Biskup buntownik, mecenas artystów - Heinrich Förster (proboszcz w Kamiennej Górze, asystent tronu papieskiego, kolekcjoner sztuki i mecenas Eichendorffa)

Nie bał się sprzeciwić rządom świeckim, jak i kościelnym – walczył z kulturkampfem i niektórymi dogmatami. Wspierał artystów. Jego kazania i homilie cieszyły się wielką popularnością. Był proboszczem w Kamiennej Górze, biskupem we Wrocławiu i uczestnikiem jednego z najważniejszych wydarzeń religijnych XIX wieku  - I Soboru Watykańskiego. Zmarł "na wygnaniu".

Heinrich Förster jest bez wątpienia interesującą postacią w historii Dolnego Śląska. Kilka przystanków – ciekawych miejsc i zabytków – związanych z duchownym.


Heinrich Ernst Karl Förster urodził się 24 listopada 1799 roku w Głogowie na Dolnym Śląsku. Zmarł 20 października 1881 roku w Jaworniku na Czeskim Śląsku (historyczny Dolny Śląsk). Był niemieckim teologiem rzymskokatolickim oraz kaznodzieją i kapłanem, proboszczem, administratorem diecezjalnym, a także politykiem (członkiem Parlamentu frankfurckiego w czasie Wiosny Ludów). Zapisał się w historii jako ceniony kaznodzieja (jego homilie oraz kazania były popularne wśród Niemców oraz tłumaczone na polski). Zasłynął także aktywnym występowaniem przeciwko polityce kulturkampfu dotyczącej kościoła oraz uczestnictwem w I Soborze Watykańskim, gdzie głosował przeciwko dogmatowi o nieomylności papieża. Przyjaźnił się z wrocławskim dramaturgiem Karlem von Holteiem czy śląskim poetą Josephem von Eichendorffem. Był też kolekcjonerem malarstwa.

tablica upamiętniająca biskupa, Kościół św. Michała Archanioła na wrocławskim Ołbinie

Przystanek I: Kamienna Góra
Förster otrzymał święcenia 17 kwietnia 1825 roku. Następnie był wikariuszem m.in. w Legnicy. Ważnym etapem w jego życiu było objęcie w latach 1828–1837 probostwa w parafii Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Kamiennej Górze. Jako trzydziestoparoletni duchowny był już znany ze swoich kazań i zaangażowania. Dojeżdżał do parafian w licznych mniejszych miejscowościach wokół miasta. Jego postawa została zauważona „wyżej”. W kamiennogórskiej świątyni pamiątką po działalności duchownego jest jego biskupi herb, który umieszczono przy wejściu na ambonę. W niektórych źródłach natrafiamy na informację, że lata spędzone w Kamiennej Górze biskup nazywał najszczęśliwszymi.

kościół w Kamiennej Górze i pamiątka po biskupie, jego herb przy ambonie w świątyni, którą objął jako proboszcz 

Pobyt Heinricha Förstera w Kamiennej Górze wiąże się z ciekawą anegdotą, która dotyczy wydarzenia szeroko komentowanego poza Śląskiem. Ksiądz katolicki - późniejszy biskup - przyjaźnił się z pastorem luterańskim. Kiedy w 1831 roku pastor Johann Gottfried Ludwig Falk zmarł, jego kolega, proboszcz parafii katolickiej, wygłosił mowę pogrzebową! Dziś nie wydaje się to niczym szczególnym, wówczas stanowiło precedens, o którym było głośno. 

wzmianka o wydarzeniu związanym z księdzem z Kamiennej Góry (Landshut) w polskiej prasie w XIX wieku! 

Przystanek II: Wrocław
W 1853 roku został biskupem. Jako biskup wrocławski angażował się nie tylko w sprawy religijne, ale i polityczne oraz artystyczne. Wziął udział w I Soborze Watykańskim, na który wyjechał w listopadzie 1869 roku. Była to niezwykle ważna w dziejach kościoła chwila. Duchowni podjęli kontrowersyjne i znamienne w skutkach decyzje. Förster sprzeciwiał się jednej z głównych idei soboru, czyli zasadzie nieomylności papieża. Cieszył się w 1854 roku tytułem Solio Pontificio Assisten (Asystent tronu papieskiego). Był to specjalny tytuł w hierarchii i nagroda honorowa uznawana w latach 1692 – 1983). Jako biskup Wrocławia wsławił się też mecenatem. 

katedra we Wrocławiu, gdzie Förster był biskupem niemal 30 lat - najdłużej w XIX wieku, i gdzie został pochowany po śmierci 

wizerunki biskupa, wystawa w Muzeum Powiatowym w Nysie (pałac biskupów wrocławskich) 

W dokumentach dostępnych w online możemy znaleźć na przykład ciekawy skan listu „Henryk, z Bożego Zmiłowania i z Łaski Apostolskiéj Stolicy Książę-Biskup Wrocławski [...] zasyła swoim ukochanym Kapłanom i Wiernym pozdrowienie i Błogosławieństwo od Pana” z 1873 roku, którego autorem był właśnie biskup Förster, podpisany jako „Jego Świątobliwości Domowy Prałat i Assystent Tronu”. List był wydany w języku polskim. Dokument można przeczytać TUTAJ.
Innym ciekawym dokumentem może być też wydanie dzieł mistyka Anioła Ślązaka pod redakcją doktora Davida Augusta Rosenthala, dedykowane właśnie biskupowi Försterowi.

za: Dolnośląska Biblioteka Cyfrowa, dbc.wroc.p, domena publiczna 

za: SBC, domena publiczna 

dedykacja dla biskupa w wydaniu dzieł Angelusa Silesiusa (Google Books) 

Siedzibą biskupa była katedra Jana Chrzciciela we Wrocławiu – piękny zabytek gotyku. Posługę biskupią Förster piastował najdłużej (28 lat) z XIX-wiecznych biskupów wrocławskich. Było ich w tamtym stuleciu łącznie 14.

kazania biskupa Förstera przełożona na język polski i wydane w Krakowie (za Google Books) 

W stolicy Dolnego Śląska biskup był też inicjatorem budowy m.in. kościoła pod wezwaniem św. Michała Archanioła, pięknej neogotyckiej budowli, która powstała jako wyraz oporu przeciwko polityce kulturkampfu.

Kościół św. Michała Archanioła na wrocławskim Ołbinie

makieta kościoła Michała Archanioła w zamku w Jaworniku 

Przystanek III: Javorník
W 1875 roku, z okazji 50-rocznicy święceń, papież Pius IX nadał mu tytuł arcybiskupa. Był to jednak ciężki czas dla Förstera, który prowadził batalie z rządem mieszającym się w sprawy kościelne. Szczególnie uderzyły w jego autorytet tzw. ustawy majowe, których współautorem Adalbert Falk (potomek pastora, którego żegnał Förster w 1831!).  Doszło nawet do tego, że biskup musiał udać się na emigrację i schronić w zamku biskupów wrocławskich w Jaworniku, w austriackiej części diecezji. To dawny zamek piastowski w historycznej części Dolnego Śląska w Czechach. W zamku tym, nazywanym Jánský vrch, zmarł też biskup Philipp Gotthard von Schaffgotsch, który popadł w niełaskę podczas wojny siedmioletniej. Heinrich Förster odszedł tam 20 października 1881 roku. Pochowany został we wrocławskiej katedrze.

zamek w Jaworniku, gdzie rezydował i zmarł biskup 

Przebywając w Jaworniku biskup spotykał się ze znakomitym romantycznym poetą - Josephem von Eichendorffem. Eichendorff był za życia słynnym romantykiem, którego pieśni śpiewane były w całych Niemczech. Mieszkał w Nysie - około 25 km w linii prostej od czeskiego zamku, w którym przebywał biskup. Na prośbę biskupa poeta przygotowywał dzieło literackie na temat św. Jadwigi Śląskiej. Niestety pracę nad tym utworem przerwała śmierć liryka w 1857. Pamiątką po pobycie poety w Jaworniku jest ławka Eichendorffa. Zachował się rysunek (poniżej zdjęcie z ekspozycji w Muzeum w Nysie), na którym zobaczyć można biskupa Förster, który przesiadywał na tarasie pod zamkiem z autorem poczytnych wierszy i prozy. 

 

wzmianka o pracy Eichendorffa nad utworem o św. Jadwidze 

biskup Förster i poeta Eichendorff na ławce przed zamkiem Jánský Vrch (Johannesberg), wystawa czasowa w Muzeum Powiatowym w Nysie 

W 2019 roku minęła 220. rocznica urodzin biskupa. To także 150-lecie rozpoczęcia obrad soboru, w którym wziął czynny udział.

#historia 

****

niezależny, autorski i niekomercyjny projekt dotyczący historii i uroków Dolnego Śląska, Sudetów i okolic 

Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa. 

CC BY-NC-ND

Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.