15 grudnia 2021

6 starych kolęd i pieśni świątecznych związanych z Dolnym Śląskiem i Dolnoślązakami! (co dawnej podczas Bożego Narodzenia śpiewano?)

Muzyka bożonarodzeniowa zalicza się do bardzo popularnej i pięknej tradycji świątecznej. Wiele z kolęd uzyskało status międzynarodowych, ponadczasowych przebojów świątecznych. Inne znane są jako pieśni narodów. Adwentowe i bożonarodzeniowe śpiewniki w różnych językach pełne są przykładów interesujących dzieł – tych wciąż znanych i tych już mniej popularnych. Współcześnie na Dolnym Śląsku wykonywane są głównie kolędy polskie - a niektóre z nich posiadają wielowiekowe, piękne tradycje! Ale w XIX czy na początku XX wieku w domostwach we Wrocławiu czy Kłodzku wyśpiewywane były zupełnie inne, równie piękne kompozycje.



W tym artykule chciałbym przypomnieć o kilku z nich. Niektóre znane były jako typowo śląskie świąteczne pieśni, charakterystyczne dla folkloru Dolnego Śląska, Opolszczyzny czy Ziemi Kłodzkiej. Inne napisali wielcy mistrzowie słowa, którzy żyli i tworzyli na Dolnym Śląsku.

Oto symboliczny, subiektywnie wyselekcjonowany śpiewnik bożonarodzeniowy z dawnymi kolędami i pieśniami, które w języku niemieckim śpiewano już ponad 100 lat temu. Utwory te są do dziś znane, śpiewane i nagrywane.

1) „Auf dem Berge, da wehet der Wind”

Pieśń znana również jako „Auf dem Berge, da gehet der Wind” lub w wersji dialektycznej jako „Uf’m Berge, da geht der Wind
August Heinrich Hoffmann von Fallersleben (1798 - 1874), poeta, literaturoznawca, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego, mieszkaniec Dolnego Śląska w latach 1823 – 1842, zacytował słowa tej pieśni w antologii „Schlesische Volkslieder mit Melodien” z 1842 roku (wydana w Lipsku). Hoffmann przy słowach kolędy dopisał, że była z Wrocławia.



za: Schlesische Volkslieder mit Melodien” (Google Books)


Fragment kolędy został też zacytowany w jasełkach, których scenariusz opublikował Karl Weinhold w „Weihnacht-Spiele und Lieder aus Süddeutschland und Schlesien” z 1870 roku. To dialogowana scenka, która była odgrywana w wsi Słupice (Schlaupitz) w okolicach Dzierżoniowa.

Wersję dialektyczną z ziemi dzierżoniowskiej zacytowano zaś w: „Germaniens Völkerstimmen: Sammlung der deutschen Mundarten in Dichtungen, Sagen, Mährchen, Volksliedern” z 1846 roku.



Germaniens Völkerstimmen: Sammlung der deutschen Mundarten in Dichtungen, Sagen, Mährchen, Volksliedern” (Google Books)




„Auf dem Berge, da wehet der Wind” (YouTube)

***

2) „Auf, auf, ihr Hirten, euch nicht verweilet”

Tę kolędę również można znaleźć w zbiorze Hoffmanna von Fallerslebena „Schlesische Volkslieder mit Melodien”. Tym razem pojawia się przy niej dopisek: „z Hrabstwa Kłodzkiego”.



Schlesische Volkslieder mit Melodien” (Google Books)



„Auf, auf, ihr Hirten, euch nicht verweilet” (YouTube)

***

3) „O Freude über Freude”

Hoffmann von Fallersleben w „Schlesische Volkslieder mit Melodien” cytuje tekst oraz trzy wersje melodyczne: z Opola, Hrabstwa Kłodzkiego i z Goszcza.



„Schlesische Volkslieder mit Melodien” (Google Books)


O Freude über Freude” (YouTube)

***

4) „Morgenstern der finstern Nacht”

Kolędę napisał znany śląski mistyk - Johann Scheffler, czyli Angelus Silesius – lekarz i poeta związany m.in. z Wrocławiem oraz Krzeszowem, jeden z najważniejszych twórców śląskich czasów kontrreformacji. Pieśń o świątecznym kontekście (nawiązania do Gwiazdy Betlejemskiej i dzieciątka Jezus) wydał w 1657 roku w swoim tomie wierszy „Heilige Seelen-Lust” wraz z melodią autorstwa wrocławskiego kompozytora.

„Heilige Seelen-Lust, oder Geistliche Hirten-Lieder…”, Wrocław, 1657 (Google Books)



„Morgenstern der finstern Nacht” (YouTube)


POLECAM: na temat bożonarodzeniowej poezji Silesiusa w tłumaczeniu Mickiewicza: >>>> TUTAJ 

***

5) „Morgen kommt der Weihnachtsmann”

To piosenka, którą napisał wspomniany wyżej Hoffmann von Fallersleben (1798–1874). Pieśń pochodzi z połowy lat 30. XIX wieku, czyli z czasów, kiedy ten naukowiec i pisarz mieszkał we Wrocławiu. Po raz pierwszy wiersz został opublikowany w 1837 roku w dwóch zbiorach: „Deutscher Musenalmanach” pod redakcją Adelberta von Chamisso (ten pisarz i naukowiec w latach 1835-1836 przebywał w dolnośląskich uzdrowiskach: w Dusznikach-Zdroju ( Bad Reinerz) i Jedlinie-Zdroju (Bad Charlottenbrunn), oraz w tomiku Hoffmanna "Gedichte. Neue Sammlung" jako Weihnachtslied (zbiór wydany we Wrocławiu).

"Gedichte. Neue Sammlung" (Google Books)

Pieśń śpiewana jest dziś na melodii zapożyczonej z francuskiej piosenki „Ah! vous dirai-je, maman” z XVIII wieku. Na tej samej melodii Wolfgang Amadeusz Mozart oparł dwanaście wariacji fortepianowych KV 265. Inną piosenką, w której można usłyszeć tę samą melodię, jest kołysanka "Twinkle, Twinkle, Little Star".




„Morgen kommt der Weihnachtsmann” (YouTube)


6) „Was soll das bedeuten”

Tę pieśń również odnotował Hoffmann von Fallersleben w „Schlesische Volkslieder mit Melodien”. Jako jej pochodzenie podał Opolszczyznę i Ziemię Kłodzką.




 „Schlesische Volkslieder mit Melodien” (Google Books)



„Was soll das bedeuten” (YouTube)

***

**na zdjęciu głównym dzieła sztuki z: klasztoru w Krzeszowie, zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu i Uniwersytetu Wrocławskiego - kolaż **

Zainteresowanym polecam również inne posty, w których opisane są stare pieśni świąteczne:


polecam także świąteczną muzykę na blogu: 


polecam również świąteczne kalendarium z mnóstwem ciekawostek:


niezależny, autorski i niekomercyjny projekt dotyczący historii i uroków Dolnego Śląska, Sudetów i okolic 
 
****

Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa. 
CC BY-NC-ND

Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.


Brak komentarzy:

Prześlij komentarz