Śladem niezwykłego wielbiciela minerałów (Głuszyca, Wałbrzych, Miedzianka, Złoty Stok, Wrocław i inne)

Pozostawił po sobie ważne publikacje i niezwykłą kolekcję minerałów, był odkrywcą i badaczem. Martin Websky urodził się 195 lat temu. To kolejny ciekawy Dolnoślązak, którego sylwetkę prezentuję na blogu, by zachęć do podróży tropem historycznej postaci. Tym razem bohater artykułu zabierze nas w miejsca związane głównie z górnictwem i nauką. 

Oprócz dolnośląskich lokalizacji towarzyszyć nam będą fakty z historii nauki. Odkrycia minerałów, ale i badania nad tajemniczym pierwiastkiem! 


Nazwisko Websky'ego powinno być już znane moim stałym czytelnikom. Tym, którzy na moim blogu spotykają się z nim po raz pierwszy, przypomnę, że o tym naukowcu wspominałem przy okazji omawiania członków słynnej Akademii Przyrodników Leopoldina, którzy pochodzili z Sudetów (TUTAJ). W tym wpisie nieco szerzej o samym Websky'm.


Martin Websky urodził się 17 lipca 1824 roku w Nieder Wüstegiersdorf, czyli obecnie w Głuszycy w powiecie wałbrzyskim. Jego ojciec był przedsiębiorcą i właścicielem ziemskim. Websky zmarł z kolei 27 listopada 1886 w Berlinie. Rozmaite publikacje, od XIX do XXI wieku podają ciekawe fakty na temat badacza z Sudetów ("Biographisch-literarisches Handwörterbuch der exakten Naturwissenschaften", „Entwicklungsgeschichte der Mineralogischen Wissenschaften” czy "The Lost Elements: The Periodic Table's Shadow Side"). Głuszyca, z której pochodził Websky, już od XVI związana była z osadnictwem gwarków, czyli dawnych górników. Pamiątką po górniczej przeszłości są pozostałości po kopalni melafiru w postaci malowniczego kamieniołomu zwanego Kamyki. W sąsiednim Walimiu rodzina o nazwisku Websky prowadziła natomiast spółkę zajmującą się tekstyliami. Tkalnie były zresztą przez lata główną gałęzią przemysłu w regionie. Martin Webski zainteresował się jednak skarbami ziemi.

Kamyki w Głuszycy, pamiątki po górnictwie w rodzinnej miejscowości słynnego badacza minerałów 

Edukacja przyszłego górnika i geologa to już większe ośrodki, a finalnie Berlin, gdzie ukończył gimnazjum (a później też studiował). W czasie między nauką w gimnazjum a uniwersytetem wrócił w rodzinne strony. Podjął praktykę i pracę w takich górniczych ośrodkach, jak Wałbrzych, Złoty Stok czy Miedzianka (1851 rok). Dziś w dwóch z tych miast działają muzea, które pielęgnują pamięć o górniczych tradycjach regionu (Stara Kopalnia, w dawnych kopalniach węgla w Wałbrzychu, i Muzeum Górnictwa i Hutnictwa Złota w Złotym Stoku w dawnej kopani złota i arszeniku). Miedzianka, którą rabunkowe górnictwo doprowadziło do katastrofy i upadku, słynie jako zaginione miasto w okolicy Rudaw Janowickich.

kopalnia w Złotym Stoku 

widoki na Miedziankę 

w kopalni w Wałbrzychu 

Kariera górnicza zaprowadziła Websky'ego w 1853 roku aż do śląskich Tarnowskich Gór, historycznego ośrodka wydobycia rud ołowiu, srebra i cynku (na liście światowego dziedzictwa UNESCO. Co ciekawe kopalnie te we wrześniu 1790 roku odwiedził podczas podróży po Śląsku Goethe. Kopania wiele zawdzięczała zaś Friedrichowi Wilhelmowi von Reden, który związany był z Bukowcem, wsią położona zaledwie 13 km od górniczej Miedzianki).

Najważniejsze odkrycie mineraloga wiąże się z okolicami jego rodzinnej miejscowości. Sarkopsyd (Sarcopside, o wzorze (Fe2+,Mn2+,Mg)3(PO4)2) to nazwany w 1868 roku przez Websky'ego minerał, który odkrył w Michałkowej w gminie Walim w Górach Sowich. Z jego nazwiskiem wiąże się też Strigovite pochodzący ze Strzegomia.

zbiory Muzeum Mineralogiczne im. Kazimierza Maślankiewicza we Wrocławiu

Websky zrezygnował z pracy w urzędach górniczych na rzecz nauki. Kontynuował karierę na szczeblach uniwersyteckich. Otrzymał honorową profesurę dolnośląskiej uczelni. Został wykładowcą na Uniwersytecie Wrocławskim (1865). Był współpracownikiem i następcą Ferdinanda von Roemera. Przyczynił się do rozbudowania gabinetu minerałów i założenia muzeum (do dziś w zbiorach placówki we Wrocławiu znajduje się wiele egzemplarzy z jego kolekcji).

gmach główny Uniwersytetu Wrocławskiego 

Z Wrocławia przeniósł się do Berlina. Tam również zajmował się badaniem minerałów, publikacją efektów tych badań oraz rozwojem nauki. Zawdzięcza mu się m.in. opracowanie narzędzia o nazwie Webskyscher Spalt, które udoskonaliło dokonywanie pomiarów minerałów. W 1883 roku został przyjęty w poczet przyrodników zasiadających w  Deutschen Akademie der Naturforscher Leopoldina, jednego z najstarszych i najbardziej znanych towarzystw naukowych w Europie.

gmach uniwersytetu w Berlinie 

Tuż przed śmiercią Websky pracował nad tajemniczymi badaniami. Chodzi o Idunium, hipotetyczny, nieznany pierwiastek („Über Idunium, ein neues Element“ 1884).

zbiory Muzeum Mineralogiczne im. Kazimierza Maślankiewicza we Wrocławiu

Na cześć badacza nazwany został również minerał. Chodzi o Webskyite, odmianę antygorytu. Nazwę zaproponował Reinhard Brauns w 1887 roku, rok po śmierci naukowca z Głuszycy. Niestety szybko uznano, że nie jest to niezależny minerał.