Sokołowsko – zaczarowana wieś w Górach Suchych (GALERIA, ciekawostki)

Magiczna i urokliwa miejscowość od wieków przyciąga swoimi walorami. W warunkach wyjątkowego klimatu leczono w Sokołowsku, ale i chętnie zaglądali tam artyści. Dziś miejscowość wciąż znajduje się na trasie popularnych szlaków turystycznych. Odbywają się tam również ciekawe wydarzenia artystyczne. Mała, ale niezwykle bogata w atrakcje i pełna tajemnic przeszłości wieś kusi niebanalną lokalizacją oraz równie interesującym dziedzictwem. 

W Sokołowsku niczym w bursztynie można oglądać przeszłość: tu mieszkał noblista Hauptmann, tam pracował malarz Avenarius, obok dorastał Kieślowski. To miejsce, w którym powstało pierwsze sanatorium leczące gruźlicę – stąd moje nawiązanie do „Czarodziejskiej Góry” Manna. Jednak nie tylko przeszłość w aspekcie kulturowym jest tu namacalna. Cuda przyrody, szczególnie górskie krajobrazy – stanowią fantastyczny walor okolic. 


Zapraszam do mojego subiektywnego przewodnika po Sokołowsku – niezwykłej wsi w Górach Suchych.
Galeria: ponad 100 zdjęć + ciekawostki przyrodnicze, historyczne i turystyczne.

mural na jednym z budynków w Sokołowsku 

Symbioza natury i kultury 
Sokołowsko to miejscowość w gminie Mieroszów w powiecie wałbrzyskim. Leży w Górach Suchych, najwyższym paśmie Gór Kamiennych. Strome zbocza tych nie najwyższych gór (Waligóra ma 936 m n.p.m.) sprawiają, że są one niekiedy nazywane „sudeckimi Alpami” (nieoficjalny szlak pieszy wyczynowy wiedzie przez szczyty z „Korony Sokołowska” - najwyższe góry pasma Gór Suchych, leżące na polsko-czeskim pograniczu). Wieś zamieszkuje niespełna 1000 mieszkańców. Jest jedną z największych miejscowości gminy. Odwiedzają ją też turyści i kuracjusze.

widok na sanatorium z Kostrzyny 

widok na "Koronę Sokołowska" z Stożka Wielkiego 

szlaki turystyczne w Sokołowsku 

działania artystyczne w ramach jednego z letnich festiwali w Sokołowsku 

widok z wieży odbudowywanego sanatorium 

Właściwy rozwój wsi zaczął się w połowie XIX wieku i związany był z lecznictwem, najpierw wodami, później klimatem. Początki Sokołowska to średniowiecze. Po raz pierwszy nazwa miejscowości – wówczas Görbersdorf (średniowieczne: Girbrechtsdorf) została odnotowana w 1350 roku (za: "Beiträge zur Siedlungskunde im ehemaligen Fürstentum Schweidnitz"). Współczesną polską nazwę (od 1945) wieś zawdzięcza profesorowi Alfredowi Sokołowskiemu – wybitnemu polskiemu lekarzowi z przełomu XIX i XX wieku. Naukowiec ten – późniejszy wykładowca Uniwersytetu Warszawskiego i założyciel  Towarzystwa Przeciwgruźliczego - pracował w Sokołowsku. Sokołowsko bywa nazywane śląskim Davos – ze względu na związki z początkami leczenia gruźlicy. Słynne sanatorium w Alpach było jednak późniejsze i wzorowane na tym w Sudetach – dlatego to Davos jest raczej szwajcarskim Sokołowskiem.

skwer dra Sokołowskiego w Sokołowsku 

widok na wieś w dolinie oraz Karkonosze na horyzoncie 

Przyroda i turystyka górska 
Jak wspominałem Sokołowsko jest otoczone wyjątkową przyrodą. Skarbem okolic są góry o wyjątkowym klimacie – jest tu zimno! W głębokiej dolinie, w której leży Sokołowsko, panują warunki, które sprawiły, że można tam było w połowie XIX wieku założyć pierwszy na świecie szpital leczący gruźlicę nowatorską metodą klimatyczną. Góry te znajdują się na terenie Parku Krajobrazowego Sudetów Wałbrzyskich. Wiele szczytów to doskonałe naturalne punkty widokowe. Piękne panoramy możemy podziwiać z wierzchołków lub zboczy takich gór w okolicach Sokołowska, jak: Stożek Wielki, Bukowiec, Garbatka, Kostrzyna, Suchawa czy Włostowa. Przez wieś i otaczający ją górski wieniec prowadzą rozmaite wytyczone szlaki, w tym Główny Szlak Sudecki. Oprócz tego trasy w kierunku Andrzejówki, Unisławia Śląskiego, Mieroszowa, a także trasa przygraniczna (dojdziemy nią na najwyższy czeski szczyt pasma- Ruprechtický Špičák, górę z wieżą widokową).

wieś dosłownie tonie w zieleni 

góry, woda... 

sielskie krajobrazy okolic Sokołowska 

widoki z Garbatki 

"Korona Sokołowska" widziana jesienią z Lesistej Wielkiej (podejście z sąsiedniej Kowalowej) 

zimowe widoki na "Koronę Sokołowska" 

Sokołowsko w dolinie i Karkonosze na horyzoncie wczesną wiosną 

idealne miejsce na spacery 

architektura wsi w otoczeniu przyrody 

infrastruktura turystyczna - jedna z wiat 

sielskie krajobrazy u stóp Bukowca 

Widok na "Koronę Sokołowska" 

W parku krajobrazowym nie brakuje też form skalnych. Do najciekawszych zalicza się Małpią Skałę na północnym stoku Kostrzyny oraz leżące tuż obok Czerwone Skały na stoku Suchawy. Pasjonująca jest żywa przyroda tych terenów. Park Krajobrazowy Sudetów Wałbrzyskich obfituje w widowiskowe czary Flory. Bo czy lasy tych gór nie są wspaniałe?! Choć głównie spotkamy świerki, nie brakuje też buków czy modrzewia. Właśnie te drzewa zapewniają wiosną i jesienią kontrastowe i efektowne widoki. Latem koją i relaksują soczystą zielenią.
Jeżeli idzie o barwy, to nie można zapomnieć o kwiatach. Tu szczególnie kilka gatunków oferuje niezwykłe widoki. Wczesną wiosną budzą się śnieżyce. Między Sokołowskiem a Andrzejówką rosną słynne polany śnieżycowe w Górach Suchych. Przez około tydzień dolina niewielkiego strumienia zamienia się w dywan białych dwonkowatych kwiatów. Widoki niezapomniane.
Jeżeli je przegapimy, możemy poczekać chwilę na kwitnienie krokusów. Polana tych wspaniałych kwiatów jest niedaleko, w drodze na zamek Radosno (na szlaku między Sokołowskiem a Andrzejówką, w pobliżu niewielkiej chatki na Rozdrożu pod Krzywuchą).

jesień w Sokołowsku 

cerkiew i majestat gór 

blaski Sokołowska 

skałki 

jesienne widoki z Kostrzyny 

jesień w Górach Suchych 

letnie krajobrazy wsi 

zima w Górach Suchych 

Z kolei wczesnym latem zachwycają wszędobylskie naparstnice. Znajdziemy je na skalistych rumowiskach, stokach. Niemal na wszystkich wzniesieniach w parku (szczególnie: Włostowa, Bukowiec, Garbatka). Na przełomie czerwca i lipca tworzą całe połacie widowiskowych kwiatostanów.
Zimą zaś Góry Suche wyglądają malowniczo pod mroźnym białym puchem. O każdej porze roku znaleźć tam można spektakularne panoramy i miniatury.

naparstnica z Gór Suchych 

polana krokusów 

śnieżycowy jar 

Do Sokołowska można dojechać autobusami linii miejskiej z Wałbrzycha. Natomiast w okolice (stacja w Mieroszowie i Unisławiu Śląskim) dojeżdża też sezonowy pociąg transgraniczny  na trasie Wałbrzych - Meziměstí (warto nadmienić, że linia 291 Wałbrzych Szczawienko - Meziměstí była jednym z pierwszych zelektryfikowanych połączeń kolejowych w Europie Środkowej i jedną z pierwszych, na której jeszcze przed wybuchem I wojny światowej odbywała się komunikacja pasażerska, międzymiastowa z zastosowaniem elektrycznego zespołu trakcyjnego). Autobus miejski ma też przystanek w Andrzejówce, do której prowadzą szlaki z Sokołowska. Wieś jest też skomunikowana z Mieroszowem oraz Wałbrzychem busami prywatnymi.
W samej wsi, jak i okolicy (Kowalowa, Rybnica Leśna, Mieroszów) - można znaleźć lokale gastronomiczne i nocleg.


Historia i kultura 
Na kilka dni przed śmiercią słynnego naukowca Aleksandra von Humboldta (nazywany był nowym Arystotelesem), 1 maja 1859 roku, Hermann Brehmer otworzył pionierskie sanatorium górskie leczące choroby płuc. Historyczne artykuły i książki wspominają, że uzyskując patent na leczenie, Brehmer posiłkował się wnioskami medycznymi opracowanymi na podstawie teorii samego Humboldta. Badacz z Berlina miał też osobiście dopingować twórcę sanatorium w jego staraniach.

gmach sanatorium Brehmera (późniejszy Grunwald) - charakterystyczny obiekt wsi 

Dziesięć lat po śmierci Humboldta odbyły się obchody 100-lecia jego urodzin. Właśnie w 1869 roku powstał w parku zdrojowym przy sanatorium Brehmera w Sokołowsku wyjątkowy pawilon nazywany Humboldttempel (za: „Die Görbersdorfer Heilanstalt des Dr. H. Brehmer”). W materiałach źródłowych z epoki znajdujemy opis tego miejsca i świadectwo tego, że znajdowało się tam popiersie przyrodnika.
Szpital rozwijał się, a z nim wieś. Powstały obiekty towarzyszące. Kolejne szpitale (Dr Römpler Sanatorium), poczta, kino, parki i zabudowa rekreacyjna (dziś są to ruiny wielu obiektów, w tym pawilonów, zameczku czy grot oraz fontann), a nawet kościół i cerkiew z początku XX wieku. W ubiegłym stuleciu w Sokołowsku wybudowano też skocznię narciarską - obiekt ten nie przerwał jednak próby czasu. 

tablica poświęcona Brehmerowi, odsłonięta w 2020 roku, oraz zrujnowany grobowiec Brehmerów

Wydawane były w wielu językach na przełomie XIX i XX wieku przewodniki po Sokołowsku (pierwszy polski - "Wiadomości o zakładzie leczniczym Dra Brehmera w Göbersdorfie w Szląsku pruskim" Hipolita Kieszczyńskiego - został wydany w 1876 roku).
Asystentem dra Brehmera był Alfred Marcin Sokołowski (urodzony 11 listopada 1849 roku, zmarły 8 marca 1924 - w roku wydania "Czarodziejskiej Góry" Manna!), twórca Towarzystwa Przeciwgruźliczego (1908). Właśnie od jego nazwiska wzięła się powojenna polska nazwa miejscowości.

skwer Sokołowskiego otwarty w 2020 roku 

Dziś w dawnym sanatorium Brehmera (w odbudowie po pożarze) znajduję się instytucja kultury. Potężny neogotycki gmach zaprojektowany przez Edwina Opplera – odzyskuje powoli blask. Odbywają się festiwale związane z współczesną sztuką wizualną oraz muzyką eksperymentalną. Latem na wielbicieli awangardy czeka tam mnóstwo atrakcji. Projekcje filmów, koncerty oraz wystawy, warsztaty, prelekcje czy zaskakujące performance oraz artystyczne montaże. Kultura i sztuka w tej uzdrowiskowej miejskości to nie nowość.

cerkiew z początku XX wieku 

ruiny "zameczku" 

ozdoby domów 

cmentarz rodziny Römpler

mural na budynku kinoteatru Zdrowie 

szklaki turystyczne 

sanatorium Römplera z małą palmiarnią 

mała architektura parkowa 

ozdoby 

dekoracje z XX wieku 

Leśny Zdrój 

urokliwa kładka 

kapliczka leśna 

stara leśniczówka związana z Hauptmannem 

Leśny Zdrój z cytatem z Goethego 

pozostałości po pawilonie Humboldta 

ruiny sztucznej groty Hermana z włoskich tufów wulkanicznych 

leśna samotnia z źródełkiem 

Leśnie Źródło 

mała architektura w parku Römplera

wóz strażacki 

dawny cmentarz 

kościół 

wnętrze sanatorium Römplera

Zachował się dom szachulcowy, w którym mieszał słynny pisarz, noblista Gerhart Hauptmann. To stara leśniczówka. Warto wspomnieć, że Sokołowsko, czyli przed wojną Görbersdorf, pojawia się też w twórczości pisarza. Nazwa wsi jest wzmiankowana w dziele pod tytułem „Wanda: oder Der Dämon”. Ta powieść z 1928 roku była nawet ekranizowana jako „Königin der Arena“. Jego przyjaciel, malarz, autor malowideł w willi pisarza, Johannes Maximilian Avenarius – również tworzył w Sokołowsku. Artysta mieszkał zresztą w położonym w sąsiedztwie Unisławiu Śląskim. Avenarius w Sokołowsku wykonał polichromie w kościele. Niestety zostały po wojnie… zamalowane! Zdjęcia z wnętrz można podziwiać w publikacji „Die Kapellenbilder von Joh. M. Avenarius in Görbersdorf in Schlesien”.
W sanatorium w wieku zaledwie lat 25 zmarł węgierski historyk sztuki Leo Popper, przyjaciel filozofa Györgya Lukácsa, syn wybitnego wiolonczelisty Davida Poppera (karierę zaczynał w słynnej orkiestrze w Lwówku Śląskim). Z Sokołowskiem związani byli też inni ciekawi ludzie: niemiecki pisarz Albert Emil Brachvogel, czeski poeta Jiří Haussmann, Richard Riedel – późniejszy dyrektor ogrodów miejskich i palmiarni w Gliwicach, Napoleon Ksawery Mańkowski, poseł do Reichstagu Cesarstwa Niemieckiego z Poznania.

sztuka współczesna w Sokołowsku (festiwale Konteksty i inne)

W czasach polskich ważną osobistością świata sztuki związaną z tą wsią był Krzysztof Kieślowski. Słynny reżyser spędził w Sokołowsku młodość. Upamiętniają to tablice pamiątkowe oraz ważne wydarzenie kulturalne: Międzynarodowy Festiwal Filmowy Hommage a Kieślowski. Gościem Sokołowska był też Tytus Chałubiński. Z kolei artysta plastyk Stanisław Olszamowski pozostawił po sobie w górskiej wiosce niezwykły klimat artystyczny. Jego dzieła - mała architektura i ozdoby elewacji budynków prywatnych oraz użytkowych - do dziś stanowią ciekawe elementy krajobrazu miejscowości.
Najbliższe okolice to również inne ciekawostki: ruiny zamku Radosno, drewniany kościółek w Rybnicy Leśnej, schronisko górskie Andrzejówka, ruiny kościoła ewangelickiego oraz pomnik przyrody lipa w Unisławiu etc.

tablice upamiętniające pobyt Kieślowskiego w Sokołowsku 

ruiny średniowiecznego zamku Radosno w pobliżu wsi 

****

O Sokołowsku i okolicach również w moich innych tekstach:
Alexander von Humboldt – nowy Arystoteles (związki z Sokołowskiem i nie tylko)
Rajski artysta – kolega Hauptmanna, krewny Wagnera (ślady: Gryfów, Jagniątków, Sokołowsko)
Sudeckie szpitale niczym z Czarodziejskiej Góry, czyli swojskie Davos (Sokołowsko, Kowary i Kamienna Góra)
Noblista z uzdrowiska (kilka dolnośląskich atrakcji z Hauptmannem)
Jesienna pętla w Parku Krajobrazowym Sudetów Wałbrzyskich - od B do B (Bukowiec - Borowa)
Gdzie szukać jesieni na szóstkę? (subiektywny wybór miejsc, w których oczaruje nas pora barwnych liści)
Piękny dwudziestoletni – PK Sudetów Wałbrzyskich – cz. III: wysepki kultury i historii oraz turystyczne hity (galeria + video)
Skarby i ciekawostki powiatu wałbrzyskiego (subiektywny przegląd)

W ramach cyklu „Portrety miast i wsi” ukazały się też teksty o takich miejscowościach:
Kamienna Góra
Krzeszów
Szczawno-Zdrój
Pasterka
Bukowiec
a także przewodnik po powiecie wałbrzyskim

polecam też tagi:
#Sokołowsko #GórySuche #AlpySokołowskie #KoronaSokołowska

**** 

Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować bez oznaczenia autorstwa. W sprawie użycia komercyjnego, proszę o kontakt. 

Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.  

****

Zapraszam!
- dodaj do zakładek i odwiedzaj:
welthellsicht.blogspot.com

- polub i obserwuj – codziennie rocznice, wspomnienia i upamiętnienia:
www.facebook.com/Welthellsicht

kilkadziesiąt nowych postów miesięcznie: Dolny Śląsk, Sudety, historia, przyroda, sztuka, muzyka, ciekawostki!

ponad 1000 galerii

niezależny, autorski projekt

od 2011 roku w blogosferze