Brahms we Wrocławiu, Wrocław Brahmsowi (i nie tylko)

Johannes Brahms - najbardziej klasyczny z późnych romantyków - urodził się w Hamburgu. Twórczo związał się z Wiedniem, bywał jednak i we Wrocławiu, gdzie był lubianym muzykiem. Otrzymał nawet honorowy doktorat Uniwersytetu Wrocławskiego! Odwdzięczył się napisaniem uwertury z tej okazji. Wrocław jest gospodarzem unikatowego polskiego festiwalu brahmsowskiego. 

Kilka ciekawostek związanych z wielkim symfonikiem i jego związkach z Dolnym Śląskiem. 

Często zestawia się go w parze z Wagnerem, ale jako opozycjonistę. Był obok tego reformatora i nowatora najpopularniejszym bożyszczem melomanów. Jednak szczególnie ceniło go zwłaszcza środowisko bardziej konserwatywne. Brahmsowi bliżej było do klasyków. Nie w głowie było mu łamać zasady lub tworzyć nowe. Raczej skupiał się na twórczym wykorzystaniu starych dobrych formuł. Co ciekawe starszy od niego Wagner wcale nie miał mu tego za złe. Z przekazów wynika, że mistrzowie dwóch diametralnie różnych twarzy romantyzmu przyglądali się dość sceptycznie całej wojnie o to, który jest największym kompozytorem ich czasów.  Dziś zresztą nie ma po co tego typu dylematów rozwiązywać. Sale koncertowe na całym świecie chętnie sięgają zarówno po kompozycje twórcy, który pisał niemal wyłącznie opery (Wagner) i jego kolegi, który dla sceny raczej nie pisywał (Brahms). Ten pierwszy we Wrocławiu zresztą również gościł. Ale dziś o Brahmsie i jego muzycznym darze dla Wrocławia.

Uniwersytet Wrocławski - gmach główny 

Johannes Brahms urodził się 7 maja 1833 roku. W latach 1874-1881 wielokrotnie bywał i występował w stolicy Dolnego Śląska. Był już wówczas uznanym twórcą i interpretatorem (występował też jako pianista). Od czasów, kiedy Schuman ogłosił go nowym europejskim geniuszem, Brahms sumiennie pracował na potwierdzenie tej tezy.  Jego sława dotarła też rzecz jasna do wrocławskiej publiczności. Za swoją twórczość otrzymał w roku 1879 tytuł doktora honoris causa Uniwersytetu Wrocławskiego.

Uniwersytet Wrocławski - pamiątkowy Medal z Brahmsem (zbiory Muzeum Miejskiego we Wrocławiu) 

Jak czytamy na stronie internetowej uczelni, inicjatorem wniosku o wyróżnienie wówczas 46-letniego Brahmsa godnością akademicką był znany prof. Wilhelm Dilthey (filozof związany z hermeneutyką. Publikował też pisma estetyczne, m.in. „Von deutscher Dichtung und Musik”). Uroczysta promocja odbyła się w marcu 1879 roku. Co ciekawe kompozytor po odbiór tytułu... nie przyjechał. Podobno był na tyle skromnym i nieśmiałym człowiekiem. Jednak nie pozostał dłużny. W dowód wdzięczności skomponował dla Uniwersytetu Wrocławskiego „Uwerturę Akademicką” (Die Akademische Festouvertüre c-Moll op. 80). Prace nad kompozycją autor podjął podczas urlopu w Bad Ischl. Premiera dzieła odbyła się 4 stycznia 1881 roku pod batutą samego Brahmsa we Wrocławiu (ale nie w gmachu uczeni, a w domu koncertowym).

Oratorium Marianum - sala muzyczna uniwersytetu - odnowiona po zniszczeniach wojennych 

Ciekawa jest budowa utworu. Nie jest to przypadkowy zbiór dźwięków i melodii z ładną, pasującą do okazji nazwą. Brahms wykorzystał w tym dziele kilka znanych pieśni studenckich. Każda z części nawiązuje do innej. I tak, można usłyszeć opracowane fragmenty "Wir hatten gebauet ein stattliches Haus", "Alles schweige", "Fuchsenritt" czy wreszcie wykonywanego po dziś dzień na całym świecie uroczystego hymnu studentów „Gaudeamus igitur”. Właśnie ta ostatnia z wymienionych pieśni, użyta w samym podniosłym finale, to dość ciekawa kompozycja o śląskim kontekście!

karta tytułowa wydania "Uwertury Akademickiej" z XIX wieku, wolne media, za IMSLP

Jak czytamy na stronie uniwersytetu, gdy „Uwertura akademicka” została wydana, Brahms przekazał wrocławskiej uczelni pięknie oprawiony egzemplarz tego utworu z własnoręczną dedykacją. Niestety ta niezwykła pamiątka nie zachowała się ani w zbiorach uniwersyteckiego archiwum, ani w oddziale Zbiorów Muzycznych Biblioteki Uniwersyteckiej. Warto dodać, że w 1933 roku, w przededniu 100. rocznicy urodzin kompozytora w „Schlesischen Zeitung“ ukazał się artykuł m.in. na temat promocji doktorskiej mistrza pod tytułem „Brahms und die Universität Breslau”.

Aula Leopoldina - najbardziej reprezentacyjna sala uniwersytetu 

Dziś przed reprezentacyjną salą muzyczną Oratorium Marianum w historycznym gmachu głównym Uniwersytetu Wrocławskiego (gdzie koncertował Brahms), znajduje się tablica pamiątkowa z wizerunkiem kompozytora. Została zamontowana w 2004 roku. Wykonał ją Alojzy Jan Gryt. Widnieją też na niej nazwiska innych wirtuozów i kompozytorów, którzy gościli w barokowym salonie muzycznym wrocławskiej uczelni (m.in. Hector Berlioz, Eduard Grieg, Wanda Landowska, Ferenc Liszt, Niccolo Paganini, Artur Rubinstein, Clara Schumann i Carl Maria von Weber).
We Wrocławiu odbywa się International Brahms Festival  (www.brahms-festival.com).

tablica pamiątkowa - Uniwersytet Wrocławski, gmach główny (przy Oratorium Marianum) 

 Brahms: Akademische Festouvertüre, fragment w wykonaniu Berlińskich Filharmoników (YouTube) 

Warto również wspomnieć o 20 lat współpracy Roberta Kellera z Twardocic z Brahmsem. Między 1871 a 1891 Dolnoślązak był zatrudniony przy wydawaniu najważniejszych dzieł słynnego kompozytora. Pracował w Berlinie, a jego idol w Wiedniu. Spotkali się na wakacjach w Szwajcarii. Do dziś zachowało się wiele ich listów. To pamiątki obrazujące współpracę pomiędzy uznanym mistrzem, wielkim kompozytorem a pracownikiem wydawnictwa muzycznego, który przysłużył się swojemu ulubionemu twórcy, przygotowując jego dzieła do druku. Więcej na ten temat TUTAJ. 

Johannes Brahms - Akademische Festouvertüre Op.80 for 2 Pianos 8 Hands (Arranged by R.Keller)

Post powstał z okazji 185. rocznicy urodzin kompozytora w 2018 roku. 

polecam również inne posty oznaczone tagami:

#Brahms,    #muzyka,    #ciekawostka 

niezależny, autorski i niekomercyjny projekt dotyczący historii i uroków Dolnego Śląska, Sudetów i okolic 

****

Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa. 

CC BY-NC-ND

Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.