22 sierpnia 2022

Profesor-organista z Lipska i jego sudeckie inspiracje! Klimatyczna muzyka związana z Karkonoszami i Lwówkiem Śląskim! (Sigfrid Karg-Elert, czyli jak brzmi nocna Śnieżka, Zamek Chojnik, Schronisko Pod Łabskim Szczytem?)

Sudety od zawsze inspirowały: podróżników, poszukiwaczy skarbów, poetów, malarzy. Były też natchnieniem dla muzyków! Wielcy kompozytorzy przybywali w okolice Karkonoszy, choćby do Lwówka Śląskiego, gdzie koncertowały takie sławy, jak Wagner, Liszt i Berlioz. W tym mieście przebywał też nieco zapomniany mistrz, który utrwalił swój związek z Dolnym Śląskiem i Sudetami w kompozycjach oraz listach! Przybył tam nie tylko przy okazji karkonoskich wycieczek. Tam tworzył ceniony przez niego konstruktor jego ukochanych fisharmonii - Johannes Titz.


Kilka ciekawostek na temat związków profesora z Lipska, który pisał muzykę na organy i fisharmonię. Właśnie brzmienia tych instrumentów kreują w jego dziełach dźwiękowe obrazy takich miejsc, jak Śnieżka, Chojnik czy inne karkonoskie schroniska, doliny oraz szczyty!


Poszukując związków Dolnego Śląska i Sudetów z wielką kulturą europejską, natrafiłem na kolejny intrygujący ślad! To niemal zupełnie zapomniany, bardzo ciekawy kompozytor, którego twórczość jest dziś dziś znana głównie koneserom brzmień organów romantycznych i fisharmonii. Żyjący na przełomie XIX i XX wieku ekscentryczny twórca odwiedzał Dolny Śląsk i Karkonosze oraz inspirował się lokalnym krajobrazem oraz folklorem. Kilka utworów z jego repertuaru jest bezpośrednio związanych z górskimi okolicami Śląska oraz pogranicza czeskiego. Czy znane jest  Wam nazwisko Sigfrid Karg-Elert? Od dziś będzie! Zapraszam. 


Sigfrid Karg-Elert, wolne media, wikimedia.org

Sigfrid Karg-Elert urodził się 21 listopada 1877 roku w Oberndorf am Neckar. Zmarł 9 kwietnia 
1933 roku w Lipsku. Był niemieckim kompozytorem, teoretykiem muzyki, nauczycielem, wykładowcą oraz organistą i fisharmonistą. Z tymi dwoma instrumentami jest szczególnie kojarzony. W czasie I wojny światowej odbył służbę wojskową jako muzyk pułkowy. Od 1919 był wykładowcą teorii muzyki i kompozycji w Konserwatorium Lipskim. Od 1932 roku był tam profesorem. Jego utwory były szczególnie popularne w Wielkiej Brytanii i USA. Pisał głównie na organy i fisharmonię. Uważany był za nieco ekscentrycznego samotnika. W swojej twórczości łączył w intrygujący sposób bardzo różne wpływy, od mistrza Bacha, przez późny romantyzm, po impresjonizm i ekspresjonizm. Biografie kompozytora podają, że od 1906 roku posiadał fisharmonię artystyczną wykonaną przez cenionego lwóweckiego konstruktora tych instrumentów - Johannesa Titza (1844 – 1925).  Karg-Elert komponował przy instrumencie, który powstał na Dolnym Śląsku w Sudetach! W 2001 roku wydane zostało nagranie „Sigfrid Karg-Elert - Johannes Matthias Michel – Harmonium Works” zrealizowane na „Hamonium d'art” Johannesa Titza z 1912 roku. 


Adressbuch der Stadt Löwenberg, 1925, domena publiczna, www.bibliotekacyfrowa.pl

Przeglądając jego kompozycje natknąłem się na kilka intrygujących pozycji na liście opusowej. To dzieła związane z Dolnym Śląskiem i Sudetami! Autor odwiedził region z pewnością kilka razy. Kompozycje z numerami katalogowymi 103, 108 i 110 powstały w I ćwierci XX wieku. W książce „The Harmony of the Soul: Sigfrid Karg-Elert's Letters” można natknąć się na kilka listów kompozytora wysłanych z Lwówka Śląskiego w 1923 roku. 




karta tytłowa,  "Romantische Stücke (Impressionen aus dem Riesengebirge)", wolne media, za: IMSLP


Na szczególną uwagę zasługuje "Romantische Stücke (Impressionen aus dem Riesengebirge)", op. 103 z 1914/15 roku. W oryginale skomponowane na fisharmonię. Utwór składa się z sześciu części, każda z nich jest inna w klimacie i nawiązuje do konkretnego sudeckiego miejsca! To karkonoska suita, związana z śląską i czeską częścią wielkich gór. Utwory mają liryczne tytuły i podtytuły z lokalizacją. 


Karg Elert 6 Romantische Stücke Op.103 (YouTube)


1: Waldwanderung (Mummeltal) - „Leśna wędrówka” (lokalizacja: Mumlavská louka niedaleko schroniska Labská bouda)
2: Es stand in alten Zeiten... (Kynast: Turnierplatz) – nawiązanie do pieśni „Es stand in alten Zeiten ein Schloß” ("Dawno temu był zamek”) popularnego romantycznego poety Ludwiga Uhlanda (lokalizacja: dziedziniec turniejowy zamku Chojnik w Sobieszowie/Jeleniej Górze na terenie Karkonoskiego Parku Narodowego)
3: Weidende Herde ( Alte schlesische Baude) – „Pasące się stado” (lokalizacja: Schronisko Pod Łabskim Szczytem)
4: Einsamer First ( Křkonosch) - „Samotny szczyt” (lokalizacja: Krakonoš – pasmo Kozí hřbety - w okolicach schroniska Luční bouda)
5: Nächtliches Silber (Sternennacht auf der Schneekoppe) - „Srebro nocy” (lokalizacja: gwiaździsta noc na Śnieżce)
6: Romantisches Tal ( Klausengrund) - „Romantyczna dolina” (lokalizacja: Svatý Petr/Dlouhý důl niedaleko Szpindlerowego Młyna). 


partytura, za IMSLP



Chojnik w czasach kompozytora, za: POLONA 


historyczna tkanina z Chojnikiem, wystawa w muzeum pałacowym w Łomnicy 


widok z wieży zamku 


partytura za IMSLP 


Schronisko Pod Łabskim Szczytem w czasach kompozytora, za: POLONA 


Schronisko Pod Łabskim Szczytem współcześnie 


partytura za IMSLP 


noc na Śnieżce - pocztówka z czasów kompozytora, za: POLONA 


noc widziana z schroniska Dom Śląski u stóp Śnieżki



Kolejny karkonoski ślad w twórczości kompozytora znajduje się w partyturze utworu „Drei Impressionen” op. 108. Kompozycja na organy z 1923 roku powstała w czasie pobytu kompozytora w Karkonoszach. Na samym końcu partytury Sigfrid Karg-Elert odnotował „Reisengebirge1923”. Utwór składa się z trzech nastrojowych części: 

1. Spätsonne - „Zachód słońca”
2. Unter dem gestirnten Himmel - „Pod rozgwieżdżonym niebem” 
3. Feuerbestattung nazywany „Elegią”



Sigfrid Karg-Elert: 3 Impressions, Op. 108: No. 1, Sunset (You Tube)


Podtytuły nie odnoszą się do sudeckich lokalizacji, jednak autor wyraźnie zaznaczył, że kompozycja bezpośrednio wiąże się z Karkonoszami, gdzie powstała. 



partytura kompozycji, wolne media, za: IMSLP


Na koniec „Sonate für Klarinette solo op. 110”. Utwór na wyjątkowy instrument – bo klarnet solo, a nie organy czy fisharmonia. Kompozycja została wydana w 1925 roku i wiąże się z pobytem  Sigfrida Karga-Elerta w Lwówku Śląskim w 1923 roku. Dzieło zostało dedykowane mieszkańcowi tego dolnośląskiego miasta u stóp gór! Na karcie tytułowej widnieje zapis o dedykacji: „Max Frendel, Löwenberg in Schl.”. Osoba o takim nazwisku figuruje w książce adresowej Lwówka z 1925 roku (podobnie jak adres firmy Johannesa Titza). 



Sigfrid Karg-Elert: Sonata for Clarinet Solo, Op. 110 (YouTube) 

partytura kompozycji, domena publiczna, za: IMSLP


Adressbuch der Stadt Löwenberg, 1925, domena publiczna, www.bibliotekacyfrowa.pl


Polecam również:

>> Muzyczny pałac księcia Konstantyna i geniusze w Lwówku Śląskim (#ciekawostka)

>> Czarodziej dźwięków kontra psychiatra – o tym jak Dolnoślązak zdiagnozował obłęd u geniusza (doktor z Lwówka ostrzega przed Wagnerem!)

>> Śnieżka – góra niezwykłości! (turystyka, przyroda, historia, kultura – karkonoska królowa w archiwalnych opisach i przewodnikach, pieśniach i na pocztówkach) (GALERIA i wybór ciekawych kontekstów)

oraz posty oznaczone tagiem:
#muzyka,    #ciekawostka 

atrakcje wymienione w artykule:
#LwówekŚląski,   #Karkonosze


niezależny, autorski i niekomercyjny projekt dotyczący historii i uroków Dolnego Śląska, Sudetów i okolic 
 
****

Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa. 
CC BY-NC-ND

Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.

****

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz