Okolice Święta Zmarłych i Dnia Zadusznego to zwykle czas refleksji i zadumy. Nad kruchością życia czy też nieuchronnością odejścia. Nierozłącznie z tą tematyką wiąże się kultura obrządku pogrzebowego i sztuki funeralnej. Szczególnie majętne osoby mogły sobie pozwolić na to, by próbować wygrać z czasem zarówno za swojego życia, jak i po śmierci.
Ta walka z niemożliwym spowodowała rozkwit silnie obecnej w przestrzeni i kulturze strefy poświęconej śmierci i upamiętnieniu zmarłych. Za życia wielu osób powstawały konstrukcje, budowle, w których miały później spocząć ich doczesne szczątki. To jednocześnie wola przetrwania, choćby w postaci takiej pamiątki, jak i spuścizna dla tych, którzy zostaną. Powszechna świadomość nakazuje przecież pielęgnowanie pamięci o bliskich, o osobach, które odeszły. Z wielu świętych ksiąg wywodzi się nakaz pogrzebania zmarłych. Książęce czy królewskie rody pozwalały sobie na budowanie całych kaplic i mauzoleów. Bogate szlacheckie familie oraz późniejsze fabrykanckie rody również dążyły do szczególnie bogatego akcentowania pochówków. Pamiątką po tym są zespoły kaplic, epitafiów czy mauzolea. Do tego dochodzą panteony i tym podobne miejsca, w których dana społeczność wspomina pamięć o osobach z różnej racji zasłużonych lub godnych szczególnego uczczenia.
Na blogu znalazło się kilka galerii z architekturą i dziełami sztuki w tym duchu. Chciałbym syntetycznie przedstawić je w tym okazjonalnym wpisie. Większość z nich pochodzi z Dolnego Śląska. Do tego są też lokalizacje z Krakowa oraz z Brzegu (historycznie Dolny Śląsk).
Barok nad Piastami
Mauzoleum Piastów Śląskich znajduje się przy bazylice Wniebowzięcia NMP w Krzeszowie. Przylega do wschodniej ściany prezbiterium. Zostało dobudowane w latach 1735–1747. Jest to kaplica nagrobna nakryta dwoma kopułami. Wnętrze wypełniają kolorowe marmury i bogate freski o treści alegorycznej. Szczególnym skarbem są całopostaciowe średniowieczne tumby grobowe Bolka I (zm. 1301) i Bolka II (zm. 1368).
Ostatni rodzinny portret
Wszyscy razem na zawsze.... Kościół św. Jadwigi w Gryfowie Śląskim skrywa w swoim wnętrzu wiele skarbów. Wielkie wrażenie robi szczególnie Całopostaciowe epitafium rodziny Schaffgottschów z około 1585 roku, które wykute jest w piaskowcu.
Pilnują trumien krewnych
Kolejne miejsce pamięci związane ze śląską dynastią. Mauzoleum Piastów Śląskich w Legnicy. Jest to miejsce pochówku książąt legnicko-brzeskich. Znajduje się przy kościele św. Jana Chrzciciela w Legnicy. Kaplica powstała w wyniku przebudowy dawnego gotyckiego prezbiterium kościoła kalwińskiego. Mauzoleum zostało ufundowane po śmierci księcia Jerzego Wilhelma przez jego matkę, Ludwikę Anhalcką. Wnętrze posiada wspaniały barokowy wystrój. W pięciu wnękach kaplicy znajdują się sarkofagi: Ludwiki, Chrystiana, Zofii Elżbiety, Jerzego Wilhelma i Ludwika IV. Nad wnękami ustawiono pomniki: Jerzego Wilhelma, Ludwiki, Chrystiana i Karoliny. Dodatkowo pod posadzką kaplicy znajduje się duża krypta.
Sen Schaffgotschów w cieniu Wielkiej Kopy
Wracamy do gminy Kamienna Góra w powiecie kamiennogórskim. Oprócz Krzeszowa w tym regionie znajduje się też inne rodowe mauzoleum. W niewielkiej wsi Raszów jest niepozorny kościół Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny. W nim zbudowane jest zaskakujące mauzoleum, prawdziwa perła. To miejsce pochówku znanych nam już z Gryfowa Schaffgotschów, rodu śląskiego spokrewnionego z Piastami. Mauzoleum rycerskie pochodzi z 1577 roku. Szczególnie cenne są odrestaurowane dwie piaskowcowe tumby grobowe: Hansa I z żoną Salomeą i Hansa II z żoną Margarethą. Dodatkowo uwagę zwracają: marmurowy przyścienny pomnik rycerza oraz wiele innych epitafiów kobiet i dzieci.
Memoriae Piastorum Principum Silesiae
To tytuł wystawy w Zamku w Brzegu. Muzeum Piastów Śląskich prezentuje w kryptach budowli bogatą ekspozycję zabytków sepulkralnych. Na uwagę zasługuje m.in. kolekcja 14 cynowo – ołowianych sarkofagów Piastów legnicko-brzeskich (XVI – XVII w.), 20 kamiennych epitafiów śląskiej szlachty i mieszczaństwa (XVI – XVIII w.), 20 kopii średniowiecznych nagrobków Piastów Śląskich (XIV – XV w.). Oryginały wielu z nich zobaczymy choćby w Krzeszowie czy Legnicy.
Poczet rycerzy i dam
Niezwykły skarby skrywa kościół parafii Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Sadach Górnych koło Bolkowa. W świątyni tej możemy znaleźć, zupełnie niespodzianie w takiej skali – jak we wspomnianym Raszowie - epitafia i tablice nagrobne rodów rycerskich: von Tschirnhaus, von Schweinichen, von Reibnitz. Płyty nagrobne zaskakują wspaniałą pieczołowitością i artyzmem.
Szlacheckie czasy – wiejska cisza
Zostajemy w okolicach Bolkowa i Kamiennej Góry oraz w czasach szlacheckich. Tym razem kolejna wiejska ciekawostka. Marciszów. Niemal obok siebie znajdują się tam dwie świątynie (częsty przypadek w przez wieku dwu wyznaniowym Śląsku). Zatrzymamy się przy mniejszym kościele cmentarnym pw. św. Katarzyny. To gotycka świątynia z 1378 roku. W jej elewację wmurowane są unikatowe i niezwykle bogate epitafia nagrobne rodziny von Zeidlitz z II połowy XVI wieku.
Minister od matury z Gór Sowich
Skoro o rodzie von Zeidlitz mowa, nie można nie wspomnieć o krypcie kościoła w Walimiu. W świątyni pod wezwaniem św. Jadwigi znajduje się miejsce spoczynku przedstawicieli tej rodziny. Jednym z pogrzebanych jest Karl Abraham Freiherr von Zedlitz und Leipe, pruski minister, twórca matury! Jemu też Immanuel Kant dedykował dzieło swojego życia „Krytykę czystego rozumu” („Kritik der reinen Vernunft”). Jak widać w przypadku tego Dolnoślązaka sprawdziła się starożytna maksyma Horacego „Exegi monumentum”. Zachowane ciało i grób w mniejszym stopniu zapełniły mu pamięć, niż dokonania życia.
Barokowe memento mori u stóp Karkonoszy
Przepych połączony z mistycyzmem to synteza baroku. Jego dziełem są niezwykłe kaplice przy Kościele Łaski w Jeleniej Górze. Zespół grobowych pamiątek z przeszłości to niezwykłej klasy zabytek. Został niedawno pieczołowicie odrestaurowany. Zdobył nawet nagrodę w konkursie konserwatora i Narodowego Instytutu Dziedzictwa "Zabytek Zadbany" w 2014 roku.
Niezwykłe epitafia znajdują się też przy bazylice mniejszej pw. św. Erazma i Pankracego.
W położonych koło Jeleniej Góry Kowarach również odnajdujemy ciekawy kościół Imienia Najświętszej Maryi Panny z pięknymi barokowymi tablicami nagrobnymi.
Romantyczny gotyk
Zostajemy w powiecie jeleniogórskim. Na zboczach Rudaw Janowickich leży urokliwy Bukowiec, gdzie rodzina von Reden stworzyła malowniczy zespół pałacowo-parkowy. Nic dziwnego, że jeszcze za życia wybrali sobie na miejsce spoczynku zaciszne okolice swojej posiadłości. Powstało mauzoleum w formie sztucznej ruiny nazywanej opactwem. Spoczęli tam hrabiowie von Reden.
W kwitnącym ogrodzie
Niezwykłe miejsce na swój wieczny odpoczynek wybrali sobie władcy Zamku Książ w Wałbrzychu. Mauzoleum Hochbergów ulokowane jest w na Topolowej Górce w Książańskim Parku Krajobrazowym. Okolicę otaczają skupiska rododendronów. Budynek powstał w roku 1734. Pierwotnie był... Pawilonem Letnim. Pełnił funkcję tzw. belwederu. Po ponad stu latach został przekształcony w grobową kaplicę. W skale wykuto podziemną kryptę. Miejsce wiecznego spoczynku znaleźli tam między innymi Jan Henryk XI i jego dwie żony: Maria von Kleist oraz Matylda. Pochowana została tam też tymczasowo słynna Daisy von Pless. Jej ciało zostało jednak jeszcze podczas wojny przeniesione i nie wiadomo gdzie ostatecznie spoczęło.
Epitafia i mauzoleum fabrykantów
Na ciekawe pamiątki związane z sztuką funeralną natrafimy w Leśnej. Kościół Chrystusa Króla otaczają kamienne epitafia i płyty nagrobne z XVI-XVIII wieku. Z kolei na wzniesieniu tuż za miejscowością wznosi się zrujnowane niestety majestatyczne mauzoleum fabrykanckiej rodziny Wollerów.
Anioły na straży
Przy kościele Jana Chrzciciela w Ołdrzychowicach Kłodzkich w gminie Kłodzko znajduje się niezwykłe neoromańskie mauzoleum. To kaplica grobowa von Magnisów. Obiekt powstał pod koniec XIX wieku. Jego budowę zlecił Anton Franz von Magnis, związany z monumentalnym pałacem w Bożkowie. Uwagę zwracają dwa klęczące anioły przy schodach. Drzwi zdobią wizerunki apostołów Piotra i Pawła.
Czaszki i piszczele
Niezwykłym miejscem, ostatnim na mapie Dolnego Śląska, jest Kaplica Czaszek. To zabytek sakralny znajdujący się w Kudowie-Zdroju w dzielnicy Czermna. To ossuarium zbudował w latach 1776–1804 ksiądz Wacław Tomaszek (czes. Václav Tomášek), z pochodzenia Czech, proboszcz parafii św, Bartłomieja w Czermnej. Kapłan i jego pomocnicy zgromadzili w kaplicy szczątki osób, które zginęły m. in. w wyniku zarazy czy też ofiar licznych konfliktów zbrojnych przetaczających się w czasie XVIII wieku przez pogranicze Śląska. Tylko niewielka część pogrzebanych jest identyfikowana z konkretnymi osobami.
Polskie panteony
Na koniec przenosimy się daleko poza Dolny Śląsk. Do Krakowa. Tam, w kryptach dwóch kościołów, znajdują się grobowce słynnych Polaków. Oczywiście najważniejszym takim miejscem jest krypta w katedrze na Wawelu. W tym wpisie jednak pokażę dwa inne, mniej znane miejsca w dawnej stolicy.
Krypta Zasłużonych na Skałce, czyli Panteon Zasłużonych, zwana także Cmentarzem Wielkich Polaków. Znajduje się w podziemiach bazyliki św. Michała Archanioła i św. Stanisława Biskupa w Krakowie. Powstała w 1880 roku. Znajdują się tam szczątki takich osób, jak: Jan Długosz, Wincenty Pol, Józef Ignacy Kraszewski, Adam Asnyk, Stanisław Wyspiański, Karol Szymanowski, Czesław Miłosz.
Panteon w kościele na Skałce nie jest już uzupełniany. Nowym miejscem tego typu jest Panteon Narodowy w Krakowie zlokalizowany w kościele Świętych Apostołów Piotra i Pawła. Spoczywają tam m.in. Piotr Skarga czy Sławomir Mrożek.
Galerie zdjęć z wybranych miejsc dostępne są na blogu - patrz tagi z lokalizacjami oraz tagi mauzoleum, epitafia, nagrobek, panteon.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz