Filozofia to właśnie tytułowe umiłowanie mądrości – sięgająca antyku zdolność i chęć człowieka do badania natury bytu i rzeczywistości, problemów poznania, a także formułowania norm etyki i opisywania zasad logiki. To dążenie do całościowego zrozumienia świata i człowieka oparte na systemach i rozważaniach. Trwale związane z nauką, religią czy polityką.
Takie imiona i nazwiska, jak: Platon, Arystoteles, Kartezjusz, Pascal, Kant, Hegel, Kierkegaard, Nietzsche – od razu kojarzą nam się w myślicielami, którzy opisali w swoich dziełach ważne teorie dotyczące pojmowania świata i miejsca człowieka w świecie. Ich wkład w rozwój cywilizacji, myśli, w ważne odkrycia, jest ogromny. Dorobkiem tych myślicieli zajmuje się historia filozofii. Do dziś komentowane są ich systemy, a pojedyncze myśli często mają charakter sentencji traktowanych, jak życiowe wskazówki. Z uwagi na niezwykle ważna rolę filozofii w kulturze obchodzi się World Philosophy Day, czyli Światowy Dzień Filozofii. Przypada on na 3. czwartek listopada. Pierwsze obchody były zainaugurowane 21 listopada 2002 roku. W 2019 roku święto przypadało również tego dnia (w kolejnych latach: 19 i 18 listopada).
głowa Sokratesa - ekspozycja w muzeum Uniwersytetu Wrocławskiego
Wybór ciekawych kontekstów związanych z uznanymi filozofami i ich związkiem z Dolnym Śląskiem lub Dolnoślązakami. Zestawienie z artykułów, które już opublikowałem na blogu. Takich kontekstów jest więcej i – w miarę rozbudowywania bloga – będę uzupełniał zasoby o kolejne podobne interesujące historie.
pracownia Böhmego w domu filozofa-mistyka w Zgorzelcu
filozofka Edith Stein urodziła się i studiowała we Wrocławiu - tablica pamiątkowa
Czterech (Voltaire, Kant, Nietzsche, Schopenhauer) z opisanych przeze mnie niżej filozofów w roli autorów oraz jedno z dzieł bezpośrednio związanych z Dolnoślązakiem zmalało się w zestawieniu 100 najbardziej wpływowych książek w dziejach. Autorem listy był Martin Seymour-Smith.
Pierwszy niemieckojęzyczny filozof i Łużyce oraz Dolny Śląsk
Sam Hegel, twórca niemieckiego idealizmu, jeden z bardziej wpływowych filozofów XIX wieku (w jego wykładach uczestniczył też Adam Mickiewicz) o szewcu z Görlitz powiedział, że Böhme był „pierwszym z niemieckich filozofów“. Jakob (albo Jacob) Böhme urodził się 1575 roku w Starym Zawidowie. 21 sierpnia 1599 roku kupił dom nad brzegiem Nysy Łużyckiej. Budynek zachował się do dziś i znajduje się w polskim Zgorzelcu. Jan Zygmunt von Schweinichen, pan na zamku Świny koło Bolkowa, zaprosił do siebie mistyka w 1624 roku. Tam schorowany poszukiwacz ukrytej prawdy duchowej pisał „Posłanie do spragnionej i głodnej duszy”. Pogarszający się stan zdrowia skłonił go jednak do powrotu do Görlitz. Tam zmarł 17 listopada 1624 roku.
Więcej na ten temat TUTAJ
Böhme: pomnik, książka, pracowania, zamek Świny i Görlitz (foto ilustracyjne)
Filozof z Królewca i reformator z Czarnego Boru
Jedno z najważniejszych dzieł filozoficznych rozpoczyna się dedykacją dla śląskiego miłośnika nauki. Immanuel Kant, wpływowy filozof epoki oświecenia, symbolicznie ofiarował swoją „Krytykę czystego rozumu” baronowi von Zedlitz, ministrowi i twórcy matury z Czarnego Boru! Warto też dodać, że jednym z badaczy Kanta był słynny humanista, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego, Wilhelm Dilthey, pionier współczesnej humanistyki. Zapoczątkował on inicjatywę akademickiego wydania (Akademieausgabe) pism filozofa z Królewca.
Więcej na ten temat TUTAJ
Kant i von Zedlitz: wizerunki, dedykacja i inne (foto ilustracyjne)
Voltaire, Fryderyk Wielki, Kandyd i listy z Dolnego Śląska
Voltaire zasłynął jako symbol XVIII wieku, filozof, który przyjaźnił się z władcami i zabierał zdecydowany głos w ważnych i kontrowersyjnych kwestiach. Czytany był i interpretowany przez pokolenia wpływowych myślicieli i twórców. Z jego poglądami i życiem wiąże się też wiele kontrowersji. Złożona relacja łączyła go z Fryderykiem II, słynnym władcą Prus, na którego dworze nawet przebywał. Z 1759 roku pochodzą listy, które król pisał do francuskiego filozofa z.... Wrocławia, Bolkowa i Kamiennej Góry (rok wcześniej też z Krzeszowa)! Tego samego roku Voltaire wydał swoją powiastkę „Kandyd”.
Więcej na ten temat TUTAJ
Voltaire i Fryderyk Wielki - wizerunki, kamienica w Kamiennej Górze, w której mieszkał król (foto ilustracyjne)
Filozof z memów na Śnieżce
W 2019 roku minęła 200. rocznica wydania epokowego dzieła- traktatu „Świat jako wola i przedstawienie” Schopenhauera. Dzieło miało wpływ na całe pokolenia artystów, myślicieli i czytelników. Wyszło spod pióra 30-letniego bystrego samotnika, który z całą pewnością nie patrzył na świat przez różowe okulary. Czy jako 16-latek wchodzący na Śnieżkę mógł przeczuwać, że stanie się epokowym influencerem? Z wspomnień „Reisetagebücher aus den Jahren 1803-1804”, które zostały wydane przez wydawnictwo Brockhausa dopiero w 1923 roku wiadomo, że młody poszukiwacz idei był nie tylko w Karkonoszach, ale i w Jeleniej Górze, Kowarach, Kamiennej Górze.
Więcej na ten temat TUTAJ
Śnieżka widziana z Kamiennej Góry
Nietzsche i dziennikarz z Jeleniej Góry
Fryderyk Nietzsche – jeden z wielbicieli Schopenhauera - karierę pisarską zaczął od publikacji „Die Geburt der Tragödie aus dem Geiste der Musik”, którą dedykował Wagnerowi, by zakończyć swoją przygodę z filozofią pismem „Der Fall Wagner”, ostatnim, jakie wydał samodzielnie.
Carl von Gersdorff był rówieśnikiem Nietzschego. Tak jak filozof urodził się w 1844 roku (Gersdorff dokładnie 26 grudnia – za: „Nietzsche Briefwechsel: Kritische Gesamtausgabe“). Znał się z Nietzschem już od czasów nauki w słynnej saksońskiej szkole Schulpforta (jej uczniami byli też filozof Fichte, poeta Klopstock czy też matematyk Möbius). Biografie Nietzschego (np. „The Nietzsche Canon: A Publication History and Bibliography“) podają, że znajomość filozofa z Carlem von Gersdorffem trwała od 1861 roku. Zmarł w 1904 roku – zaledwie 4 lata po swoim przyjacielu. Wypadł (wyskoczył?) z okna w Karpaczu Górnym w nocy z 19 na 20 sierpnia (niektóre źródła podają datę śmierci w dniu 26 sierpnia 1904).
Kolejną interesującą postacią jest doktor Carl Fuchs (22 października 1838 roku - 27 sierpnia 1922 roku), jeleniogórzanin z wyboru. W karkonoskim mieście przebywał w latach 1874-79, właśnie wówczas, gdy łączyły go silne kontakty z Nietzschem i Wagnerem. Kompozytora spotkał osobiście, o czym donosił w jednym z listów do Nietzschego. Z Fryderykiem Nietzschem dr Fuchs spotkał się osobiście po koniec 1873 roku. Słynny filozof był przez niemal 20 lat jego korespondencyjnym przyjacielem (zachowało się kilkadziesiąt ich listów).
Więcej TUTAJ
współczesna Jelenia Góra (foto ilustracyjne)
Róża Luksemburg
Róża Luksemburg była kobietą niezwykłą – już pod koniec XIX wieku mogła się pochwalić doktoratem z ekonomii. Dziś uchodzi za postać kontrowersyjną – z uwagi na poglądy i biografię. Zasłynęła jako działaczka, ideolożka polskiego i niemieckiego ruchu robotniczego. Pod koniec I wojny światowej była więziona. Przez ponad rok przebywała w celi wrocławskiego więzienia. Po opuszczeniu jego murów czekały ją intensywne dwa miesiące i tragiczna śmierć.
zapraszam po więcej TUTAJ
Wilhelm Wolff
W dziejach zapisał się jako bliski przyjaciel Marksa i Engelsa. „Kapitał” - jedno z najczęściej cytowanych dzieł nauk społecznych, którego osobisty rękopis znajduje się na liście programu UNESCO Pamięć Świata – został dedykowany właśnie jemu. Dolnoślązakowi, publicyście, nauczycielowi. Jego matka była śląską Polką. Wyrwał się – pokonując ogromne przeszkody - z ubóstwa i niedoli pańszczyzny. Jego relacje dotyczące wyzysku śląskich robotników, szczególnie tkaczy stały się bazą dla Hauptmanna, który napisał na ich podstawie „Tkaczy”. Naturalistyczny dramat, który zapewnił temu pisarzowi nagrodę Nobla.
zapraszam po więcej TUTAJ
Anarchistka i noblista z uzdrowiska
Słynny noblista z Szczawna-Zdroju - Gerhart Hauptmann - fascynował i zachwycał, a także budził kontrowersje daleko poza regionem, nawet poza Europą. Jedną z propagatorek twórczości postępowego Ślązaka była znana i interpretowana po dziś aktywistka, wpływowa filozofka polityczna z I połowy XX wieku - Emma Goldman, która wspomina autora "Tkaczy" w swoich esejach i artykułach.
więcej na ten temat TUTAJ.
Emma Goldman i Hauptmann (foto ilustracyjne)
Analizując lirykę Ślązaka – Adorno i Eichendorff
W 2019 roku mija 50. rocznica śmierci wielkiego filozofa, socjologa i badacza muzyki oraz literatury, Theodora W. Adorno. To właśnie on w 100-lecie śmierci Josefa von Eichendorffa, uznanego śląskiego poety, wygłosił ważny esej na temat recepcji dzieł liryka związanego z Wrocławiem i Nysą. Co ciekawe od 1977 roku przyznawana jest nagroda Theodor-W.-Adorno-Preis. Jej pierwszym laureatem był filozof Norbert Elias, który urodził się we Wrocławiu. Trzecią nagrodę zdobył Günther Anders, pierwszy mąż słynnej filozofki i publicystki Hannah Arendt, również urodzony na Dolnym Śląsku. Z kolei w 1998 roku nagrodę otrzymał Zygmunt Bauman, wybitny polski socjolog, teoretyk postmodernizmu.
grób Eichendorffa w Nysie
Mickiewicz tego Hegla nienawidził, dawał temu wyraz w listach. Nie jest to żaden powód do dumy.
OdpowiedzUsuńZ literaturą rosyjską był obeznany.
Jako fan Schopenhauera zbieram bluzgi na Hegla, w "Księdze Pielgrzymstwa..." pojawia się krytyka Hegla oraz Woltera. W swoich wykładach gdzie znajdujemy wzmianki o Spinozie oraz Heglu i wielu innych filozofach, ten Hegel jest winny według Mickiewicza komunizmu. Nacjonalizm pruski jawi się jego studentom jako powód kpin, powód do śmiechu. Hegla wielu autorów potępia wprost, ale przoduje w tym A. Schopenhauer. Tudzież Kierkegaard, Dali, Goethe, Russell, a bierze go w obronę Heidegger. Hegla czytali też przedstawiciele III Rzeszy gdzie z Kantem i Marksem pełnił zasadniczą rolę. Socjaliści niemieccy potrafili w gazetach ubóstwiać takich bohaterów narodowych jak Piłsudski, byle by zgodne to było z ich "polemosem". W przeciwieństwie do innych sam Hegel jest niebezpiecznym autorem. Pruskim nacjonalistą, jak Kant czy Wolter. Trzeba to uwypuklić.