Muzyka na koniec świata – arcydzieło kameralistyki XX wieku… ze Zgorzelca! (jak w obozie na Dolnym Śląsku podczas wojny powstała muzyka inspirowana Apokalipsą)

W 1940 roku do niemieckiego obozu jenieckiego trafił organista z paryskiego kościoła. W barakach położonych koło Görlitz 32-letni muzyk napisał dzieło swojego życia, zarazem jeden z najważniejszych utworów muzyki XX wieku! To ośmioczęściowy kwartet inspirowany biblijną „Apokalipsą”. Miejsce, w który powstał i pierwszy raz został wykonany "Quatuor pour la fin du temps", znajduje się na terenie Zgorzelca na Dolnym Śląsku! 

Zgorzelec to miasto leżące na Górnych Łużycach, jednak administracyjnie związane z terenami województwa dolnośląskiego. Właśnie tam wojenna zawierucha zebrała muzyków, którzy wykonali niezwykły pod każdym względem "Kwartet na Koniec Czasu". 

Olivier Messiaen urodził się 10 grudnia 1908 roku w Awinionie. Zmarł 27 kwietnia 1992 roku w Clichy. W 1931 został organistą w kościele Église de la Sainte-Trinité w Paryżu (w tej świątyni odbyły się w XIX wieku pogrzeby wielkich muzyków: Gioachina Rossiniego w 1868, Hectora Berlioza w 1869 i Georgesa Bizeta w 1875!). W paryskim kościele grał też po wojnie aż do śmierci. 

Messiaen, koniec lat 30. XX wieku, wolne media, wikimedia.org 

W 1940 roku Messiaen został internowany przez dziewięć miesięcy w niemieckim obozie jenieckim Stalag VIII-A w Görlitz.  Dziś teren obozu znajduje się w granicach dzielnicy Zgorzelca Ujazd, po polskiej stronie dawnego Görlitz (miasto Görlitz w Saksonii, po zachodniej stronie Nysy Łużyckiej to druga część dawniej jednego miasta, rozdzielonego po II wiejnie światowej. Görlitz związane było administracyjnie ze Śląskiem od początku XIX wieku). 

Stalag VIII A zdjęcie lotnicze 1945, za: https://commons.wikimedia.org/ DR: CARLS, St. Mauritius Str. 30, 97230 Estenfelde

Jako więzień obozu Messiaen skomponował "Quatuor pour la fin du temps" (Kwartet na koniec czasu) - jeden z najważniejszych utworów muzyki XX wieku. Prawykonanie kwartetu odbyło się w obozie 15 stycznia 1941 roku na oczach ok. 400 więźniów i strażników.  Utwór napisany jest na cztery instrumenty dostępne wówczas obozie: fortepian, skrzypce, wiolonczelę i klarnet.

Messiaen: Quatuor pour la fin du temps / Weithaas, Gabetta, Meyer, Chamayou (Solsberg Festival 2016) (YouTube)

Po wojnie utwór był wielokrotnie grany i nagrywany. Posłużył jako ścieżka dźwiękowa do kilku filmów fabularnych i dokumentalnych, w tym wojennych. 

Kompozytor i dyrygent Clytus Gottwald (urodzony w Szczawnie-Zdroju) zaaranżował V część "Louange à l'éternité de Jésus" kwartetu na 19-głosowy chór mieszany. Słowa: "Mon Jésus, mon silence, Restez en moi. Mon Jésus, mon royaume de silence. Parlez en moi" autor opracowania zaczerpnął libretta Messiaena z kompozycji "Trois petites liturgies de la présence divine". Wersja Gottwalda pochodzi z 1992 roku (rok, w którym zmarł Messiaen).

Messiaen: Quatuor pour la fin du temps - V. Louange à l'Eternité de Jésus (Transcr. C.Gottwald) (YouTube)

Messiaen kształcił wielu wybitnych uczniów, między innymi jego wychowankiem był Pierre Boulez – wielki muzyk i dyrygent. 

Post powstał w 2022 roku, z okazji 30. rocznicy śmieci Messiaena. 

Polecam posty oznaczone tagami:

#muzyka,    #historia,    #Zgorzelec 

niezależny, autorski i niekomercyjny projekt dotyczący historii i uroków Dolnego Śląska, Sudetów i okolic 

****

Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa. 

CC BY-NC-ND

Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.

****