9 marca 2022

Pieśni kompozytorek do słów poetów związanych z Dolnym Śląskiem (Alma Mahler, Fanny Mendelssohn, Sofija Gubajdulina i Anna Teichmüller oraz wiersze Eichendorffa, Hauptmanna, Bierbauma i Morgensterna)

W świecie kultury od wieków zdominowanym przez mężczyzn obecność kobiet z perspektywy historycznej jest bardzo zmarginalizowana. Mało kto potrafi wymienić nazwiska kompozytorek żyjących i tworzących w XVIII, XIX a nawet XX wieku. Tymczasem panie również, mimo trudności przebicia się ze swoją twórczością, komponowały. Pisałem na blogu choćby o Klarze Schumann, która koncertowała na Dolnym Śląsku wielokrotnie, ale też sama komponowała. 


Postanowiłem przyjrzeć się twórczości wybranych autorek muzyki, które sięgnęły po gatunek pieśni i napisały liryczne miniatury do słów poetów związanych z Dolnym Śląskiem. Wybrałem kilka mniej i bardziej znanych w świecie muzyki kompozytorek i ich pieśniarskie perełki. 


Niektóre z tych pieśni znajdują się wciąż w repertuarach prawdziwych gwiazd wokalistyki. Inne są wykonywane sporadycznie. Mam nadzieję, że ten miniaturowy przegląd pozwoli Wam na zapoznanie się z wyjątkową częścią kultury i docenienie twórczości autorek muzyki. 


Alma Mahler - Otto Julius Bierbaum: „Licht in der Nacht”

Alma Maria Mahler-Werfel z domu Schindler urodziła się 31 sierpnia 1879 roku, a zmarła 11 grudnia 1964. Była żoną kompozytora i dyrygenta Gustava Mahlera, którego przedstawiłem już na blogu. Mahler gościł na Dolnym Śląsku kilka razy, w tym koncertował we Wrocławiu (więcej TUTAJ). Przyjaźnił się m.in. z Gerhartem Hauptmannem. Alma znana była w kołach towarzyskich Wiednia ze swej urody. Z zamiłowania była artystką. Komponowała, a jej pieśni są do dziś wykonywane. 


Alma Mahler, wolne media, wikimedia.org 

Otto Julius Bierbaum urodził się 28 czerwca 1865 roku w Zielonej Górze, mieście historycznie leżącym na Dolnym Śląsku. Zmarł 1 lutego 1910 roku w Kötzschenbrodzie koło Drezna. Był niemieckim prozaikiem, poetą i dziennikarzem. Na blogu wspominałem już o jego wersji Pinokia (TUTAJ) oraz o pieśniach, do których muzykę napisał Richard Strauss (TUTAJ).



Alma Mahler - Otto Julius Bierbaum: „Licht in der Nacht” (YouTube) 


Otto Julius Bierbaum: „Licht in der Nacht” - słowa pieśni, wolne media, wikimedia.org 

***

Fanny Mendelssohn – Joseph von Eichendorff: „Bergeslust”

Fanny Mendelssohn-Hensel urodziła się 14 listopada 1805 roku w Hamburgu, a zmarła 14 maja 1847 w Berlinie. Była kompozytorką i pianistką niemiecką, siostrą Feliksa Mendelssohn-Bartholdy’ego. Jej słynny brat gościł na Dolnym Śląsku, w Dusznikach-Zdrojku. Na ziemi kłodzkiej i na Śląsku aktywna była rodzina Mendelssohnów – wuj muzykującego rodzeństwa prowadził tam działalność gospodarczą (na ten temat TUTAJ). 


Fanny Mendelssohn, wolne media, wikimedia.org 


Fanny Mendelssohn – Joseph von Eichendorff: „Bergeslust” - partytura, wolne media, za: https://imslp.org/

Joseph Karl Benedikt Freiherr von Eichendorff urodził się 10 marca 1788 w Łubowicach (dziś w powiecie raciborskim), a zmarł 26 listopada 1857 w Nysie, gdzie zachował się jego grób. Eichendorff był poetą wysoko cenionym, tłumaczonym na inne języki, w tym polski, i do dziś jest chętnie czytany. W 1801 roku Józef wraz ze swym o dwa lata starszym bratem Wilhelmem został wysłany do katolickiego gimnazjum św. Macieja we Wrocławiu. Tam uczył się i uzyskał maturę. Między rokiem 1855 a 1857 mieszkał i pisał w Nysie. Spędzał też czas w sudeckim zamku Javorniku (historycznie Dolny Śląsk) na dworze Heinricha Förstera, biskupa wrocławskiego. Pomnik Eichendorffa znajduje się m.in. w Ogrodzie Botanicznym Uniwersytetu Wrocławskiego. Do słów Eichendorffa muzykę napisało wielu znamienitych kompozytorów od Schumanna, Brahmsa i Mendelssohna po Pendereckiego. Inne posty związane z Eichendorffem TUTAJ.

Fanny Mendelssohn – Joseph von Eichendorff: „Bergeslust” (YouTube) 

Joseph von Eichendorff: „Bergeslust” (Google Books) - pieśń zaczyna się od 4. strofy, od słów "O Lust vom Berg zu schauen"

***

Sofija Gubajdulina - Christian Morgenstern: „Der Tanz”

Sofija Gubajdulina urodziła się 24 października 1931 roku w Czystopolu. Rosyjska kompozytorka pochodzenia tatarskiego. W 2002 roku została laureatką Polar Music Prize (nieoficjalnie określana mianem muzycznej Nagrody Nobla). 



Sofia Gubaidulina - Der Tanz (YouTube)

Christian Morgenstern urodził się 6 maja 1871 roku w Monachium. Był synem znanego malarza Carla Ernsta Morgensterna. Od 1884 roku Christian Morgenstern mieszkał we Wrocławiu. Od 1890 roku był uczniem gimnazjum w Żarach (Łużyce Dolne, blisko historycznej granicy z Dolnym Śląskiem), od 1892 był studentem Uniwersytetu Wrocławskiego. Leczył się w śląskich uzdrowiskach, m.in. w Dusznikach-Zdroju. Ojciec poety - Carl Ernst Morgenstern - był malarzem związanym z Wrocławiem i Karpaczem. Młodszy Morgenstern przebywał też w Głuszycy, Ciechanowicach, Strudze. Christian Morgenstern zmarł 31 marca 1914 roku. Pisał wiersze w nowatorskim stylu. Więcej o pisarzu TUTAJ


Christian Morgenstern, Der Tanz, wolne media, wikimedia.org 

***

Anna Teichmüller – Carl Hauptmann: Fünf Gedichte von Carl Hauptmann für eine Singstimme und Klavierbegleitung, op. 1  no. 2. Windlied

Anna Teichmüller urodziła się 11 maja 1861 roku w Getyndze, a zmarła 6 września 1940 w Szklarskiej Porębie. Była niemiecką kompozytorką, pianistką. W Jenie w 1893 roku poznała Carla Hauptmanna, który namówił ją, by około 1900 roku przeprowadziła się w Sudety. Tam spędziła resztę życia. Pisała pieśni oraz muzykę kameralną. Często sięgała po wiersze swojego najlepszego przyjaciela. 

Carl Hauptmann urodził się 11 maja 1858 roku w Szczawnie-Zdroju. Zmarł 4 lutego 1921 roku w Szklarskiej Porębie, gdzie został pochowany. Był niemieckim dramaturgiem i pisarzem. Carl, podobnie jak jego brat Gerhart Hauptmann – laureat literackiej nagrody Nobla, był autorem nurtu literackiego naturalizmu. Sięgał również po ludowe podania związane z Śląskiem i Karkonoszami. Więcej o Hauptmannie TUTAJ. Zapraszam również do artykułu o jego pieśni z muzyką Berga TUTAJ


Anna Teichmüller: Fünf Gedichte von Carl Hauptmann für eine Singstimme und Klavierbegleitung, Op. 1: No. 2 Windlied (YouTube)


Carl Hauptmann

In den Wind – in den Wind 
sing ich mein Lied. 
Frage nicht, frage nicht, 
wohin es flieht.

Treiben Blüten, treiben 
Liederseelen her, 
frage nicht, frage nicht, 
woher?

Wer gäb Antwort je, 
woher? wohin? 
Treibe selbst ein wehend 
Lied dahin.

In den Wind – in den Wind, 
kaum erwacht, 
bin verweht, bin verweht 
über Nacht.

wiersz ukazał się w "Aus meinem Tagebuch"



***

Nadmienię też, że z Dolnym Śląskiem związane były również inne autorki muzyki. Dla przykładu. 

Sophie Menter, urodziła się 29 lipca 1846 roku w Monachium i tam zmarła 23 lutego 1918 roku. Była niemiecką pianistką , kompozytorką i nauczycielką muzyki. W 1868 roku Sophie Menter została nadworną pianistką księcia Konstantina von Hohenzollern-Hechingen w Lwówku Śląskim. Tam poznała swojego przyszłego męża, wiolonczelistę Davida Poppera, którego poślubiła 3 czerwca 1872 roku. 

Anna Benfey urodziła się 19 września 1830 roku w Lądku-Zdroju, a zmarła 27 maja 1903 roku w Weimarze. Była niemiecką pisarką i kompozytorką.

Gertrude Brückner urodziła się 2 sierpnia 1890 roku w Szczawnie-Zdroju. Była kompozytorką. Większość jej dzieł nie została wydana i zaginęła podczas wojny. 


Polecam również inne posty oznaczone tagami:

#muzyka,   #poezja,    #ciekawostka 

a także artykuł o ciekawych kobietach w nauce:

>> Dolnoślązaczki z wiedzą – kobiety nauki i odważne pionierki (Maria Cunitz, siostry Hamburger, Clara Immerwahr, Hedwig Kohn, Hertha Sponer i Gabrielle Donnay)


niezależny, autorski i niekomercyjny projekt dotyczący historii i uroków Dolnego Śląska, Sudetów i okolic 

****

Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa. 

Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.


Brak komentarzy:

Prześlij komentarz