Zwiedzając Sudety, natkniemy się na wiele stałych punktów. To na przykład górskie schroniska. Natomiast krzyże na szczytach są dość powszechnym elementem „małej” architektury. Do tego możemy również dodać inne sakralne obiekty z kaplicami i kalwariami. Wieże widokowe to kolejny popularny typ budowli. Ponadto w górach dobitnie zaznaczają się konstrukcje i obiekty inżynieryjne związane z komunikacją: kolejową (linową czy też szynową). Do tego zapory w dolinach i zamki na górskich szczytach, a nawet... wygasłych wulkanach! Mój subiektywny wybór – kilkadziesiąt zdjęć z górskimi architektonicznymi ciekawostkami.
Wow! to mój zestaw ciekawostek, w których pokrótce opisuję niezwykłe zabytki czy widoki, jakie udało mi się uchwycić podczas moich wypraw. To rzeczy małe i duże. Często o niecodziennym kontekście lub niezwykłej historii. Zapraszam.
1. wieże, punkty widokowe... itp.
Konstrukcje tego typu pozwalają zobaczyć górskie panoramy, ale i na stałe wtapiają się – bardziej lub mniej - w górski krajobraz. Niektóre są stare – mają 100 i więcej lat, inne zupełnie nowe. Wciąż powstają kolejne. W tej sekcji kilka przykładów konstrukcji, które służą lub mogą służyć za punkt widokowy (czasami to ich dodatkowa, wtórna cecha). Tę drugą, wyjątkową grupę stanowią np. pomniki, jak obeliski na cześć Bismarcka, oraz monumenty wojenne.
Dodam tylko, że w osobnym wpisie (TUTAJ) szeroko omawiam dolnośląskie i sudeckie wieże i punkty obserwacyjne.
nowoczesna konstrukcja wieży widokowej na Trójgarbie (pogranicze gminy Czarny Bór i Stare Bogaczowice) - przypomina okręt przecinający górską panoramę, obiekt otwarty w 2018 roku
Trutnov, Gablenzův pomník - obelisk, wieża widokowa, monument upamiętniający walki w 1866 roku. Wewnątrz są schody na szczyt, przez lufcik można oglądać Karkonosze i Góry Krucze
Ścieżka koronami drzew (cz. Stezka korunami stromů) w Karkonoszach w czeskich Jańskich Łaźniach. Obiekt turystyczny, punkt widokowy, jeden z kilku tego typu na terenie Czech, ale i innych państw Europy. Budowla oddana do użytku w 2017 roku
wieża Bismarcka (Bismarckturm), jedna z wielu w Sudetach, ta na zboczu Landeskrone. Jest to w zasadzie kolumna Bismarcka, która należy do kilkudziesięciu tego typu obiektów na bazie projektu „Götterdämmerung” architekta Wilhelma Kreisa. Ta wieża nie miała funkcji obserwacyjnej (jednak z jej otoczenia doskonale widać okolicę). Została otwarta w 1901 roku. Wieża z Görlitz była pierwszą kolumną Bismarcka na Śląsku. Zdarzały się jednak wieże, które miały możliwość służenia za platformę widokową
wieża Bismarcka na Witoszy, ruiny obelisku wysadzonego tuż po wojnie, plac przy wieży również służy za świetny punkt widokowy na Karkonosze i okolicę
skocznia Orlinek w Karpaczu, na której skakał m.in. Adam Małysz, służy też za punkt widokowy dla turystów. Skocznie w sudeckich kurortach i ośrodkach narciarskich powstawały już na początku XX wieku. Nie wszystkie przetrwały, jednak niektóre używane są też w celach turystycznych. Za punkt widokowy może też służyć skocznia w Lubawce
Wysokogórskie Obserwatorium Meteorologiczne im. Tadeusza Hołdysa na Śnieżce, budowla z żelbetonu, metalu i szkła, jeden z najbardziej charakterystycznych obiektów architektonicznych w Sudetach, pochodzi z przełomu lat 60. i 70. XX wieku i zastępuje nieistniejące, pierwsze obserwatorium z końca XIX wieku
wieża widokowa na Borowej w Górach Czarnych, pasmo Gór Wałbrzyskich, ciekawa konstrukcja z 2017 roku na granicy Wałbrzycha i Jedliny-Zdroju
wieża św. Anny w Nowej Rudzie z lokalnego czerwonego piaskowca, obiekt historyczny po renowacji, widok z wieży na Górze Wszystkich Świętych
Na blogu można znaleźć posty z relacjami z wymienionych i podobnych miejsc:
#wieżawidokowa
2. kościoły, kaplice i krzyże
Sfera sacrum wciąż stanowi dla wielu osób ważny element życia. Nic zatem dziwnego, że obecność architektury sakralnej w górach jest również reprezentowana ciekawymi przykładami. Charakterystycznym elementem górskich szlaków są np. krzyże na szczytach lub zboczach gór, ale też górskie kalwarie (dziś wykorzystywane na przykład przez uczestników postnych tak zwanych ekstremalnych dróg krzyżowych).
kaple Panny Marie Sněžné na Hvězdě koło Broumova w paśmie Broumovské stěny
Krzyżna Góra w Rudawach Janowickich
krzyż milenijny na szczycie Chełmca pomiędzy Wałbrzychem, Szczawnem-Zdrój a Boguszowem, jedno z ważniejszych miejsc pielgrzymkowych diecezji świdnickiej
kaplica św. Wawrzyńca na szczycie Śnieżki
krzyż przy punkcie Obryw Skalny w Bardzie z widokiem na miasto i góry oraz przełom Nysy Kłodzkiej
kaplica górskiej drogi krzyżowej na szczycie góry Igliczna w Masywie Śnieżnika
sanktuarium na górze Igliczna
krzyż na punkcie widokowym na Włodzickiej Górze z widokiem na Góry Sowie
krzyż na Krzyżowej Górze w pasmie Wzgórz Strzegomskich
drewniany Kościół Wang z murowaną dzwonnicą w Karpaczu, jeden z najbardziej znanych kościołów w Sudetach. Zabytek z XII/XIII wieku, tak zwany kościół słupowy - stavkirke - przywieziony z Norwegii w XIX wieku. Świątynia odbudowana - w dużej mierze uzupełniona o nowe materiały - i ponownie konsekrowana 28 lipca 1844 roku - 175 lat temu w Karkonoszach.
kaplica w Borównie, pasmo Czarnego Lasu w Górach Kamiennych...
.... i widoki ze wzgórza, na którym leży kaplica: kotlina z Karkonoszami w tle
kaplica św. Anny na Wzgórzach Krzeszowskich....
.... i widoki z placu przed kaplicą: Krzeszów i Karkonosze w tle
3. budownictwo mieszkaniowe i usługowe (schroniska i inne)
Sudety są zupełnie wyjątkowym miejscem w Europie. Turystyka górska zaczęła się tu już ponad 200 lat temu (jednym z pierwszych turystów był poeta Goethe, kilka lat później niemal tę samą trasę przebył późniejszy prezydent USA J.Q. Adams, o czym mówią liczne tablice pamiątkowe, np. na Szczelińcu Wielkim w Górach Stołowych). Na przełomie XVIII i XIX wieku zarówno Karkonosze, jak i inne pasma Sudetów (Rudawy Janowickie, Gór Stołowe czy Broumovská vrchovina) były traktowane jako atrakcje. Pojawiały się miejsca obsługi wędrowców: zajazdy, schroniska i budy noclegowe. W górach mieszali też rodowici mieszkańcy tych stron. Niektóre schroniska wzorowano czasami np. na architekturze alpejskiej czy nordyckiej. Po dziś klimat gór oraz ich kształt determinują wiele cech estetycznych i konstrukcyjnych górskiej architektury mieszkalnej i użytkowej. Spadziste dachy, które swoim kształtem przypominają profil gór, to wizytówka stylistyczna regionu.
Andrzejówka w Górach Suchych w Rybnicy Leśnej koło Wałbrzycha
Harcówka w Wałbrzychu w Parku im. Sobieskiego - wyjątkowe schronisko górskie w centrum dużego miasta
Szwajcarka w Rudawach Janowkickich, jedno z najstarszych schronisk w Sudetach
budynki mieszkalne w Karpaczu, których dachy przypominają górskie szczyty
Schronisko PTTK „Samotnia” w Karkonoszach
Schronisko PTTK „Na Przełęczy Okraj” pomiędzy Karkonoszami a Lasockim Grzbietem
Dwór Idy "Szwajcarka" z kompleksu Dworzysko w Szczawnie-Zdroju u stóp Chełmca, z połowy XIX wieku
dawne schronisko „Nad Śnieżnymi Kotłami” w Karkonoszach widziane z wieży zamku Chojnik
jeden z domków w górskiej osadzie Janovičky w Górach Suchych
browar Miedzianka w Miedziance w Rudawach Janowickich
4. kolej górska i wyciągi
Sudety szybko nastawiły się na turystykę, a zatem gości nie tylko trzeba było przenocować i wyżywić, ale i wygodnie dowieść. Z tego powodu już w XIX wieku zaczęły powstawać linie kolejowe w góry. Wiele z nich dziś odzyskuje blask. Są to ciekawe odcinki. Już z okien pociągów możemy podziwiać piękno gór. Dodatkowo infrastruktura wzbogacona jest o liczne ciekawe elementy, które również wkomponowały się w krajobraz. To wiadukty, mosty i tunele. W Sudetach znajdują się ponad kilometrowe tunele, a także spore przeprawy nad rzekami, potokami i innymi przeszkodami oraz ciągami komunikacyjnymi. W góry jeździły też tramwaje, np. z Jeleniej Góry. Zupełnie innym, typem komunikacji, ale jakże charakterystycznym, są górskie kolejki linowe krzesełkowe czy gondolowe. Szanujący się ośrodek narciarski dysponuje takimi atrakcjami. To również ważny element architektoniczny w górskim krajobrazie.
Ośrodek Sportowo-Rekreacyjny Góra Dzikowiec w Boguszowie-Gorcach, Masyw Dzikowca i Lesistej, kolejka linowa
linia kolejowa i pociąg KD do Mezimesti widziany z Garbatki koło Sokołowska na przełomie Gór Suchych i Masywu Lesistej
Most kolejowy nad Jeziorem Pilchowickim z 1909 roku, pogranicze Pogórza Izerskiego i Gór Kaczawskich
Wiadukt przy ulicy Niepodległości w Wałbrzyskiej dzielnicy Podgórze z końca XIX wieku niedaleko dworca Wałbrzych Główny, trasa Wałbrzych - Jedlina Zdrój - Kłodzko, w tle Góry Czarne. Kolejnym obiektem na trasie są tunele pod Wołowcem, z których najdłuższy ma 1601 metrów długości
Most kolejowy - Niedźwiedzica-Jugowice z początku XX wieku, część górskiej Kolei Doliny Bystrzycy do Jedliny-Zdroju
obiekty kolejowe w Unisławiu Śląskim, część linii kolejowej przebiegającej pomiędzy pasmem Lesistej Wielkiej i Dzikowca a Górami Suchymi
przystanek końcowy linii tramwajowej Jelenia Góra - Podgórzyn "Pod Skałką"
kolejka, Zieleniec w Dusznikach-Zdroju w Górach Orlickich
5. zapory
Od początku XX wieku na wielu sudeckich rzekach powstawały zapory. Była to ważna inwestycja, mająca na celu ochronę ludności i mienia przed powodziami. Dziś wiekowe zapory, piękne budowle, są ciekawymi elementami krajobrazu. Część z nich to również atrakcje turystyczne na szlakach w Sudetach. Jeziora, które tworzą, wspaniale odbijają szczyty górskie w lustrze wody.
zapora na Wilczce w Międzygórzu, niedaleko słynnego wodospadu Wilczki na terenie Śnieżnickiego Parku Krajobrazowego
zapora w Leśnej na Kwisie, Pogórze Izerskie
zapora Pilchowice, jedna z najstarszych i największych zapór w kraju. Najwyższa w Polsce zapora kamienna oraz łukowa. Na pograniczu Pogórza Izerskiego i Gór Kaczawskich
zapora w Mietkiowe, w oddali Ślęża
zapora w Lubawce, Jezioro Bukówka
zapora w Zagórzu Śląskim/Lubachowie na pograniczu Gór Wałbrzyskich i Sowich
relacje z wymienionych miejsc oraz inne zapory na blogu w postach oznaczonych tagiem #zapora
6. zamki
Twierdze na szczytach gór od wieków strzegły granic oraz ważnych szlaków handlowych. Do dziś ich ruiny lub całe zamki przerobione czasami na rezydencje stanowią ważne atrakcje turystyczne w Sudetach. Wiele zamków to również doskonałe punkty widokowe. Bryły architektoniczne tych budowli to również niezwykle istotny element krajobrazu.
zamek Henryka w Marczycach/Sosnówce na Wzgórzach Łomnickich z wieżą widokową
romantyczne ruiny zamku Stary Książ ponad Przełomami Pełcznicy
Zamek Bolków i Zamek Świny - zapowiedź górskich zamków w Sudetach
zamek Grodno w Zagórzu Śląskim - widok z Niedźwiedzicy na bryłę zamku i góry w tym Ślężę w oddali oraz widok z wieży zamkowej na Jezioro Bystrzyckie i otaczające je góry (jezioro to tworzy wymieniona wyżej zapora)
ruiny zamku Stary Dwór w Wałbrzychu w Górach Czarnych, pasmo Gór Wałbrzyskich
zamek Chojnik u podnóża Karkonoszy z doskonałym widokiem na kotlinę jeleniogórską i Karkonosze
zamek Grodziec na wzgórzu o tej samej nazwie, które stanowi tzw. nek wulkaniczny, część Pogórza Kaczawskiego, Kraina Wygasłych Wulkanów
ruiny zamku Bolczów w Rudawach Janowickich
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz