24 grudnia 2020

Dwie Marie i świąteczna muzyka Bacha (+ Wrocław i inne dolnośląskie miasta)

Bach dokonał ciekawego autoplagiatu (w muzyce nazywa się to parodią) – w oratorium na Boże Narodzenie wykorzystał swój wcześniejszy utwór – kantatę na urodziny królowej Polski! Rodzina Marii Józefy (ależ biblijne, bożonarodzeniowe imię!) była doskonale znana na Dolnym Śląsku... 


Jej dziadek, Leopold I Habsburg, w 1702 roku we Wrocławiu założył uniwersytet pod nazwą Akademia Leopoldina. Aula nazwana na cześć fundatora do tej pory jest ozdobą gmachu uczelni i jedną z najpiękniejszych barokowych sal na Śląsku. Z kolei ojcu królowej, cesarzowi Józefowi I Habsburgowi, Dolny Śląsk zawdzięcza tzw. Kościoły Łaski, ewangelickie świątynie zbudowane dzięki ugodzie, na którą władca się zdecydował. Wizerunki cesarskich przodków królowej znaleźć można w wielu muzeach śląskich (np. w Muzeum Narodowym we Wrocławiu, Muzeum Miejskim Wrocławia, Zamku Książ czy Muzeum Tkactwa w Kamiennej Górze). Także portret królowej znajdziemy na ziemi władanej niegdyś przez jej przodków. Namalowana Maria Józefa znajduje się na wystawie w Muzeum Pana Tadeusza we Wrocławiu. 


dziadek królowej Marii Józefy - Leopold I Habsburg, Zamek Książ


dziadek królowej Marii Józefy - Leopold I Habsburg, Aula Leopoldina, Uniwersytet Wrocławski 


dziadek królowej Marii Józefy - Leopold I Habsburg, Muzeum Miejskie Wrocławia 



ojciec królowej Marii Józefy - Józef I, Muzeum Tkactwa w Kamiennej Górze (oryginalna lokalizacja: Kościół Łaski w Kamiennej Górze)


Laska Łaski (unikat!) ojca królowej Marii Józefy - cesarza Józefa I, Muzeum Tkactwa w Kamiennej Górze (oryginalna lokalizacja: Kościół Łaski w Kamiennej Górze)


ojciec królowej Marii Józefy - Józef I, Muzeum Miejskie Wrocławia 



Maria Józefa, wystawa w Muzeum Pana Tadeusza we Wrocławiu 

Maria Józefa Habsburżanka była ostatnią przedrozbiorową królową Polski, żoną króla polskiego i elektora saskiego Augusta III Sasa. Na jej urodziny w 1733 roku Jan Sebastian Bach – kompozytor nadworny króla Polskiego – napisał specjalną kantatę (minioperę) urodzinową „Tönet, ihr Pauken! Erschallet, Trompeten!” BWV 214. Rozpoczyna ją pompatyczny chór. Później w jednym z recytatywów usłyszeć można polsko-saskie życzenia: „Der Königin Geburtsfests-Stunden, Die Polen, Sachsen und uns ganz In größter Lust und Glück erfunden”. 



karta tytułowa wydania kantaty na urodziny królowej Marii Józefy, wolne media, digital.slub-dresden.de

Właśnie ten niezwykły, podniosły chór Bach postanowił wykorzystać na inne urodziny – Boże Narodzenie! Oratorium Bożonarodzeniowe barokowego mistrza rozpoczyna kantata „Jauchzet, frohlocket! Auf, preiset die Tage”, BWV 248 I z nowym tekstem, ale znaną z królewskiej kantaty muzyką! Tym sposobem Bach zaoszczędził czas i w bardzo praktyczny sposób wykorzystał muzykę okazjonalną, która prawdopodobnie zostałaby zapomniana. My z kolei mamy dziś ciekawy kontekst wiążący bożonarodzeniową perełkę wielkiego mistrza z historią Polski i Dolnego Śląska. 

Premiery kantaty, jak i oratorium miały miejsce w Lipsku, gdzie Bach zaczynał karierę pod skrzydłami konrektora Ludoviciego, który pochodził z Kamiennej Góry. Ostatnimi uczniami Bacha w Lipsku byli Dolnoślązacy (co więcej, w Wigilię Bożego Narodzenia, 24 grudnia 1719 roku urodził się Johann Christoph Altnikol, uczeń i zięć Bacha, Łużyczanin, związany z kościołami we Wrocławiu i innych miejscowościach regionu). 


J.S. Bach: Christmas Oratorio, BWV 248 / Part One - For The First Day Of Christmas - No. 1 Chorus: "Jauchzet, frohlocket" (YouTube)



Polecam również inne posty związane z muzyką świąteczną: 


* kolęda „O Tannenbaum”
Jodła – świąteczne drzewo z kolędy i z niezwykłego obrazu! (związki Dolnego Śląska, Łużyc i Karkonoszy z słynną pieśnią oraz wybitnym dziełem Cranacha) 

* kolęda  „Es ist ein Ros' entsprungen”
Śnieżna róża i zabytkowa pieśń adwentowa (Ciemiernik w naturze, ogrodzie, zielniku i kulturze) (Dolnośląskie konteksty – galeria, poezja i muzyka) 

* kolęda „In dulci jubilo” + kolęda „Joy to the World” i inne...
10 kompozytorów od baroku do romantyzmu i Boże Narodzenie w ich twórczości (+ związki autorów z Dolnym Śląskiem) (wybór) 

* Bożonarodzeniowe muzyczne prezenty – geniusze i mnóstwo dolnośląskich kontekstów! (Brahms, Wagner, Mendelssohn)


  • O związkach Bacha z Dolnym Śląskiem TUTAJ 
  • Więcej ciekawostek o Marii Józefie TUTAJ 
  • O Kościołach Łaski (w Jeleniej Górze i Kamiennej Górze) TUTAJ

scena Bożego Narodzenia - Maria z Jezusem, bazylika w Wambierzycach 

#muzyka, #ciekawostka 

 


****

Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa. W sprawie użycia komercyjnego, proszę o kontakt.

Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.

****

Brak komentarzy:

Prześlij komentarz