śląskiego pisarza Gerharta Hauptmanna. Jeden z najwybitniejszych pisarzy żyjących w Sudetach, Noblista, napisał to dzieło pod koniec XIX wieku. Sztuka szybko stała się jednym z najczęściej granych utworów Hauptmanna i prawdziwym teatralnym „towarem eksportowym” Niemiec. Tuż po prapremierze, dzieło na polski przetłumaczył Jan Kasprowicz, były student Uniwersytetu Wrocławskiego. W 1899 roku dzieło zostało adaptowane na operę! Swoją wersję stworzył również włoski impresjonistyczny mistrz Respighi, a nad własną operą na podstawie baśni dramatycznej Hauptmanna pracował nawet Ravel! 


„Dzwon zatopiony” to wyjątkowe dzieło w karierze pisarza z Szczawna-Zdroju. To dramat wierszowany z akcją osadzoną w baśniowej aurze. Oznaczał zerwanie pisarza z naturalizmem, który reprezentowali choćby „Tkacze”. Spektakl miał premierę 2 grudnia 1896 w Deutsches Theater w Berlinie. Dramat szybko trafił na inne sceny, nie tylko w Niemczech. Był sukcesem Hauptmanna, chociaż krytycy zarzucali mu odejście od ciekawego naturalistycznego pisarstwa i widzieli w jego nowym stylu zwrot ku wagnerowskim klimatom (Hauptmann zresztą jako uznany pisarz chętnie odwiedzał festiwal Wagnera w Bayreuth).


ilustrowana karta wydania dramatu Hauptmanna, wolne media, wikimedia.org 

Głównym ludzkim bohaterem dzieła jest Heinrich, mistrz ludwisarz, który stworzył niezwykły dzwon – dzieło jego życia. Problem w tym, że wspaniały instrument został zatopiony w czasie transportu. Baśniowe perypetie osadzone są w górskich okolicach, inspirowanych miejscami zwianymi z pisarzem, czyli Szklarską Porębą, Karkonoszami, Górami Izerskimi, źródłem Łaby – tam pisarz przebywał pod koniec XIX wieku, by wreszcie od 1901 roku zamieszkać na stałe w Jagniątkowie w Karkonoszach. 


afisz inscenizacji dzieła w teatrze zdrojowym w Cieplicach, wolne media, za: https://sbc.org.pl/


Tak jak wspomniałem, dzieło było popularne również poza granicami Niemiec. Szybko znalazło zainteresowanie również w Polsce. Dramat przełożył poeta Jan Kasprowicz, który był studentem Uniwersytetu Wrocławskiego i... więźniem wrocławskiej celi za działalność socjalistyczną! Więcej na ten temat pisałem TUTAJ. Tłumaczenie polskiego poety zostało wydane w 1899 roku oraz inscenizowane zostało na deskach teatru w Lwowie 28 lutego 1898 roku. 


afisz polskiego spektaklu dramatu Hauptmanna, wolne media, https://sbc.org.pl/


okładka polskiego wydania tłumaczenia Kasprowicza, wolne media, https://polona.pl/


Die versunkene Glocke” to również opera Heinricha Zöllnera z 1899 roku oparta na dramacie Hauptmanna pod tym samym tytułem. Dzieło zostało wydane z numerem 80. Premierę opera miała 8 lipca 1899 roku w Berlinie. Heinrich Zöllner urodził się 4 lipca 1854 roku w Lipsku , a zmarł 4 maja 1941 we Fryburgu Bryzgowijskim. Był niemieckim kompozytorem , dyrygentem i librecistą. W 1909 roku nagrał dla wytwórni płytowej Welte-Mignon jeden ze swoich najsłynniejszych wówczas utworów, „Rautendeleins Leid” czyli introdukcję z piątego aktu opery „Die versunkene Glocke”. 


wydanie partytury opery Zöllnera, wolne media, za: https://imslp.org/



Heinrich Zöllner: Die versunkene Glocke, Op. 80: Rautendeleins Leid (The Welte Mignon Mystery, Vol. 14) (YouTube)


Heinrich Zöllner: "Die versunkene Glocke" - Ouvertüre (YouTube)

Tę sztukę Hauptmanna adaptował również librecista włoskiego kompozytora. Ottorino Respighi napisał muzykę do opery „La sommersa Campana”. Dzieło miało premierę 18 listopada 1927 w Hamburgu. Opera oparta na baśniowej sztuce Hauptmanna, przesyconej śląskim oraz sudeckim klimatem i folklorem,  jest do dziś inscenizowana na całym świecie. 


Respighi: La Campana Sommersa (New York City Opera - trailer) (YouTube)

Na fali popularności Hauptmanna nad operą „La cloche engloutie” pracował również od 1906 roku  francuski znakomity kompozytor, Maurice Ravel, autor kultowego „Bolero”. Libretto napisał Ferdinand Hérold według dzieła Hauptmanna. Niestety nie ukończył dzieła, a szkice nie są dziś znane. Niektórzy badacze uważają, że materiał muzyczny z rozpoczętych I i II aktu Ravel włączył do takich kompozycji, jak: opera „L'enfant et les sortilèges” (za: "The Operas of Maurice Ravel”). 



Ravel: "L'Enfant et les sortilèges" - fragment opery, zdaniem badaczy Ravel przeniósł niewykorzystaną muzykę z nieukończonej opery według sztuki Hauptmanna właśnie do tego utworu (YouTube)


Warto też dodać, że zdaniem biografów czeskiego mistrza, Antonína Dvořáka, w jego kultowej operze "Rusałka" z 1901 roku, również znajdują się odniesienia zaczerpnięte z dramatu Hauptmanna! (za: "Rusalka: A Performance Guide with Translations and Pronunciation", "Czech Opera", "Dvořák: Leben, Werke, Dokumente"). 

W 2020 roku nakładem wydawnictwa Wielka Izera ukazał się reprint jednotomowy dwóch dramatów Gerharta Hauptmanna: "Dzwon zatopiony" (1895) i "A Pippa tańczy!" (1906). Pierwszy w tłumaczeniu Kasprowicza. 

Post został opublikowany w 2021 roku w 125. rocznicę prapremiery "Dzwonu zatopionego" Hauptmanna. 


Polecam również inne posty oznaczone tagami:

#Hauptmann,    #teatr,     #literatura,    #opera,   #ciekawostka 


***********

niezależny, autorski i niekomercyjny projekt dotyczący historii i uroków Dolnego Śląska, Sudetów i okolic 

****

Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa. 

CC BY-NC-ND

Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.

****

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz