Wieszcz Wyspiański i dolnośląskie ciekawostki: odwiedziny w Legnicy i Wrocławiu w 1890 oraz witraż i rapsod o księciu Henryku Pobożnym + eksponaty w muzeach i mural (GALERIA + informacje)

„Czwarty wieszcz” - Stanisław Wyspiański, artysta wszechstronny. Autor sztuk, inscenizacji oraz malarstwa i innych dzieł plastycznych. Przedwcześnie zmarły twórca uważany jest za jednego z ważniejszych modernistycznych reformatorów sztuki i teatru. Znany dziś szczególnie dzięki dramatom, jak choćby „Wesele” (Narodowe Czytanie 2017), ale też dzięki: pastelom, freskom czy witrażom. Jako młody podróżnik odwiedził też Dolny Śląsk: był w Legnicy i Wrocławiu. Echem spotkania z historią i duchem regionu był projekt witraża i rapsod o Henryku Pobożnym i bitwie pod Legnicą. 

Na Dolnym Śląsku można też natrafić na inne ślady mistrza, choćby pod postacią zbiorów muzealnych i różnych form upamiętnienia. 

Urodził się 15 stycznia 1869 roku w Krakowie. Ten polski wielbiciel symbolizmu sam jest traktowany jako symbol Młodej Polski. Zarówno w warstwie pisarskiej, jak i plastycznej. Zrewolucjonizował podejście do sztuki na wzór Wagnera, który go fascynował. Przedstawił swoją własną wizję „teatru ogromnego”. Autorska koncepcja młodopolskiego geniusza jest poetycko zarysowana w jego wierszowanym liście „I ciągle widzę ich twarze”. Swoje spojrzenie na sztukę syntetyczną Wyspiański wykorzystywał nie tylko w twórczości własnej, ale też jako interpretator. Właśnie on był realizatorem pierwszej inscenizacji „Dziadów”, romantycznego arcydzieła Mickiewicza. 31 października 1901 roku odbyła się prapremiera widowiska w reżyserii Wyspiańskiego. Wrażliwy na bodźce wizualne artysta nie porzucił pracy czysto plastycznej. Tworzył wiele dzieł, które urzekają swoim pięknem i niezwykłą siłą przekazu. To m.in. pastele ukazujące przyrodę oraz rozmaite osoby z otoczenia Wyspiańskiego. Był on też autorem projektów witraży oraz polichromii. Zmarł 28 listopada 1907 roku w rodzinnym mieście. Pochowany został w krypcie zasłużonych na Skałce.

plakat "Wesela" - wystawa Muzeum Teatru we Wrocławiu

W 1890 roku Wyspiański, jako młody twórca, odbył podróż po zachodzie Europy. Trafił też latem na Dolny Śląsk (w czasie trasy między Dreznem a Poznaniem). Był między innymi w Legnicy. Pamiątką po tym są jego listy oraz echa tych odwiedzin w jego twórczości artystycznej. Chodzi o projekt witraża z Henrykiem Pobożnym dla katedry na Wawelu oraz rapsod o tym piastowskim księciu z Dolnego Śląska (synu św. Jadwigi Śląskiej). W Legnicy znajduje się upamiętnienie odwiedzin artysty - tablica na ścianie kościoła Mariackiego. 

tablica pamiątkowa - Kościół Marii Panny w Legnicy - według kroniki Długosza właśnie w tej świątyni książę modlił się przed bitwą z Mongołami. Niemal 650 lat później to miejsce odwiedził 21-letni Wyspiański 

współczesny witraż z księciem Henrykiem pod Legnicą zrealizowany według projektu Wyspiańskiego. Eksponat w Muzeum Bitwy pod Legnicą w Legnickim Polu  - więcej o bitwie TUTAJ 

W wielu biografiach mistrza znajdują się wzmianki o jego dolnośląskim pobycie oraz inspirowaniem się historią regionu. Pisał o tym m.in. Kotarbiński w pracy „Pogrobowiec romantyzmu : rzecz o Stanisławie Wyspiańskim”. W tym artykule cytuję dwie przedwojenne publikacje: fragment opracowania „Wyspiański : artysta, człowiek, życie” Trojanowskiego (1927) z analizą projektu witrażu w Henrykiem Pobożnym, a także artykuł „Z korespondencji Stanisława Wyspiańskiego” dotyczący Legnicy i rapsodu o Henryku Pobożnym (artykuł ukazał się w „Roczniku Ilustrowanym Towarzystwa Sztuk Pięknych w Krakowie” w 1923). Przede wszystkim jednak zamieszczam druk z „Kurjera Warszawskiego” na łamach którego Wyspiański 5 kwietnia 1903 roku opublikował swój poemat zainspirowany historią Dolnego Śląska!

rapsod o Henryku Pobożny, pierwodruk, "Kurjer Warszawski", domena publiczna, za POLONA

list Wyspiańskiego z Legnicy i rapsod, „Z korespondencji Stanisława Wyspiańskiego” dotyczący Legnicy i rapsodu o Henryku Pobożnym (artykuł ukazał się w „Roczniku Ilustrowanym Towarzystwa Sztuk Pięknych w Krakowie” w 1923), za: http://cyfrowa.chbp.chelm.pl/

„Wyspiański : artysta, człowiek, życie” Trojanowskiego (1927) z analizą projektu witrażu w Henrykiem Pobożnym, domena publiczna, za: https://kpbc.umk.pl

Warto dodać, że w muzeach na Dolnym Śląsku znajdują się dzieła i pamiątki związane z Wyspiańskim. To m.in. plakat „Wesela” w Muzeum teatru we Wrocławiu czy obrazy mistrza w Muzeum Narodowym we Wrocławiu (m.in. „Portret Marii Pareńskiej”, „Portret Helenki”). 

wystawa w Muzeum Narodowym we Wrocławiu 

Ponadto, jak już wspomniałem, pisarz-artysta był również we Wrocławiu. W stolicy Dolnego Śląska mistrza upamiętnia m.in. Wybrzeże Wyspiańskiego, a także mural na słynnych podwórkach Nadodrza. 

mural we Wrocławiu według autoportretu Wyspiańskiego 

polecam również posty oznaczone tagiem:
#literatura,  #ciekawostka 

niezależny, autorski i niekomercyjny projekt dotyczący historii i uroków Dolnego Śląska, Sudetów i okolic 
 
****

Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa. 
CC BY-NC-ND
(W sprawie ewentualnego użycia komercyjnego, proszę o kontakt)

Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.

****