Róża Luksemburg była kobietą niezwykłą – już pod koniec XIX wieku mogła się pochwalić doktoratem z ekonomii. Dziś uchodzi za postać kontrowersyjną – z uwagi na poglądy i biografię. Zasłynęła jako działaczka, ideolożka polskiego i niemieckiego ruchu robotniczego. Pod koniec I wojny światowej była więziona. Przez ponad rok przebywała w celi wrocławskiego więzienia. Po opuszczeniu jego murów czekały ją intensywne dwa miesiące i tragiczna śmierć.
Post nie dotyczy luksemburgizmu, przywołuje fakty związane z biografią postaci historycznej.
Źródła podają różne daty urodzin marksistowskiej filozofki i ekonomistki. W niektórych publikacjach pojawia się data 5 marca 1870 roku (np. za: „Comrade and Lover: Rosa Luxemburg's Letters to Leo Jogiches”). Inne publikacje - cytowane przez media - wymieniają jednak rok późniejszą datę – 1871 rok (za: „Rosa Luxemburg: Theory of Accumulation and Imperialism” - na 2021 rok zaplanowane zostały obchody związane z 150. rocznicą urodzin lewicowej polityczki). Róża Luksemburg urodziła się w Zamościu. Przebywała i studiowała w Zurychu w latach 1889-1897. Zdobyła na tamtejszym uniwersytecie doktorat z ekonomii. Była pierwszą kobietą, która to osiągnęła (za: „Rosa Luxemburg and the Critique of Political Economy”) (przykładowo pierwszy kobiecy doktorat z ekonomii na Yale University jest ponad 50 lat późniejszy!). Jej dysertacja dotyczyła rozwój przemysłowego Polski (dokładnie Królestwa Polskiego, praca wydana w 1898). Była współzałożycielką Socjaldemokracji Królestwa Polskiego. Została obywatelką Niemiec (używała nadal w korespondencji i wielu pismach języka polskiego) i aktywną uczestniczką życia politycznego na początku XX wieku (jako liderka Socjaldemokratycznej Partii Niemiec).
Róża Luxemburg, wolne media, wikimedia.org
W 1893 roku od Towarzystwa Polskich Socjalistów we Wrocławiu Róża Luksemburg otrzymała mandat na londyński kongres II Międzynarodówki (za: „Historia Wrocławia: Od twierdzy fryderycjańskiej do twierdzy hitlerowskiej”). Julius Wolf, promotor doktoratu Róży Luksemburg, został w 1897 roku pracownikiem naukowym Uniwersytetu Wrocławskiego.
Jeszcze w XIX wieku odwiedziła Dolny Śląsk. Źródła podają, że z odczytami na wiecach gościła w czerwcu 1898 roku w Legnicy, Wrocławiu i Złotoryi (za: „Rosa Luxemburg. Im Lebensrausch, trotz alledem: Eine Biographie”). Miasta te pojawiają się w listach do partnera Róży - Leona Jogichesa (Jana Tyszki). Mowy dotyczyły m.in. praw wyborczych.
Na Dolnym Śląsku najsłynniejsza obok Skłodowskiej Polka gościła też w kwietniu 1910 roku. Przemawiała ponownie w Legnicy i Wrocławiu (za: „Rosa Luxemburg. Im Lebensrausch, trotz alledem: Eine Biographie”).
W czasie I wojny światowej założyła tajny Związek Spartakusa. Po jego ujawnieniu, w 1916 roku trafiła do więzienia za działalność antypaństwową. Najpierw osadzona była w Berlinie w więzieniu dla kobiet. Stamtąd przeniesiona została do twierdzy Wronke (Wronki) w Poznaniu. W jednym z listów z tego miasta pisze o refleksjach związanych z lekturą powieści „Der Narr in Christo Emanuel Quint“ śląskiego pisarza, Noblisty - Gerharta Hauptmanna (za: „The Letters Of Rosa Luxemburg“).
Od 22 lipca 1917 roku (za: „Rosa Luxemburg: Her Life and Legacy”) do 9 listopada 1918 roku (za: „Rosa Luxemburg in Action: For Revolution and Democracy”) była osadzona w celi więzienia przy Kleczkowskiej we Wrocławiu (za: „Microcosm: Portrait of a Central European City”). Obecnie to Zakład Karny Wrocław nr 1. Z tego więzienia pochodzą zachowane listy Luksemburg do jej przyjaciół i współpracowników (np. do feministki i komunistki Sophie Liebknecht). W wrocławskim zakładzie karnym Luksemburg spędziła ponad 450 dni. Po wyjściu na wolność zaangażowała się w niemiecką rewolucję listopadową i powstanie Spartakusa, co kosztowało ją życie. 66 dni po wyjściu z więzienia we Wrocławiu Róża Luksemburg została zamordowana w Berlinie. Zginęła zabita przez członków nacjonalistycznego Freikorpsu 15 stycznia 1919 roku. Jej ciało zostało wyłowione dopiero z 31 maja na 1 czerwca 1919.
Przy Landwehrkanal w Berlinie znajduje się pomnik upamiętniający Różę Luksemburg. W 2018 roku tablica upamiętniając filozofkę została usunięta z jej rodzinnego Zamościa (w ramach realizacji ustawy tzw. dekomunizacji przestrzeni publicznej. W wielu miastach zmienione też zostały wówczas nazwy ulic i placów związane z "Czerwoną Różą"). Aktywistka jest bohaterką wielu książek (np. pojawia się w twórczości Bertolta Brechta), filmów, biografii. Jest niezwykle często cytowana. W 2019 roku ukazała się na polskim rynku wydawniczym książka „Buntowniczki: niezwykłe Polki, które robiły co chciały”, która również przedstawia losy znanej na świecie działaczki. W wielu krajach działa założona w Niemczech fundacja Rosa-Luxemburg-Stiftung. Ulice i place jej imienia znajdują się m.in. w Berlinie czy Dreźnie. Pomniki, szkoły i inne instytucje jej imienia rozsiane są po Europie od Hiszpanii, przez Francję, Włochy po Niemcy. "Business Insider" w 2015 roku umieścił ją na liście 13 najbardziej wpływowych ekonomistek w dziejach.
Polecam również posty oznaczone tagami:
oraz artykuły:
****
Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa. W sprawie użycia komercyjnego, proszę o kontakt.
Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.
****
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz