Historie ludzi związanych z tym niezwykłym pałacem. Ich muzyka, ze szczególnym uwzględnieniem utworów, które były w Lwówku wykonane.
jeden z nielicznych akcentów architektonicznych, przypominających o wielkiej muzycznej przeszłości dawnej lwóweckiej rezydencji książęcej
Książę wśród Muz(yków)
Za budowę niezwykłego pałacu - niegdyś zimowej koncertowej rezydencji - dopowiedziany był Konstantyn Hohenzollern-Hechingen. Urodził się 16 lutego 1801 roku w Żaganiu. Był ostatnim suwerennym księciem Hohenzollern-Hechingen. Od 1849 roku mieszkał na Dolnym Śląsku w Lwówku Śląskim (jego matka Paulina była księżną Żagańską). Książę był wielbicielem muzyki. Założył cenioną w Europie orkiestrę dworską. Utrzymywał kontakty z najwybitniejszymi kompozytorami i wykonawcami jego czasów. W wspominanym na wstępie 1863 roku mecenas sztuki mocno podupadał na zdrowiu. Berlioza w kwietniu przyjmował obłożnie chory, nie mógł wziąć udziału w uroczystym koncercie, podczas którego książęcy adiutant odznaczył kompozytora wysokim orderem pruskim. W grudniu Wagnera przywitał na wózku inwalidzkim. Autor dramatów muzycznych stracił wówczas złudzenia, że na Śląsku znalazł upragnionego księcia, który spełni jego wygórowane marzenia. Mimo postępującej choroby, książę uczynił z Lwówka Śląskiego na przełomie lat 50. i 60. XIX wieku jeden z najważniejszych ośrodków muzycznych w Europie! Poniżej kilka słów na ten temat. Książę Konstantyn zmarł 3 września 1869 roku koło Zielonej Góry.
Fürst Konstantin von Hohenzollern-Hechingen (około 1840 rok), wolne media, wikimedia.org
Wielka artystyczna rodzina i "Tristan"
W latach 1857–1869 Max Seifriz (ur. 9 października 1827) był kapelmistrzem orkiestry w Lwówku. Ten muzyk już dekadę wcześniej poznał Wagnera, który podobnie jak on, przebywał na emigracji w Zurychu. Wagner uciekł tam jako rewolucjonista, uchodźca polityczny, Seifriz był na urlopie na czas Wiosny Ludów (1848). Razem związani byli z orkiestrą przy Allgemeine Musik-Gesellschaft.
Już w kwietniu 1860 roku Seifriz zaprzyjaźniony z Wagnerem miał okazję poprowadzić muzyków, którzy zagrali premierowe koncertowe wykonanie preludium do przełomowego dramatu Wagnera „Tristan i Izolda“. Premiera sceniczna tego dzieła odbyła się dopiero 10 czerwca 1865 roku. Dyrygował Hans von Bülow. Jego żona, a córka Franciszka Liszta - który również koncertował w Lwówku - jeszcze w czasie przygotowań do prapremiery urodziła córkę... Izoldę. Ta, jak się okazuje, była już dzieckiem nie dyrygenta, a autora dzieła. Romans Wagnera z córką kolegi i żoną ucznia trwał w najlepsze. Opera doczekała się tytułów „opus metaphisicum par excellence“ (Nietzsche) czy zenitu romantyzmu (R.Strauss). Była też, ze względu na nowatorstwo, początkowo niewykonalna (po 77 próbach zaniechano jej premiery w Wiedniu!). Czy wreszcie pechowa, a wręcz zabójcza (Ludwig Schnorr von Carolsfeld, śpiewak premierowej roli Tristana, zmarł w wieku zaledwie 29 lat kilka tygodni po wykonaniu dzieła, zaś Felix Mottl - dyrygent, który jako pierwszy poprowadził „Tristana“ w teatrze (Festspielhaus) Wagnera w Bayreuth, umarł po 100. wykonaniu dzieła na zawał serca).
Muzyka z tego niezwykłego dramatu znalazła się w wielu filmach. Od wczesnych dzieł Luisa Buñuela i Hitchcocka, przez „Humoresque“ (opracowanie Waxmanna, który otrzymał w 1947 roku nominację do Oscara własnie za muzykę do tego filmu) po „Melancholię“ Triera.
W latach 1857–1869 Max Seifriz (ur. 9 października 1827) był kapelmistrzem orkiestry w Lwówku. Ten muzyk już dekadę wcześniej poznał Wagnera, który podobnie jak on, przebywał na emigracji w Zurychu. Wagner uciekł tam jako rewolucjonista, uchodźca polityczny, Seifriz był na urlopie na czas Wiosny Ludów (1848). Razem związani byli z orkiestrą przy Allgemeine Musik-Gesellschaft.
Już w kwietniu 1860 roku Seifriz zaprzyjaźniony z Wagnerem miał okazję poprowadzić muzyków, którzy zagrali premierowe koncertowe wykonanie preludium do przełomowego dramatu Wagnera „Tristan i Izolda“. Premiera sceniczna tego dzieła odbyła się dopiero 10 czerwca 1865 roku. Dyrygował Hans von Bülow. Jego żona, a córka Franciszka Liszta - który również koncertował w Lwówku - jeszcze w czasie przygotowań do prapremiery urodziła córkę... Izoldę. Ta, jak się okazuje, była już dzieckiem nie dyrygenta, a autora dzieła. Romans Wagnera z córką kolegi i żoną ucznia trwał w najlepsze. Opera doczekała się tytułów „opus metaphisicum par excellence“ (Nietzsche) czy zenitu romantyzmu (R.Strauss). Była też, ze względu na nowatorstwo, początkowo niewykonalna (po 77 próbach zaniechano jej premiery w Wiedniu!). Czy wreszcie pechowa, a wręcz zabójcza (Ludwig Schnorr von Carolsfeld, śpiewak premierowej roli Tristana, zmarł w wieku zaledwie 29 lat kilka tygodni po wykonaniu dzieła, zaś Felix Mottl - dyrygent, który jako pierwszy poprowadził „Tristana“ w teatrze (Festspielhaus) Wagnera w Bayreuth, umarł po 100. wykonaniu dzieła na zawał serca).
"Melancholia" z muzyką z preludium do "Tristana" (YouTube)
Muzyka z tego niezwykłego dramatu znalazła się w wielu filmach. Od wczesnych dzieł Luisa Buñuela i Hitchcocka, przez „Humoresque“ (opracowanie Waxmanna, który otrzymał w 1947 roku nominację do Oscara własnie za muzykę do tego filmu) po „Melancholię“ Triera.
Wagner do Lwówka przybył 29 listopada, koncert dał 2 grudnia 1863 roku. Twórca dramatu muzycznego pojechał (4 grudnia) koncertować do Wrocławia. Grał wówczas w wielu niemieckich i Europejskich miastach, promując swoją sztukę i zbierając fundusze na budowę prywatnego teatru. Wsparł go także Konstantyn. W przekazach historycznych czytamy, że reformator opery otrzymał sporą kwotę - 1400 talarów. Kilka miesięcy później, w maju 1864 roku doszło do przełomowego spotkania Wagnera z Ludwigiem II Bawarskim. To młody bawarski monarcha, a nie schorowany śląski książę został mecenasem kompozytora. Lwówek był jednak ważnym miejscem w biografii Wagnera.
Pałac Hohenzollernów w Lwówku Śląskim
Preludium do "Śpiewaków Norymberskich" wykonane podczas uroczystości z okazji 200-lecia urodzin Wagnera w jego teatrze w Bayreuth. Premiera tej przygrywki odbyła się w Lipsku w 1862 roku (pod dyrekcją samego Wagnera), w 1863 była już w programie koncertów w Lwówku - jako jedno z pierwszych publicznych wykonań fragmentu wciąż nieukończonej opery (YouTube)
Dedykowana księciu
Kilka miesięcy przed Wagnerem, w kwietniu 1863 roku, z wizytą w Lwówku był Hektor Berlioz. Ten znakomity muzyk znał już księcia Konstantyna. Dedykował mu m.in. uwerturę koncertową "Karnawał Rzymski", która premierowe wykonanie miała w Paryżu w 1844 roku. Kompozytor wykonał w Lwówku właśnie tę kompozycję, ale też fragmenty dwóch swoich symfonii. Koncert był nadzwyczaj uroczysty. Nastąpiło odsłonięcie płaskorzeźby z wizerunkiem Berlioza, a także wręczono mu wysokie odznaczenie. Niestety schorowany gospodarz - książę Konstantyn - nie wziął udziału w wydarzeniu. Berlioz o klimacie artystycznym w Lwówku pisał w listach i artykułach w prasie. Koncert lwówecki z jego udziałem znalazł się też dokładnie opisany w specjalnym rozdziale biografii kompozytora. Jej autorem był lipski dziennikarz Richard Pohl, którego żona - harfistka - była gościnną członkinią kapeli książęcej.
Kilka miesięcy przed Wagnerem, w kwietniu 1863 roku, z wizytą w Lwówku był Hektor Berlioz. Ten znakomity muzyk znał już księcia Konstantyna. Dedykował mu m.in. uwerturę koncertową "Karnawał Rzymski", która premierowe wykonanie miała w Paryżu w 1844 roku. Kompozytor wykonał w Lwówku właśnie tę kompozycję, ale też fragmenty dwóch swoich symfonii. Koncert był nadzwyczaj uroczysty. Nastąpiło odsłonięcie płaskorzeźby z wizerunkiem Berlioza, a także wręczono mu wysokie odznaczenie. Niestety schorowany gospodarz - książę Konstantyn - nie wziął udziału w wydarzeniu. Berlioz o klimacie artystycznym w Lwówku pisał w listach i artykułach w prasie. Koncert lwówecki z jego udziałem znalazł się też dokładnie opisany w specjalnym rozdziale biografii kompozytora. Jej autorem był lipski dziennikarz Richard Pohl, którego żona - harfistka - była gościnną członkinią kapeli książęcej.
Berlioz zmarł w marcu 1869 roku. Pół roku później odszedł książę Konstantyn. Był to koniec orkiestry i niezwykłych koncertów, które przez niemal dwie dekady uczyniły z Lwówka ważny ośrodek muzyczny o ponadregionalnej renomie.
Wielcy mniej znani
Warto też dodać, że w gronie koncertujących w Lwówku mistrzów znalazł się również pochodzący z Warszawy pianista Karol Tausig, uczeń Liszta i Bülowa oraz wielbiciel Wagnera i Moniuszki (transkrypcje „Halki“ - „Reminiscences de Halka: Moniuszko op. 2“ z 1860 roku). Lwówek odwiedził razem ze swoimi mistrzami, mając 16 lat.
Z orkiestrą związany był też na początku swojej kariery uznany czeski wiolonczelista, David Popper, protegowany Bülowa. Popper pracował później m.in. w Wiedniu. Tam wspierał np. Brucknera, przekonując muzyków do wykonania jego III Symfonii (nazywanej "Wagnerowską" z powodu nawiązań do "Tristana" i innych dzieł niemieckiego kompozytora). Popper również komponował.
Dom Muz na dom władz
Po śmierci księcia kolejni spadkobiercy zadecydowali o przekazaniu gmachu, gdzie niegdyś grano przełomowe dzieła muzyki, władzom samorządowym. Jeszcze w czasach niemieckich Schloß des Fürsten von Hohenzollern-Hechlingen zmienił się w Landratsamt i Kreisständehaus. Dziś to siedziba urzędu miasta i gminy.
Bohaterowie
Ferenc Liszt (niem. Franz Liszt) urodził się 22 października 1811 roku, a zmarł 31 lipca 1886 roku w Bayreuth (w czasie festiwalu wagnerowskiego, który prowadziła jego córka Cosima, wdowa po Wagnerze, była żona Bülowa).
Właśnie wówczas w teatrze Wagnera w Bayreuth odbyła się premiera „Tristana“ pod dyrekcją Mottla, który zmarł później na zawał po 100. wykonaniu opery). Liszt był pianistą, kompozytorem i pedagogiem (jednym z jego uczniów był Tausig z Warszawy, a w gronie ostatnich wychowanków wylicza się Conrada Ansorge z Lubawki w powiecie kamiennogórskim). Wieloletnią partnerką życiową muzyka była polska szlachcianka Karolina Sayn-Wittgenstein (własnie w jednym z listów do niej nazywał Lwówek "małym Weimarem").
Hector Berlioz to z kolei francuski mistrz. Urodzony 11 grudnia 1803 roku. Najstarszy z neoromantycznego grona reformatorów. Zmarł 8 marca 1869 roku w Paryżu. Uważa się go za właściwego twórcę symfonii romantycznej i prekursora nowoczesnej kolorystyki orkiestrowej. Z jego osiągnięć czerpali Liszt i Wagner. Za jego największe dzieło uchodzi „Symphonie fantastique“.
Richard Wagner urodził się 22 maja 1813 roku w Lipsku, a zmarł 13 lutego 1883 roku w Wenecji. Był twórcą muzyki i teoretykiem sztuki, reformatorem opery. Wśród jego wczesnych dzieł wylicza się m.in. ciekawostkę – uwerturę „Polonia“ na tematy zaczerpnięte z polskich pieśni patriotycznych (kompozycję odzyskał w 1869 roku, po tym jak zaginęła).
Wagner koncertował na Dolnym Śląsku we Wrocławiu i w Lwówku. Jego muzykę uznaje się za niezwykle wpływową do dziś. Pod wrażeniem twórczości tego autora byli też artyści innych dziedzin (np. Wyspiański w Polsce). Jego drugą żoną była córka Liszta. Oczarowany Wagnerem był też jego mecenas król Ludwig II. Fascynację tę widać w słynnych bawarskich zamkach romantycznego władcy.
W gronie drezdeńskich przyjaciół Wagnera wyliczyć można architekta Sempera, którego ojciec pochodził z Kamiennej Góry, oraz śpiewaka Josefa Antona Ticháčka z Teplic nad Metují koło Broumowa (znane ze słynnego Skalnego Miasta w Sudetach), pierwszego wykonawcę ról Rienziego i Tannhäuser oraz wybitnego Lohengrina.
Hans von Bülow urodził się 8 stycznia 1830 roku w Dreźnie. Zgodnie z wolą rodziców studiował prawo w Lipsku. Zetknął się jednak z Lisztem i pod wrażeniem premiery „Lohengrina“ Wagnera pod kierownictwem Liszta (1850) postanowił poświęcić się muzyce.
Stał się propagatorem twórczości Berlioza, Wagnera i Liszta. Został mężem córki tego ostatniego (po ich rozwodzie została ona żoną Wagnera, z którym zdradzała Bülowa, kiedy przygotowywał on premierę „Tristana“) . Kierował pierwszymi wykonaniami „Tristana i Izoldy“ (1865) oraz „Śpiewaków norymberskich“ (1868). Uważany był za najwybitniejszego dyrygenta XIX wieku i mistrza wielu XX-wiecznych muzyków.
Hector Berlioz: Le carnaval romain (YouTube)
Warto też dodać, że w gronie koncertujących w Lwówku mistrzów znalazł się również pochodzący z Warszawy pianista Karol Tausig, uczeń Liszta i Bülowa oraz wielbiciel Wagnera i Moniuszki (transkrypcje „Halki“ - „Reminiscences de Halka: Moniuszko op. 2“ z 1860 roku). Lwówek odwiedził razem ze swoimi mistrzami, mając 16 lat.
Tausig - Reminiscences de Halka (YouTube)
Tausig - "3 Paraphrasen über 'Tristan und Isolde' " (YouTube)
Z orkiestrą związany był też na początku swojej kariery uznany czeski wiolonczelista, David Popper, protegowany Bülowa. Popper pracował później m.in. w Wiedniu. Tam wspierał np. Brucknera, przekonując muzyków do wykonania jego III Symfonii (nazywanej "Wagnerowską" z powodu nawiązań do "Tristana" i innych dzieł niemieckiego kompozytora). Popper również komponował.
"Requiem na 3 wiolonczele" op. 66 Poppera (YouTube)
Dom Muz na dom władz
Po śmierci księcia kolejni spadkobiercy zadecydowali o przekazaniu gmachu, gdzie niegdyś grano przełomowe dzieła muzyki, władzom samorządowym. Jeszcze w czasach niemieckich Schloß des Fürsten von Hohenzollern-Hechlingen zmienił się w Landratsamt i Kreisständehaus. Dziś to siedziba urzędu miasta i gminy.
pałac w Lwówku i jego okolice: Baszta Bramy Lubańskiej i mury miejskie
Bohaterowie
Ferenc Liszt (niem. Franz Liszt) urodził się 22 października 1811 roku, a zmarł 31 lipca 1886 roku w Bayreuth (w czasie festiwalu wagnerowskiego, który prowadziła jego córka Cosima, wdowa po Wagnerze, była żona Bülowa).
Liszt - Six chants polonais S.480
Właśnie wówczas w teatrze Wagnera w Bayreuth odbyła się premiera „Tristana“ pod dyrekcją Mottla, który zmarł później na zawał po 100. wykonaniu opery). Liszt był pianistą, kompozytorem i pedagogiem (jednym z jego uczniów był Tausig z Warszawy, a w gronie ostatnich wychowanków wylicza się Conrada Ansorge z Lubawki w powiecie kamiennogórskim). Wieloletnią partnerką życiową muzyka była polska szlachcianka Karolina Sayn-Wittgenstein (własnie w jednym z listów do niej nazywał Lwówek "małym Weimarem").
Liszt na zdjęciu wykonanym zaledwie kilka miesięcy przed śmiercią
Hector Berlioz to z kolei francuski mistrz. Urodzony 11 grudnia 1803 roku. Najstarszy z neoromantycznego grona reformatorów. Zmarł 8 marca 1869 roku w Paryżu. Uważa się go za właściwego twórcę symfonii romantycznej i prekursora nowoczesnej kolorystyki orkiestrowej. Z jego osiągnięć czerpali Liszt i Wagner. Za jego największe dzieło uchodzi „Symphonie fantastique“.
Berlioz w 1863 roku, czyli w tym samym, w którym odwiedził Lwówek
Richard Wagner urodził się 22 maja 1813 roku w Lipsku, a zmarł 13 lutego 1883 roku w Wenecji. Był twórcą muzyki i teoretykiem sztuki, reformatorem opery. Wśród jego wczesnych dzieł wylicza się m.in. ciekawostkę – uwerturę „Polonia“ na tematy zaczerpnięte z polskich pieśni patriotycznych (kompozycję odzyskał w 1869 roku, po tym jak zaginęła).
pomnik Wagnera w Saskiej Szwajcarii, gdzie komponował "Lohengrina"
tablica pamiątkowa w Lipsku w miejscu domu rodzinnego Wagnera
Wagner koncertował na Dolnym Śląsku we Wrocławiu i w Lwówku. Jego muzykę uznaje się za niezwykle wpływową do dziś. Pod wrażeniem twórczości tego autora byli też artyści innych dziedzin (np. Wyspiański w Polsce). Jego drugą żoną była córka Liszta. Oczarowany Wagnerem był też jego mecenas król Ludwig II. Fascynację tę widać w słynnych bawarskich zamkach romantycznego władcy.
Wagner - Polonia C-dur (WWV 39)
W gronie drezdeńskich przyjaciół Wagnera wyliczyć można architekta Sempera, którego ojciec pochodził z Kamiennej Góry, oraz śpiewaka Josefa Antona Ticháčka z Teplic nad Metují koło Broumowa (znane ze słynnego Skalnego Miasta w Sudetach), pierwszego wykonawcę ról Rienziego i Tannhäuser oraz wybitnego Lohengrina.
Semper - pomnik w Dreźnie
Ticháček - pomnik w Teplicach nad Metují
von Bülow na fotografii z końca XIX wieku
Stał się propagatorem twórczości Berlioza, Wagnera i Liszta. Został mężem córki tego ostatniego (po ich rozwodzie została ona żoną Wagnera, z którym zdradzała Bülowa, kiedy przygotowywał on premierę „Tristana“) . Kierował pierwszymi wykonaniami „Tristana i Izoldy“ (1865) oraz „Śpiewaków norymberskich“ (1868). Uważany był za najwybitniejszego dyrygenta XIX wieku i mistrza wielu XX-wiecznych muzyków.
Finał "Tristana i Izoldy" Wagnera w opracowaniu Liszta na fortepian - ta sama fraza muzyczna została wykorzystana przez nominowanego do Oscara Waxmana w "Humoresque" (YouTube)
***************
zachęcam też do lektury postów oznaczonych tagami:
#muzyka, #ciekawostka, #Wagner
Posty i zdjęcia z miast powiązanych:
Drezno, Lipsk , Wrocław, Lwówek
****
Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa. W sprawie użycia komercyjnego, proszę o kontakt.
Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.
Konstantyn Hohenzollern zmarł w swoim pałacu w Nietkowie.
OdpowiedzUsuń