#Poetyzowane – czyli spotkanie z poezją, poetami i historią w Kamiennej Górze

W ramach czytelniczego projektu przygotowałem wykład z prezentacją multimedialną opartą na moich badaniach i odkryciach, a także scenariusz zajęć dla mieszkańców miasta! Dodatkowo przetłumaczyłem kilka wierszy i odszukałem pieśni znakomitych kompozytorów do słów liryków, którzy odwiedzili Kamienną Górę. Pierwsze spotkanie w ramach mojego autorskiego projektu #Poetyzowane odbyło się 13 lipca w Miejskiej Bibliotece Publicznej w Kamiennej Górze. W wykładzie wzięli udział m.in. lokalni twórcy, nauczyciele, regionaliści, a także media. 

Jestem laureatem konkursu „InicjatyWY w bibliotece” organizowanego przez Miejską Bibliotekę Publiczną w Kamiennej Górze jako część projektu „Nasze TU i TERAZ w Kamiennej Górze” realizowanego w ramach programu BLISKO – BIBLIOTEKA | LOKALNOŚĆ | INICJATYWY | SPOŁECZNOŚĆ | KOOPERACJA | ODDOLNOŚĆ Priorytet 4 Narodowego Programu Rozwoju Czytelnictwa 2.0 na lata 2021-2025. Moje zadanie nazywa się “#POETYZOWANE liryczna czasoprzestrzeń Kamiennej Góry”. Obejmuje 3 spotkania (1 w formie wykładu, 1 warsztatowe i 1 spacer) z mieszkańcami Kamiennej Góry i czytelnikami w 2023 roku. Projekt ma na celu propagowanie twórczości literackiej oraz zwiększanie świadomości i wiedzy dotyczącej historii Kamiennej Góry. Pierwsze spotkanie było wykładem na temat 10 ważnych i słynnych poetów, którzy odwiedzili Kamienną Górę w XVII – XIX wieku.

prelekcja w MBP w Kamiennej Górze, foto: https://www.facebook.com/mbpkg

W czwartek 13 lipca w bibliotece w Kamiennej Górze przedstawiłem prezentację składająca się z około 50 slajdów. Była ona przygotowana od początku przeze mnie i oparta na moich badaniach historii miasta. Poszukiwałem twórców, którzy odwiedzili Kamienną Górę. Znalazłem w ich listach i biografiach oraz twórczości literackiej ślady świadczące o pobycie w dolnośląskim mieście. Większość z wymienionych przeze mnie poetów nie ma w Kamiennej Górze swojej tablicy pamiątkowej czy ulicy, co więcej o odwiedzinach większości z nich milczą opracowania historyczne miasta i kalendaria. Wykonana przeze mnie kwerenda wniosła wiele nowego. Oprócz sylwetek twórców oraz dat i okoliczności ich odwiedzin przedstawiłem zarys dokonań poetów. Aby podkreślić doniosłość twórczości wielu z nich zaprezentowałem 7 pieśni oraz arii do ich słów z muzyką Mozarta, Schuberta, Straussa, Liszta i innych wybitnych kompozytorów. Słowa wierszy z kompozycji (w całości lub fragmentach) przetłumaczyłem samodzielnie na potrzeby spotkania (zachowując układ rymów oraz ilość sylab w wersach). 

O jakich poetach mowa? Dla wielu mieszkańców było sporym zaskoczeniem, że Kamienną Górę odwiedzili m.in. twórcy dwóch europejskich hymnów, librecista dwóch oper Mozarta czy jeden z najważniejszych twórców lirycznych w dziejach. Na spotkaniu duchem i wierszem gościli: Angelus Silesius (w Kamiennej Górze i  Krzeszowie w gminie wiejskiej Kamienna Góra w 1671), Johann Christian Günther (w Kamiennej Górze między 1721 a 1722), Gottlieb Stephanie (w Kamiennej Górze w 1760), Johann Wolfgang Goethe (w Kamiennej Górze i Krzeszowie w 1790), Józef Wybicki (w Kamiennej Górze i Leszczyńcu w gminie wiejskiej Kamienna Góra w 1803 roku), Theodor Körner (w Kamiennej Górze w 1809 roku), August Heinrich Hoffman von Fallersleben (w Kamiennej Górze w 1824 i 1844), Karl von Holtei (w Kamiennej Górze w 1861 roku), Detlev von Liliencron (w Kamiennej Górze i Raszowie w gminie wiejskiej Kamienna Góra w 1866 roku), Theodor Fontane (w Kamiennej Górze w 1869 roku). W przypadku większości poetów udało mi się ustalić daty dzienne pobytu i okoliczności wizyty. 

Żeby poczuć poezję tych twórców, zapoznałem słuchaczy wykładu z wybranymi utworami poetów oraz kompozycjami muzycznymi, które do nich powstały. Silesiusa poznaliśmy na przykładzie tłumaczeń Adama Mickiewicza („Zdania i Uwagi”) oraz kantaty Buxtehudego „Nun freut euch, ihr Frommen, mit mir”. 

A to jej słowa w moim tłumaczeniu przygotowanym na spotkanie:

„Radujcie się, mili, wraz -

mój luby jest tu wśród nas.

Godziny szczęśliwe,

gdy serce cierpliwe,

bo on był pragnieniem mym cały ten czas!”

(tłumaczenie RG, welthellsicht) 

Poezję Günther zaprezentowałem na przykładzie akrostychu z nazwiskiem mieszkanki Kamiennej Góry oraz arii z muzyką Leopolda Mozarta. 

Poezja Stephaniego wybrzmiała na przykładzie libretta operowego do „Uprowadzenia z seraju” Mozarta. Uczestnicy wykładu wysłuchali fragmentu brawurowej arii "Martern aller Arten" (która pojawia się również w filmie „Amadeusz”). 

„Mękom i katuszom,

gwałtem mnie przymuszą.

Kpię z bólu i śmierci,

bo nic mi nie straszne

jak tylko to ważne:

dochować wierności!”

(tłumaczenie RG, welthellsicht)

Poezja Goethego objawiła swoje piękno za sprawą fragmentów "Fausta" i wiersza o św. Nepomucenie. Muzykę do "St. Nepomuks Vorabend" napisał Wolf. Wiersz wybrałem nieprzypadkowo. Goethe, wjeżdżając do Kamiennej Góry, musiał mijać rzeźbę Nepomucena z 1723 roku, która do dziś znajduje się w mieście. (Przy okazji omawiania Goethego wspomniałem też, że w Kamiennej Górze urodził się Karl Georg Wendriner – znawca twórczości pisarza oraz wydawca dzieł Goethego wraz z komentarzem). 

„Nad rzeką światełek blask lśni,

Na moście dziecięcy w krąg śpiew,

Brzmią dzwony naszej katedry,

Chwały i pokory tchnie wiew.

 

Gasną blaski, gwiazdki gasną,

oddał duszę tak nasz święty -

wolał winę strzec niewłasną,

w mocy mając sakramenty.

 

Płyńcie blaski, grajcież dziatki,

Chór wasz niechaj śpiewa, głosi-

boście cudu tego świadki

Jak do gwiazd się gwiazda wznosi!”

(tłumaczenie RG, welthellsicht)

Twórczość liryczna Wybickiego – autora słów polskiego Hymnu - została zaprezentowana na przykładzie wierszy z jego tomu „Godzin szczęśliwych”, które poeta wydał we Wrocławiu. Wybrane przeze mnie wiersze były częścią „lirycznego bufetu”. 

"liryczny bufet" podczas spotkania, foto: https://www.facebook.com/mbpkg

Poezja Körnera przyniosła sporo regionalizmów. Wspomniałem o wierszach, które zawierają motywy karkonoskie oraz kamiennogórskie. Zebrani wysłuchali fragmentu pieśni "Auf der Riesenkoppe" Schuberta do słów Körnera, która związana jest z pobytem poety na Śnieżce. 

„Na samym szczycie

Tych gór olbrzymich

Stoję i chłonę,

Żarem objęty,

O, święta góro,

W niebiosa wbita.

 

Hen, tam w oddali

błądzi spragniony,

radosny mój wzrok.

Wszędzie jest życie,

Bujne dążenie,

jasność słoneczna.

 

Kwitnące łąki,

błyszczące miasta,

szczęśliwe włości

na ziemi trzech państw:

widzę przejęty,

widzę wzruszony

w zachwycie….”

(tłumaczenie RG, welthellsicht)

Liryka Hoffmanna – autora słów niemieckiego Hymnu – zabrzmiała na przykładzie jego wiersza "Wie singt die Lerche schön” z muzyką Liszta. (Wspomniałem też o propolskich wierszach pisarza - w tym „Grosshandel”, który potępiał rozbiory, za co Hoffmann został zwolniony z Uniwersytetu Wrocławskiego). 

„Skowronka słychać śpiew

w dolinie i wśród drzew.

I gdy wstaje dzień,

kwiaty spowite

w rosy cień,

proszą o słońca wizytę.

 

Śpiewaj, moje serce,

w chłodnym ranka wietrze.

Stęskniony twój byt

w cierpieniu skryty

aż po świt -

Też czeka słońca wizyty”

(tłumaczenie RG, welthellsicht)

Twórczsość Holteia reprezentowała przede wszystkim jego sztuka o Tadeuszu Kościuszce. Poetyckie fragmenty „Starego wodza” z lwowskiego tłumaczenia były częścią „lirycznego bufetu” podczas spotkania. 

Wiersz „Kocham cię” Lilienkrona był demonstracją talentu tego poety. Zebrani wysłuchali tej poezji w opracowaniu muzycznym Richarda Straussa. 

„Cztery cud rumaki 

W nasz wóz zaprzężone, 

Nasz dom to komnaty

Dumnie urządzone.

W promieniach jutrzenki 

I w grzmotach wśród nocy 

Cały ten świat piękny 

Jest w naszej mocy. 

  

Choć jesteś wygnany, 

Przeklęty na świecie: 

Przejdę ulicami, 

Z tobą w nędzy, biedzie!

Nasze ręce w ranach, 

I stopy skrwawione, 

W czterech żalu ścianach, 

Psom zostawione.  

Twojej srebrnej trumnie

Przy ołtarzu miejsce, 

Ale nie beze mnie, 

Niech mnie też tam niesie. 

Choćbyś w polu odszedł, 

Skonał w srogiej biedzie

Niech mnie śmierci ostrze 

Przyda do ciebie” 

(tłumaczenie RG, welthellsicht)

Z kolei Fontane pokazał się jako poeta za sprawą ballady w stylu szkockim: "Tom der Reimer". Muzykę do tego wiersza napisał Loewe, organista katedry w Szczecinie, który w 1839 roku odwiedził m.in. Świdnicę i Szczawno-Zdrój. 

„Nad potokiem pieśniarz Tomasz

U stóp zamku Hantly leży. 

Wtem zobaczył blond dziewczynę 

Co na białym koniu bieży. 

 

Na białym koniu jechała,

A grzywa jego z plecionek.

Na każdym warkoczu skrzy się  

Malutki srebrzysty dzwonek. 

 

Tomasz kapelusz zdjął z głowy, 

Przyklęka, wita i rzecze:

„Ty jesteś królową niebios!

Nie jesteś z nas na tym świecie!” 

 

Blond piękność na to przemówi: 

„Opowiem, kim ma osoba, 

Nie z nieba jestem dziewicą, 

Jestem elficka królowa…”

(tłumaczenie RG, welthellsicht)

W ramach prezentacji i „lirycznego bufetu” zaprezentowałem nie tylko swoje tłumaczenia wybranych wierszy, ale i rozmaite publikacje z liryką wspomnianych twórców. Oto wybrane źródła:

Mój blog Welthellsicht:

"Znowu jesień, złote liście lecą, 

Bociany i jaskółki południa bliskie, 

Jeszcze żurawie żegnają się pieśnią 

i zawodzi wiatr nad ścierniskiem"

Hoffmann Fallersleben 

(tłumaczenie RG, welthellsicht)

„Poziomki! Ich uśmiech mnie woła z daleka,

Ah, jakże wielka to moja uciecha.

Kiedy tylko czuję ich smak, myśl jedna:

Sam Bóg je aniołom tu zesłał!

Względem woni, kształtu i koloru

jestże to najwspanialszy owoc boru!”

Hoffmann Fallersleben 

(tłumaczenie RG, welthellsicht)

"Ostatnich liści blask.

Z gałęzi wnet obleci 

Już w ciszy gaj i las,

I świat w ramionach śmierci.

Gdzieżcie się podziały?

Tak piękny był wasz śpiew - 

To mrozy was przegnały 

Za gór i dolin kres"

Hoffmann Fallersleben 

(tłumaczenie RG, welthellsicht)

„Oto róża zimą ma kwiecie,

Niczym wiosny wspaniałe dziecię; 

I tam gdzie jest, gdzie trwa, 

Przejrzyste powietrze łagodnie drga,

Jakby spowił ją czas majowy, 

Urok jej życia czarowny,

Na przekór zimowej zapalczywości,

Obrała życzliwą postać miłości, 

Jej wrażliwa anielska psyche

Pod panowaniem zimy kwitnie. – 

Aż lato głośno kpi z chłodu:

Już nie jesteś panem w tym domu! 

[…]”

Theodor Körner

(tłumaczenie RG, welthellsicht)

„W różach znajduję rozkosze 

W różach, co skradły me serce 

[...] 

Róża, boskiej krwi kielich, 

Królowa wśród wszystkich kwiatów”

Johann Christian Günther

(tłumaczenie RG, welthellsicht)

Ponadto:
Wybicki,
Moje godziny szczęśliwe, POLONA:
https://polona.pl/preview/7b4e1e9e-9e2a-41c5-be35-2998ea3de260

Angelus Silesius,
Pątnik anielski, POLONA:
https://polona.pl/preview/1df20e23-de44-4ac3-8b5c-b96f0345d5f1
a w tomie „Zdania i uwagi” Mickiewicza, POLONA:
https://polona.pl/preview/9a97ea0d-8e11-41f9-a61f-26a7c9af88e5

Goethe:
Poezje, POLONA:
https://polona.pl/preview/c10c826d-1c2c-426d-ac7f-48d40c072ffc
Faust, POLONA:
https://polona.pl/preview/95b8cc43-981e-4c2f-ac89-a0bc10dab229

Holtei, Stary Wódz, RBC
https://bc.radom.pl/dlibra/publication/39645/edition/38415?language=pl

A także Wolne Lektury:
https://wolnelektury.pl/katalog/autor/detlev-von-liliencron/


W „lirycznym bufecie” Czytelnicy mieli również do dyspozycji książki:

• Wybicki: „Wiersze i arietki” 1973
• Andrzej Lam: „Ciemne źródła. Niemiecka poezja klasyczna”, 2017 (m.in. wiersze Silesiusa, Goethego, Günthera, Liliencrona, Körnera)
• „Niemiecka ballada romantyczna”, Ossolineum, 1963 (ballada Fontane)
• Goethe: "Listy i wiersze miłosne" 1971
• "Krzeszowska Droga Krzyżowa z pieśniami Angelusa Silesiusa" 2013

serdecznie dziękuję wszystkim, którzy pomagali mi w przygotowaniu spotkania, w jego promocji oraz wspierali mnie w zbieraniu materiałów oraz poszukiwaniu źródeł.
Szczególnie dziękuję:  
Dyrektorowi i Pracownicom Miejskiej Biblioteki Publicznej w Kamiennej Górze 

****

***

niezależny, autorski i niekomercyjny projekt dotyczący historii i uroków Dolnego Śląska, Sudetów i okolic 

****

Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa. 

CC BY-NC-ND

Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.