16 marca 2022

Rübezahl w muzyce - czyli jak brzmi Liczyrzepa! Karkonoski Duch Gór w twórczości od XVIII do XX wieku (od starych oper po „cudowne dziecko” z dwoma Oscarami!)

Karkonosz ma więcej imion niż i tak różnorodnych oblicz. Wieczny Duch Gór, zamieszkujący Sudety, inspiruje od setek lat! Powstało mnóstwo obrazów, rzeźb, książek związanych z tym niezwykłym bohaterem legend górskich. Także kompozytorzy inspirowali się Liczyrzepą. Niektóre z ich utworów do dziś są wykonywane i nagrywane. Inne istnieją jako zapisy nutowe, które czekają na ożywienie. 


W tym wpisie zaprezentuję wybór ciekawych kompozycji, które związane są z sagą o Karkonoszu. To dzieła mniej lub bardziej znanych autorów. Z pewnością do grona tych lepiej kojarzonych muzyków zalicza się Weber – wybitny twórca oper romantycznych, w dodatku związany z Śląskiem, a także Korngold – zdobywca Oscarów i prawdziwa sława Hollywood. 

Najstarsze znane utwory związane z Rübezahlem to opery i uwertury z przełomu XVIII i XIX wieku. W romantycznym stuleciu powstało całe mnóstwo oper, pieśni, uwertur czy kantat, które odnosiły się do karkonoskich podań. Sława Ducha Gór nie zamilkła również w XX wieku! Oto mój subiektywny wybór kilku interesujących dzieł. 


Rübezahl + obraz, wystawa w Muzeum Śląskim w Goerlitz 

Informacje na temat Liczyrzepy znajdziecie w moim poście TUTAJ


Na początek trzy kompozycje, których możecie posłuchać. Są wciąż grywane na całym świecie, a także dostępne są nagrania. 

Der Beherrscher der Geister” op.27 to uwertura nazywana czasami „Rübezahl-Ouvertüre”. Jest to dzieło orkiestrowe. Część nieukończonej opery „Rübezahl” J.44 z lat 1804–05. Dzieło napisał Carl Maria von Weber. Kompozytor urodził się 18 listopada 1786 roku, a zmarł 5 czerwca 1826. Był jednym z najważniejszych reprezentantów okresu wczesnego romantyzmu w muzyce niemieckiej. Słynął jako pianista i dyrygent.  Operę o Liczyrzepie pisał na Dolnym Śląsku! Od 1804 roku pełnił bowiem funkcję kierownika muzycznego opery we Wrocławiu, a następnie w latach 1806–1807 działał na dworze księcia Eugeniusza Wirtemberskiego w miejscowości Pokój na Opolszczyźnie. Więcej TUTAJ



 Carl Maria von Weber: Der Beherrscher der Geister, J. 122 (YouTube) 



partytura dzieła, wolne media, za: imslp.org

Z kolei Rübezahl und der Sackpfeifer von Neisse” to czteroaktowa baśniowa opera Hansa Sommera. Kompozytor urodził się 20 lipca 1837, a zmarł 26 kwietnia 1922 roku. Libretto napisał Eberhard König, który urodził się 18 czerwca 1871 roku w Zielonej Górze (wówczas Grünberg na Śląsku), a zmarł 26 grudnia 1949 roku. Premiera opery odbyła się w Brunszwiku 15 kwietnia 1904 roku. Działo nawiązuje do legend związanych z Liczyrzepą, a miejscem akcji jest średniowieczna Nysa, na Śląsku. 


Hans Sommer: Rübezahl und der Sackpfeifer von Neisse, Op. 36, fragmenty orkiestrowe (YouTube)


Natomiast Erich Wolfgang Korngold napisał suitę „Märchenbilder” op. 3. Jej częścią jest „Rübezahl”. Kompozytor urodził się 29 maja 1897 roku, a zmarł 29 listopada 1957 roku w Hollywood. Był z pochodzenia Austriakiem. Działał jako kompozytor, dyrygent i pianista. Był laureatem dwóch Oscarów za najlepszą muzykę oraz dwóch nominacji. Jest uznawany za jednego z najważniejszych i najbardziej wpływowych kompozytorów w historii Hollywood. Był tzw. „cudownym dzieckiem”. Komponował od najmłodszych lat. Kiedy miał 11 lat sensacją stał się jego balet „Der Schneemann”. Suitę z „Rübezahlem” skomponował w 1910 roku, jako 13-latek! 


Korngold: Märchenbilder, Op. 3 - 2. Rübezahl (YouTube) 

Kolejna część wpisu to utwory, które nie są dziś grane, albo dzieje się to sporadycznie. Przetrwały za to wydania nut, dzięki którym można wykonać te dzieła. 

Rübezahl, ossia Il vero amore” to opera, którą napisał Joseph Schuster. Kompozytor urodził się 11 sierpnia 1748 roku, a zamarł 24 lipca 1812 roku. Działa w Dreźnie. Właśnie tam, 14 lutego 1789 roku zaprezentowano jego operę o Liczyrzepie, śpiewaną po włosku! Autorem libretta był Caterino Mazzolà



partytura dzieła, wolne media, za: imslp.org

Operę „Rübezahl” napisał również Friedrich Adolf Ferdinand von Flotow. Kompozytor urodził się 27 kwietnia 1812 roku, a zmarł 24 stycznia 1883 roku. Libretto do opery w 3 aktach napisał Gustav Heinrich Gans zu Putlitz. Premiera dzieła odbyła się 13 sierpnia 1852 roku. Flotow jest dziś znany głównie z popularnej opery „Marta”. Jego „Rübezahl” niestety nie spotkał się z dobrym przyjęciem. 



partytura dzieła, wolne media, za: imslp.org


Z kolei Charles (Carl) Oberthür skomponował „Rübezahl Overture” op. 82. Ten kompozytor urodził się 4 marca 1819 roku, a zmarł 8 listopada 1895 roku. Był niemieckim harfistą i kompozytorem działającym w Niemczech, Szwajcarii i Anglii. Uwertura poświęcona Liczyrzepie pochodzi z 1867 roku. 



partytura dzieła, wolne media, za: imslp.org

Pod numerem czwartym wśród „Romanzen und Balladen” op. 41 Adolfa Jensena znajduje się pieśń „Rübezahl”. Kompozytor urodził się 12 stycznia 1837 roku, a zmarł 23 stycznia 1879 roku. Słowa napisał Robert Hamerling. Utwór powstał w 1871 roku. 


partytura dzieła, wolne media, za: imslp.org


Na liście „Märchengestalten” op. 147 Carla ReineckeRübezahl” znalazł się pod numerem piątym. Kompozytor urodził się 23 czerwca 1824 roku, a zmarł 10 marca 1910 roku. Reinecke działał jako pianista, dyrygent i pedagog. W 1859 roku przez 10 miesięcy kierował Akademią Śpiewaczą we Wrocławiu. Jego „Rübezahl” jest z 1878 roku. 


partytura dzieła, wolne media, za: imslp.org

Franz Abt napisał natomiast kantatę „Rübezahl” (z podtytułem „Märchendichtung”). Kompozytor urodził się 22 grudnia 1819 roku, a zmarł 31 marca 1885 roku. Autorem libretta dzieła był Hermann Francke. Kompozycja została również wydana po angielsku w tłumaczeniu Williama Grista. Dzieło pochodzi z 1884 roku. 



partytura dzieła, wolne media, za: imslp.org

Jeszcze mniej wiadomo o kilku innych dziełach. Ich muzyka albo zaginęła, albo też nigdy nie została ukończona lub wydana. Jako przykład opera „Rübezahl, der Berggeist am Riesengebürge”, którą skomponował Franz Vincenz Tuček (urodził się 2 lutego 1755 roku, zmarł 2 listopada 1820). Libretto napisał Samuel Gottlieb Bürde i tylko ono przetrwało. Dzieło miało premierę we Wrocławiu w 1801 roku. 


witraż z Liczyrzepą, Muzeum Hauptmannów w Szklarskiej Porębie 

Antonio Casimir Cartellieri (urodziny 27 września 1772, a zmarł 2 września 1807) – kompozytor gdański, napisał „Rübezahl, Beherrscher der Geister”, operę znaną z libretta wydanego w 1803 roku. 


wizerunek Karkonosza na mapie Śląska Martina Helwiga z 1561 roku, wystawa w Ossolineum 


Natomiast Václav Vilém Würfel (urodził się 6 maja 1790 roku, a zmarł 23 kwietnia 1832), kompozytor, którego najważniejszym uczniem był Fryderyk Chopin, napisał operę „Rübezahl” z 1824 roku. 


Rybecal, pałac Jedlinka w Jedlinie-Zdroju 


Nie ukończył swojej opery „Rübezahl” znany kompozytor symfoniczny i ceniony dyrygent operowy, Gustav Mahler. Pracował nad partyturą na początku lat 80. XIX wieku. Pozostało jedynie libretto w rękopisie. Mahler kilkukrotnie odwiedził Dolny Śląsk i przyjaźnił się m.in. z Hauptmannem. O Mahlerze więcej TUTAJ

polecam również posty oznaczone tagami:

#ciekawostka,    #muzyka 

a także: 

>> Niezwykłe opery związane z Dolnym Śląskiem (wybór ciekawostek)

>> Karkonosz, czyli Liczyrzepa – Duch Gór z szlaku, literatury, muzyki, sztuki i filmu (GALERIA, ciekawostki - wybór)


niezależny, autorski i niekomercyjny projekt dotyczący historii i uroków Dolnego Śląska, Sudetów i okolic 


****

Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa. 

CC BY-NC-ND

Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.

****

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz