Słynny przyrodnik, twórca teorii ewolucji, jeden z symboli XIX wieku i nauki, Karol Darwin. Co sprawiło, że zainteresował się małą wioską w Sudetach?
II połowa XIX stulecia była w nauce epoką wstrząsów, odkryć i zmian. Darwin wydał w latach 1859-1872 swoje podstawowe dzieła z zakresu ewolucji. Spotkały się one z jednej strony z uznaniem i zainteresowaniem, z drugiej nawet z atakami. W tym czasie w odległym Śląsku, w Sudetach doktor Brehmer prowadził swoje pionierskie sanatorium dla gruźlików. Także jego teorie i praktyka miały wrogów. Szukając odpowiedzi na ważne pytania, śląski lekarz postanowił napisać list prosto do brytyjskiego geniusza.
Darwin, wolne media, wikimedia.org
Z uzdrowiska do Londynu
Wspominałem już na blogu, że w Sokołowsku pod Wałbrzychem powstało w XIX wieku pionierskie sanatorium (więcej TUTAJ). Jego twórcą był doktor Hermann Brehmer. Przedsięwzięcie z 1859 roku stało się niezwykle istotne nie tylko dla Sudetów, ale i było doniosłym wydarzeniem w historii leczenia tuberkulozy (praktykę lekarską i pierwsze próby leczenia Brehmer w tej wsi zaczął nieco wcześniej, bo w 1854 roku). Szpital rozwijał się, a z nim wieś. Asystentem dra Brehmera był Alfred Marcin Sokołowski, twórca Towarzystwa Przeciwgruźliczego (1908). Właśnie od jego nazwiska wzięła się powojenna polska nazwa miejscowości. Alpejskie Davos, znane z kart powieści Manna, również powstało w połowie XIX wieku (1865). Alexander Spengler, wzorując się na Sokołowsku, zamienił niewielką szwajcarską wieś w znaczący kurort. Znacznie wyżej położona miejscowość szybko stała się sławna.
Brehmer, wolne media, wikimedia.org
mural w Sokołowsku
ruiny domu Brehmera przy jego sanatorium w Sokołowsku
Sposób leczenia wynaleziony i opracowany przez Brehmera (klimat i dieta) był kontrowersyjną terapią. Z śląskim lekarzem polemizował m.in. Ludwig Rohden, ponad dekadę młodszy od Brehmera fizjoterapeuta znany z sporów z czołowymi pulmonologami jego czasów. Rohden spierał sie m.in. z uczniem Brehmera, doktorem Peterem Dettweilerem. Oberwało się też pionierowi z Sudetów.
Ludwig Rohden: "Beiträge zur Lehre von der chronischen Lungenschwindsucht" - nazwiska Brehmera i Darwina w rozdziale książki
W 1875 roku Rohden opublikował „Beiträge zur Lehre von der chronischen Lungenschwindsucht. In Form einer Polemik gegen die Arbeiten des Dr. Brehmer zu Görbersdorf“ - spór naukowy z teoriami i praktyką lekarza z Sokołowska. Odpowiedzią na to była polemika Brehmera: „Beiträge zur Lehre von der chronischen Lungenschwindsucht: in Form einer Antwort auf die Attentate des Dr. L. Rohden (in Lippspringe) gegen den Verfasser und dessen Arbeiten“. Adwersarze tego sporu powoływali się na rozmaite wnioski wysnute z teorii Darwina. Genialny przyrodnik z Anglii stał się bez uprzedzenia niejako uczestnikiem tej debaty.
list Brehmera do Darwina, treść dostępna również TUTAJ: >> https://www.darwinproject.ac.uk/letter/?docId=letters/DCP-LETT-10454.xml
list Brehmera do Darwina, treść dostępna również TUTAJ:
Brehmer postanowił skonsultować sprawę z wybitnym naukowcem z Wysp. 17 kwietnia i 4 maja 1876 roku wysłał do Darwina listy napisane po niemiecku. W zaadresowanych z Sokołowska wiadomościach Brehmer wyjaśnił twórcy teorii ewolucji sens sporu z jego oponentem. Przesłał mu też teksty pamfletów naukowych do wglądu. Sudecki lekarz poprosił Darwina o wyrażenie jego opinii w tym sporze. W zbiorach kolekcji pism Darwina i jego biblioteki zachowała się polemika Brehmera z notatkami Darwina (za: „The Correspondence of Charles Darwin“). W drugim z listów Brehmer dziękuje za odpowiedź na jego list z kwietnia. Prosi w nim o potwierdzenie, czy jako autor polemiki właściwie zrozumiał i zastosował teorie naukowca w swoim wywodzie. W wydaniu polemiki Brehmera możemy znaleźć kilkanaście razy wymienione nazwisko brytyjskiego odkrywcy. Świadczy to o bardzo doniosłej roli Darwina w nauce w jego czasach i dużej randze jego odkryć.
Sanatorium Brehmera w Sokołowsku
Odpowiedź odkrywcy teorii ewolucji na listy doktora z Sokołowska nie jest znana w oryginale. Prawdopodobnie listy zaginęły lub zostały zniszczone. Na szczęście w czasie II wojny światowej ukazał się przedruk tłumaczenia jednego z listów!
"Schlesischer Bergland-Kalender" z 1942 roku. Ukazał się tam artykuł "Briefe berühmter zeitgenossen an Hermann Brehmer". Przedruk listu w tłumaczeniu na niemiecki oraz autograf Darwina z listu do Brehmera.
Darwin i Brehmer byli członkami Niemieckiej Akademii Przyrodników Leopoldina. Jest to najstarsze niemieckie towarzystwo naukowe (zarazem najstarsze działające nieprzerwanie towarzystwo tego typu na świecie). Darwin został jego członkiem w 1857 roku (jako Forster III) , Brehmer już w 1853 roku (jako Priessnitz). Brytyjski naukowiec został natomiast w 1878 roku honorowym członkiem śląskiego towarzystwa naukowego Schlesische Gesellschaft für vaterländische Kultur.
W maju 1859 roku Brehmer otworzył w Sokołowsku swoje słynne sanatorium (Heilanstalt für Lungenkranke und andere chronische Krankheiten). Tego samego roku w listopadzie ukazało się rewolucyjne dzieło Darwina "O powstawaniu gatunków" ("On the Origin of Species by Means of Natural Selection, or the Preservation of Favoured Races in the Struggle for Life").
****
O ciekawej korespondencji związanej z Dolnym Śląskiem i z Dolnego Śląska:
Dzień Darwina (Darwin Day) to międzynarodowe święto naukowe mające na celu popularyzację teorii ewolucji ogłoszonej przez Charlesa Darwina. Obchodzone jest w rocznicę urodzin badacza, 12 lutego.
- polub i obserwuj – codziennie rocznice, wspomnienia i upamiętnienia:
www.facebook.com/Welthellsicht
kilkadziesiąt nowych postów miesięcznie: Dolny Śląsk, Sudety, historia, przyroda, sztuka, muzyka, ciekawostki
***
- polub i obserwuj – codziennie rocznice, wspomnienia i upamiętnienia:
www.facebook.com/Welthellsicht
kilkadziesiąt nowych postów miesięcznie: Dolny Śląsk, Sudety, historia, przyroda, sztuka, muzyka, ciekawostki
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz