30 maja 2022

Ojciec anarchizmu i Wrocław – Bakunin na Dolnym Śląsku (ciekawostki i konteksty)

Michał Bakunin to barwna postać XIX wieku – z Wagnerem chciał spalić świat, spiskował ze Słowackim i inspirował polskiego wieszcza, marzył o „powszechnym związku europejskich republik”, krytykował Marksa. Gościł we Wrocławiu, gdzie na łamach prasy wdał się w polemikę z… George Sand, kochanką Chopina! Związani z nim byli też Eduard von Reichenbach z okolic Dzierżoniowa oraz profesor Cybulski z Uniwersytetu Wrocławskiego. 



Bakunin przeszedł do historii jako niezwykle intrygująca osoba – rewolucyjny podżegacz, intrygant, teoretyk anarchizmu, krytyk komunizmu, działacz polityczny na kilku kontynentach, który wielokrotnie wymykał się śmierci. 


Bakunin urodził się 30 maja 1814 roku w Priamuchinie. Zmarł 1 lipca 1876 roku w Bernie. Był rosyjskim rewolucyjnym anarchistą, socjalistą i założycielem kolektywistycznego anarchizmu. Jest do dziś uważany za jedną z najbardziej wpływowych postaci anarchizmu. 


młody Bakunin (czyżby "wąsacz Moskal" z sonetu Słowackiego?), wolne media, wikimedia.org 


W latach 40. XIX wieku „podpalacz” Europy zawitał we Wrocławiu, gdzie przebywał kilka tygodni. Niektóre biografie rewolucjonisty podają, że udał się na Dolny Śląsk z myślą o zorganizowaniu we Wrocławiu „kwatery głównej” dla sympatyków swoich idei. Dlaczego padło akurat na Wrocław? Miasto było mocno związane z Słowianami wielu krajów, w tym z Polakami. Właśnie we Wrocławiu w
1848 roku, kiedy przybył tam Bakunin, zorganizowano kongres patriotów polskich. Prawdopodobnie wówczas po raz kolejny rosyjski rewolucjonista zetknął się tam z polskim poetą – Juliuszem Słowackim! Wiadomo, że poznali się oni wcześniej w Paryżu. Prawdopodobnie płomienne mowy Bakunina w stolicy Francji natchnęły Słowackiego do napisana sonetu:


Prąd sprawy idzie przez Boga zaczęty,
Serca dziś jako kamienie rozwala,
Wczoraj słyszałem wąsacza Moskala,
Który w Paryżu bunt ogłosił swięty,


Jak Polak Chrystus — słuchałem wzdrygnięty,     
Bo on nie anioł, bo on nie chciał krzyża,
Ale w oddechu mieszczańskim Paryża
Stał pod krwawemi jak duch sakramenty.

Z Mongolskiej jego i wychudłej cery
 Nie swiatło — ale błysk żółty wychodził,      
W ucho szeptały — la mort Robespiery;


Anioł krwi — w oczach pijanych się urodził,
Myśl była nakształt dychaczki Chimery,
Ogniem nie w serca nam — lecz w głowy godził.



pomnik Słowackiego w Parku Słowackiego we Wrocławiu 


Rozmaite opracowania podają, że środowisko Polaków z Wrocławia traktowało Bakunina z dystansem. Rozczarowany aktywista postanowił udać się do Pragi na panslawistyczny Zjazd Słowiański, który odbywał się w czerwcu 1848 roku. Prawdopodobnie do udziału w tym wydarzeniu zaprosił go Polak z Berlina, profesor Wojciech Prawdzic Cybulski, który od 1859 roku do śmierci związany był z Katedrą Filologii Słowiańskiej na Uniwersytecie Wrocławskim.  Bakunin i Cybulski byli w czasie kongresu w tej samej, kilkuosobowej komisji. 





wzmianki o związkach Bakunina z Wrocławiem z prasy i książek z XIX wieku i z początku XX wieku (m.in.: "Jutrzenka", "Dziennik polityczny", "Kongres słowiański w 1848 roku", "Historia towarzystw tajnych"), za: POLONA, Google Books 


Po praskim kongresie Bakunin opublikował w kilku językach (w tym po polsku i po niemiecku) swój apel „Aufruf an die Slaven”/”Odezwa do Słowian”. Postulował w nim m.in., żeby słowiańscy powstańcy zjednoczyli się z rewolucjonistami węgierskimi, włoskimi i niemieckimi i obalili wspólnie największe ówczesne europejskie autokracje: Imperium Rosyjskie, Cesarstwo Austro-Węgier i Królestwo Prus. W broszurze pojawia się nawet postulat utworzenia powszechnego związku europejskich republik. 



manifest Bakunina z 1848 roku, Google Books 


W tym czasie pismo kontrolowane przez Marksa opublikowało list otwarty, w którym oskarżono Bakunina o… bycie carskim agentem. Rzekomo dowody na to miała posiadać sama George Sand, znana kochanka Chopina! Pisarka szybko zdementowała te doniesienia. Bakunin napisał polemikę i wydał ją we Wrocławiu. Ukazała się ona w lipcu 1848 na łamach „Allgemeine Oder – Zeitung”.  Rewolucjonista przekonywał, że źródłem pogłosek był rząd rosyjski w celu zdyskredytowania swoich przeciwników w oczach potencjalnych sojuszników. 


Bakunin pod koniec życia, wolne media, wikimedia.org 


Wrocław w czasie, kiedy w mieście mieszkał Bakunin, połowa XIX wieku, wolne media, wikimedia.org 

W kręgu dolnośląskich sympatyków Bakunina znalazł się Eduard Graf von Reichenbach (10 listopada 1812- 15 grudnia 1869), pochodzący z Dolnego Śląska pruski szlachcic i demokratyczny polityk. 

Kiedy koncepcje wielkiej rewolucji we Wrocławiu i w Prace nie powiodły się, Bakunin udał się do Drezna. Tam odegrał wiodącą rolę w powstaniu majowym w Dreźnie w 1849 roku. W kręgu jego sympatyków i pomocników znalazł kompozytor Richard Wagner, który w 1848 roku również odwiedził Wrocław! (W tym samym roku we Wrocławiu było dwóch wielkich romantycznych artystów: Słowacki i Wagner, którzy mieli intrygujące relacje z Bakuninem). Wagner przypłacił tę relację listem gończym, uchodźstwem i załamaniem kariery, jednocześnie zainspirowała go ona do przewartościowania poglądów na politykę i estetykę, dając zaczątek jego rewolucyjnym i reformatorskim programom. Słowacki nie dożył wybuchu drezdeńskiej rewolucji swojego kamrata - zmarł przedwcześnie w kwietniu 1849 roku. 

polecam również posty oznaczone tagami:

#historia,   #ciekawostka,    #Wrocław 


niezależny, autorski i niekomercyjny projekt dotyczący historii i uroków Dolnego Śląska, Sudetów i okolic 

****

Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa. 

CC BY-NC-ND

Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.

****

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz