12 lutego 2021

Marbach z Jawora – szwagier Wagnera, który zainspirował Nietzschego (#ciekawostka)

Pochodzący z Jawora na Dolnym Śląsku badacz literatury, tłumacz i filozof, ale też wpływowy mason - Gotthard Oswald Marbach – był mężem siostry Richarda Wagnera. Na tym nie kończy się jego związek z słynnym kompozytorem i reformatorem sztuki. Marbach był jednym z popularyzatorów idei i dzieł Wagnera. Zainspirował również powstanie słynnego dzieła Fryderyka Nietzschego, które także było jednym z najważniejszych traktatów dotyczących wagnerowskiej estetyki. 


Twórcza aktywność jaworskiego pisarza sprawiła, że jego nazwisko wiąże się z biografiami dwóch wielkich, wpływowych XIX-wiecznych niemieckich autorów. 


Zapraszam do lektury wpisu o kolejnym już niezwykłym Dolnoślązaku, który zapisał się w historii kultury. 

Gotthard Oswald Marbach (używał również pseudonimu Minor Silesius) urodził się 13 kwietnia 1810 roku w Jaworze, wówczas Jauer. Zmarł 28 lipca 1890 roku w Lipsku. Był poetą i wykładowcą filozofii. Początkowo edukację zdobywał w w Złotoryi, następnie kształcił się na Akademii Rycerskiej w Legnicy. Od 1828 do 1831 studiował filozofię, teologię i nauki przyrodnicze we Wrocławiu i Halle. Karierę naukową rozwinął w Lipsku, gdzie się habilitował. W tym saksońskim mieście, w którym w 1813 roku urodził się Richard Wagner, Marbach przez dziesięciolecia, do 1882 roku wykładał na Universität Leipzig.


Gotthard Oswald Marbach, wolne media, wikimedia.org


W 1836 roku jaworski intelektualista poślubił aktorkę Rosalie Wagner, starszą siostrę Richarda Wagnera. Rosalie występowała m.in. we Wrocławiu (za: „Neuer Nekrolog der Deutschen”). Znana była z roli Małgorzaty w „FauścieGoethego – którą zagrała w 80. urodziny autora słynnego dramatu. Małżeństwo Marbacha i Rosalie Wagner nie trwało długo. Przerwała je tragedia. Aktorka zmarła kilka dni po urodzeniu córki w 1837 roku. Dziewczynka dostała imię po zmarłej matce. Wiadomo, że też została aktorką. 


Rosalie Wagner, żona Gottharda Oswalda Marbacha, wolne media, wikimedia.org


Wagner miał 24 lata, kiedy jego siostra zmarła. Wówczas pracował w Rydze, a jego szefem był Karl von Holtei, aktor z Wrocławia, który przyjaźnił się i współpracował z inną siostrą Wagnera - Louise
Dorosły kompozytor nie stracił kontaktu i związku z Marbachem. To nazwisko pojawia się w biografii autora dramatów muzycznych. Zresztą pochodzący z Jawora pisarz był np. autorem tłumaczenia Pieśni Nibelungów („Das Nibelungenlied übersetzt von Gotthard Oswald Marbach” 1840). Sagi, które wykorzystał szwagier Wagnera, zainspirowały też kompozytora do napisania słynnego cyklu „Pierścień Nibelunga”. 


tablica upamiętniająca pobyt Wagnera we Wrocławiu w 1863 roku 


tondo z wizerunkiem Wagnera na plafonie w Operze Wrocławskiej 


Do ważnego wydarzenia z udziałem Marbacha doszło w 1868 roku. Podczas festiwalu muzyczno-teatralnego w Weimarze filozof z Lipska wygłosił wykład. Jego tytuł brzmiał „über die Wiedergeburt der dramatischen Kunst durch Musik” (O odrodzeniu sztuki dramatycznej poprzez muzykę). Ta prelekcja z 19 czerwca 1868 roku została następnie opublikowana m.in. na łamach „Almanach des Allgemeinen deutschen Musikvereins” (organ prasowy organizacji, która prowadziła wspomniany festiwal) oraz w „Dramaturgische Blätter” samego Gottharda Oswalda Marbacha. Autor poruszył w tej mowie wiele ważnych aspektyw dotyczących teorii i historii dramatu oraz nowych tendencji związanych z reformą teatru i opery. Chodzi m.in. o postulowane przez Wagnera ożywienie antycznych idei i stworzenie totalnego dzieła sztuki. 
Na tym festiwalu gościł m.in. młody Fryderyk Nietzsche. Według badaczy twórczości słynnego filozofa, przemowa Marbacha mogła zainspirować Nietzschego do napisania ważnego traktatu (za: „Nietzsche, Wagner, Europe”). Chodzi o dzieło pod tytułem „Die Geburt der Tragödie aus dem Geiste der Musik” (Narodziny Tragedii z ducha muzyki) z 1872 roku. Nietzsche postuluje w tym dziele, które dedykował Wagnerowi, podobne hasła i idee, co kilka lat wcześniej szwagier kompozytora. 
Co więcej, okazuje się, że Marbach bardzo cenił pracę Nietzschego, która rozwinęła jego koncepcje i założenia. Wysłał mu list z gratulacjami i swoje tłumaczenie „OresteiAjschylosa z 1871 roku (za: „Rezensionen und Reaktionen zu Nietzsches Werken: 1872-1889”). Nietzsche pochwalił się prezentem i komplementem od „starego Marbacha” przyjacielowi w liście. Adresatem wiadomości z 1874 roku był Carl von Gersdorff. Rezydował on na Łużycach w dobrach rodzinnych w Ostrichen bei Seidenberg, czyli dziś w Ostróżnie w Zawidowie w województwie dolnośląskim (na temat relacji Nietzschego z Gersdorfem i innymi osobami związanymi z Dolnym Śląskiem i Sudetami TUTAJ). 


zapraszam również:


polecam również posty oznaczone tagami:
#Wagner, Nietzsche, #Jawor, #filozofia, #muzyka, #ciekawostka


****

Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa. W sprawie użycia komercyjnego, proszę o kontakt.

Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.

****

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz