W takich śląskich publikacjach przyrodniczych jak „Flora Silesiaca, oder Verzeichniß der in Schlesien wildwachsenden Pflanzen” z XVIII wieku czy „Botanisches Taschenbuch, welches die in Schlesien einheimischen Pflanzen onthält” z XIX wieku roślina nazywana była Nachtkerze – nocna świeca. Podobną nazwę spotyka się w polskim piśmiennictwie tamtych czasów. Tajemnicze określenie odnosi się do specyficznego kwitnienia wiesiołka. Roślina, która przybyła do nas w XVII wieku, otwiera swoje kwiaty w letnie noce i przyciąga nimi ćmy. Każdy kwiat trwa w zasadzie dobę. Ten rytm kwitnienia odmierza czas nocami, niczym świeca! Roślina miała też inne określenia. Oprócz funkcji ozdobnej, stanowi przysmak kulinarny (wspominał o niej Goethe!) i zioło lecznicze.
W tym wpisie o ciekawej letniej roślinie, która od około 400 lat obecna jest w naszej przyrodzie i kulturze.
Wiesiołek dwuletni (Oenothera biennis L.) to roślina pochodząca z Ameryki Północnej. Został wprowadzony do Europy Środkowej na początku XVII wieku. Początkowo trafił do ogrodów jako ozdoba, ale i jadalna roślina. Szybko uciekł z upraw człowieka i zaczął zasiedlać pobocza dróg i od XIX wieku tras kolejowych. Uważa się nawet, że rozwój budowy infrastruktury drogowej i kolejowej w okresie rewolucji przemysłowej znacznie wpłynął na dystrybucję tego gatunku na nowych terenach. Już w XVIII-wiecznych pismach naukowych botanicy notowali obecność wiesiołka we Wrocławiu (Mattuschka, 1776), a nawet na południu Śląska, w Sudetach, w rejonie Kotliny Jeleniogórskiej i Kotliny Kamiennogórskiej (Weigel: Geographische, naturhistorische und technologische Beschreibung des souverainen Herzogthums Schlesien, 1800).
Roślina wyróżnia się ciekawymi kwiatami. Okres kwitnienia wiesiołka dwuletniego rozpoczyna się w Europie Środkowej na początku czerwca i może trwać nawet do końca września. Kwiaty tego gatunku są bardzo krótkotrwałe. Otwierają się o zmierzchu (lub w pochmurny dzień) i zwykle opadają następnego południa. Kiedy przekwitnie jeden kwiat, następnego dnia rozwija się kolejny.
Kwiaty wiesiołka potrafią otworzyć się płynnym ruchem w ciągu minuty - kilku minut.
za: YouTube
Takiej szybkości i efektowności rozkwitania w zasadzie nie obserwuje się u żadnej innej rośliny występującej w Europie Środkowej. Wiesiołek jest traktowany jako roślina demonstracyjna w ogrodach botanicznych.
*Paul Keller (ur. 6 lipca 1873 w Milikowicach, zm. 20 sierpnia 1932 we Wrocławiu)
Liście i korzenie tej rośliny były wykorzystywane jako pożywienie przez różne plemiona Indian. W Europie także jada się wiesiołka. Korzenie można jak ziemniaki. W wielu starych książkach kucharskich można spotkać przepisy na potrawy z młodego korzenia – gotowanego lub pieczonego. Jednym z dań jest np. Rapontika Salate.
Rapontika to alternatywna nazwa wiesiołka w Niemczech (obok Nachtkerze). Kulinarne właściwości rośliny znane były prawdopodobnie Goethemu, który wspominał o tej wiesiołku w jednym ze swoich listów. Na ten temat opublikowany został artykuł „Für Goethe ein Gourmetgemüse”. Przepis na potrawę z korzeniem wiesiołka podaje m.in. książka kucharska "Nützliches Buch für die Küche bei Zubereitung der Speisen". Napisał ją August Erdmann Lehmann z Dolnych Łużyc. Urodził się w miejscowości Gębice (obecnie w gminie wiejskiej Gubin w powiecie krośnieńskim, w województwie lubuskim).
Olej z wiesiołka jest szczególnie ceniony w medycynie naturalnej.
Wiesiołek - roślina o letnich, pachnących, nietrwałych kwiatach - był również inspiracją dla poetów. Znalazłem kilka romantycznych wierszy z XIX wieku (m.in. autorstwa Wolfganga Müllera, Caroline von Terlago, Wilhelma Zimmermanna czy Henriette von Schorn). Oto liryka owiana czarem nocnych kwiatów wiesiołka.
.jpg)
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz