Barbara, górnicy, kopalnie i kamieniołomy - na Dolnym Śląsku i w okolicy (GALERIA + ciekawostki)

Od wieków ludzie zajmują się wydobyciem metali, skał i minerałów. Powstają kopalnie i kamieniołomy. Praca w tych miejscach wiąże się z ogromnym ciężarem i wielkim ryzykiem. Ziemia bardzo mocno strzeże swoich skarbów. Wiele dawnych, nieczynnych już kopalń oraz wyrobisk stało się popularnymi atrakcjami turystycznymi. Kopalnie odkrywkowe i kamieniołomy są zalewane i tworzą malownicze kompozycje wtopione w pejzaż gór i nie tylko. Z kolei dawne chodniki podziemne tętnią życiem z powodu turystów, którzy chcą zajrzeć do wnętrza Ziemi. Są też miejsca, które przypominają o wadze pracy górnika i tragediach związanych z katastrofami. 

Wybór ciekawych lokalizacji związanych z górnictwem, m.in.: Wałbrzych, Boguszów-Gorce, Kowary, Złoty Stok, Złotoryja, Szklarska Poręba, Krobica, Kletno, Miedzianka, Szklary, Kolorowe Jeziorka, Kamyki. Jeziorko Daisy, Kochanów, Rybnica Leśna...i inne. Dzieła sztuki, podziemne trasy, geoparki, rezerwaty i nie tylko. Miejsca, gdzie wydobywano (lub nadal wydobywa się): złoto, węgiel, arszenik, chryzopraz, nikiel, miedź, uran, wapień, melafir, piaskowiec itp.


Wspomnienie św. Barbary, jednej z 14 Wspomożycieli, jest świętem górników – Barbórką. Wypada 4 grudnia i jego obchody związane są z rozmaitymi tradycjami.

św. Barbara, figura przy kościele św. Barbary w Nowej Rudzie 

św. Barbara w kościele św. Józefa w Wałbrzychu 

św. Barbara, kościół w Woliborzu 

Trud pracy górników często okupiony był najwyższym poświęceniem... Katastrofy i wypadki, także te w kopalniach dolnośląskich kosztowały życie i zdrowie wielu górników. Dlatego górnikom życzy się tyle samo zjazdów, co wyjazdów. Także górnicze pozdrowienia: "Szczęść Boże" i "Glück auf!" - mają związek z wielkim ryzykiem pracy w kopalniach. 

pomniki ofiar katastrof górniczych w Ludwikowicach Kłodzkich koło Nowej Rudy i w Wałbrzychu 

W moim poście wybór kilku interesujących miejsc związanych z górnictwem, które wpisały się w krajobraz regionu oraz stały się atrakcjami. Ponadto dzieła sztuki i inne ciekawostki. Ponad 100 zdjęć.

kopalnia w Rędzinach - jedna z najwyżej położonych czynnych kopalń odkrywkowych w Polsce i Europie, na wysokości ponad 700 m n.p.m.

kopalnia w Rybnicy Leśnej 

Pod ziemią 
W wielu nieczynnych kopalniach działają dziś podziemne trasy turystyczne. Świetnie przygotowane są tego typu szlaki w Nowej Rudzie (Muzeum Górnictwa z Podziemną Trasą Turystyczną „Kopalnia Węgla Kamiennego w Nowej Rudzie”) oraz w Złotym Stoku (Muzeum Górnictwa i Hutnictwa Złota w Złotym Stoku). Mniej znana a niezwykle interesująca jest kopalnia w Szklarach koło Ząbkowic Śląskich (Podziemna Trasa Edukacyjna „Kopalnia Niklu, Chryzoprazu i Opalu w Szklarach”). Warto nadmienić, że początki wydobycia węgla w Nowej Rudzie datuje się na XVIII wiek. Eksploatacja złota w Złotym Stoku miała swoje  początki już w X wieku. Wydobycie w Szklarach zaczęło się na skalę przemysłową w XIX wieku.

kopalnia w Nowej Rudzie - turystyczna trasa podziemna 

kopalnia w Złotym Stoku - turystyczna trasa podziemna 

kopalnia w Szklarach - turystyczna trasa podziemna 

Stara Kopalnia w Wałbrzychu 

Także Kowary mają atrakcję w postaci (i to nie jednej) podziemnej trasy turystycznej w dawnej kopalni (Kopalnia Liczyrzepa i Sztolnie Kowary). Jest to zresztą kopalnia uranu!

kopalnia uranu w Kowarach - turystyczna trasa podziemna 

Wyśmienicie przygotowaną dla turystów trasę w dawnej kopalni uranu można zwiedzić w Kletnie, które słynie z Jaskini Niedźwiedziej. 

podziemna trasa w kopalni uranu w Kletnie 

Na dolnośląskim "Szlaku Tajemniczych Podziemi" znajduje się również geopark w Krobicy koło Świeradowa-Zdroju. Zwiedzanie obejmuje również przejście ciasnymi korytarzami kopalni św. Jana.

kopalnia w Krobicy  

Niezagospodarowany system jaskiń po dawnym wydobyciu wpienia i piaskowca znajduje się w Kochanowie koło Krzeszowa. Tak zwane Jaskinie Kochanowskie stanowią atrakcyjny, ale dziki i zaniedbany przykład dawnej aktywności górniczej w Sudetach. Ciekawe są również sztolnie pirytu w Szklarskiej Porębie. 

wyrobiska w Kochanowie 

sztolnie w Szklarskiej Porębie 

Odkrywki, kamieniołomy 
Żeby eksploatować skarby ziemi, nie zawsze schodzono pod jej powierzchnię. Niektóre skały czy kopaliny były i są wydobywane w naziemnych zakładach górniczych, w kopalniach odkrywkowych i kamieniołomach. Część z nich po zakończeniu eksploatacji podlega rekultywacji. W miejscu pracy, które zostało zmienione przez człowieka, znów zaczyna królować przyroda. Kopalnie i kamieniołomy wypełnia się wodą, sadzi drzewa. Powstają miejsca rekreacji. Często mają one wiele lat, niektóre są całkiem młode. Przykładem takiego historycznego powrotu do natury może być choćby dawna kopalnia w Rudawach Janowickich, która dziś znana jest jako rezerwat przyrody Kolorowe Jeziorka. Malownicze widoki zapewnia też zalane wyrobisko po kamieniołomie w Głuszycy, nazywane Kamyki. Widowiskowy kamieniołom znajduje się też u podnóża Dłużyny w Górach Czarnych w Wałbrzychu. Ponad kamieniołomem jest punkt widokowy z platformą.

Kolorowe Jeziorka w Rudawach Janowickich 

Kamyki w Głuszycy w Górach Kamiennych 

Dłużyna w Górach  Czarnych w Wałbrzychu 

Także popularny rezerwat Jeziorko Daisy na terenie Książańskiego Parku Krajobrazowego jest miejscem, które powstało dzięki zagospodarowaniu zamkniętej kopalni. Dziś stanowi atrakcje okolic Wałbrzycha i Świebodzic.

Jeziorko Daisy 

Malownicze kamieniołom to również Borówno z pięknym widokiem na okolice. Z kolei tajemniczym miejscem są pozostałości po wydobyciu i magazynowaniu kruszywa na Włodzickiej Górze.

kamieniołom w Borównie, pasmo  Czarnego Lasu 

pozostałości po infrastrukturze związanej z wydobyciem kamienia na Włodzickiej Górze 

Muzea, miejsca pamięci 
Kompleksy architektoniczne związane z kopalniami także mają dziś często nowe przeznaczenie. Mieszczą się w nich na przykład muzea lub domu kultury. Tak jest w Wałbrzychu (Centrum Nauki i Sztuki Stara Kopalnia) czy Boguszowie-Gorcach (Centrum Kulturalno-Kongresowe Witold). Warto też nadmienić, że w Boguszowie-Gorcach znajduje się Droga krzyżowa Górniczego Trudu na zboczach Masywu Chełmca. To unikatowa kalwaria związana z górnictwem. Szczególnym miejscem jest też Miedzianka – miasto, którego nie ma. Miejscowość ta otrzymała w 1519 roku – 500 lat temu, prawa miasta górniczego. Przez wieki górnictwo sprawiło, że Miedzianka rozwinęła się.... i upadła. Gospodarka rabunkowa związana z wydobyciem uranu doprowadziła do powstania szkód górniczych i decyzji o wysiedleniu i zniszczeniu miasta. Miejscowość odradza się dopiero od niedawna.

Witold w Gorcach 

Stara Kopalnia w Wałbrzychu 

górnik w Muzeum Regionalnym w Jaworze 

święta Barbara i górnicy w Muzeum Śląskim w Goerlitz

Miedzianka 

Droga krzyżowa Górniczego Trudu w Boguszowie 

Muzeum Złota w Złotoryi 

Sztuka, kultura i legendy 
Górnictwo jest obecne w sztuce. Zwłaszcza w miejscowościach, które znane były z kopalń, można spotkać ciekawe przykłady dzieł artystycznych - dawnych i współczesnych. Wystawa prac rzeźbiarskich oraz pamiątek górniczych w kopalni w Nowej Rudzie świetnie pokazuje różne aspekty związane z pracą i życiem towarzyskim „stanu górniczego”. W tym mieście natrafimy też na akcenty związane z tym aspektem np. w ratuszu. O górniczych tradycjach Kowar przypominają malunki na domu tradycji miasta oraz w sali rajców ratusza. W Wałbrzychu o górnikach przypominają figurki – gwarki – rozmieszczone w różnych punktach miasta i tworzące trasę turystyczną. W Muzeum Miedzi w Legnicy możemy za to zobaczyć... makietę lego przedstawiającą pracę górnika pod ziemią.

dekoracja w Boguszowie

fontanna górników w Złotoryi 

wałbrzyskie Gwarki 

sala rajców w ratuszu w Kowarach 

Dom Tradycji w Kowarach 

sala rajców w ratuszu w Nowej Rudzie 

kopalnia w Nowej Rudzie oraz kościół św. Barbary w Nowej Rudzie 

górnicy - Muzeum Teatru, zbiory Tomaszewskiego we Wrocławiu 

Zagłębie Miedziowe - lego w Muzeum Miedzi w Legnicy 

Można też wspomnieć wąwóz Stary Kamieniołom w Parku Sobieskiego w Wałbrzychu – z tym miejscem wiąże się legenda powstania herbu Wałbrzycha.

stary kamieniołom w Wałbrzychu 

W nauce, księgach i tradycji
Z górnictwem na Dolnym Śląsku wiąże się wiele ciekawych biografii. Z Bukowcem niedaleko Miedzianki związany był Friedrich Wilhelm von Reden, hrabia, który był geologiem i metalurgiem, państwowym nadzorcą śląskich kopalń, postacią zasłużoną dla rozwoju przemysłu na Górnym i Dolnym Śląsku oraz w innych regionach. Z jego działalnością zapoznał się Goethe podczas swojej wizyty na Śląsku w 1790 roku. Poeta wspominał śląskiego ministra także po jego śmierci.
Z kolei Martin Websky to ciekawy naukowiec związany z górnictwem oraz badaniem minerałów na terenie Sudetów – więcej na temat tego badacza z Głuszycy TUTAJ.

minerał odkryty przez Websky'ego - muzeum minerałów we Wrocławiu 

Dodam też, że w moim cyklu (TUTAJ) na temat barokowego aptekarza Vielheuera z Kamiennej Góry wspominałem o ciekawych ilustracjach z jego pionierskiej księgi na temat medykamentów. Część poświęconą minerałom otwiera grafika przedstawiająca właśnie pracę w kopalni.

ilustracja z księgi aptekarza Vielheuera, wolne media

Warto też dodać, że z historycznym wydobyciem rozmaitych skarbów ziemi w Karkonoszach (zwłaszcza w okolicach Szklarskiej Poręby, gdzie znajduje się na wysokości ponad 1000 m n. p.m. pozostałość po dawnej kopalni kwarcu) związani byli Walonowie (Walończycy), którzy pochodzili z pogranicza Francji i Belgii. Pamiątkami po ich działalności są m.in. Tajemnicze księgi, ale i rozmaite zabytki czy też tzw. Waloński Kamień w Przesiece.

Waloński Kamień 

polecam również:
Górnik z Wałbrzycha i... historia muzyki! (WALDhorn a WALDenburg) - przełomowy wynalazek i Dolny Śląsk 

#kopalnia

 

****

Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa. W sprawie użycia komercyjnego, proszę o kontakt.

Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.

****