Wielkanoc kojarzy nam się głównie z rzeżuchą, bukszpanem, baziami, wierzbą, barwinkiem czy narcyzami. Są też jednak inne ciekawe rośliny oraz grzyb kulturowo związane z postem oraz męką i zmartwychwstaniem Chrystusa. Związki z Wielkanocą ukryte są w dawnych ludowych, ale i oficjalnych naukowych nazwach tych organizmów i niezwykłych skojarzeniach!
Specjalny świąteczny przegląd obejmujący kilka przykładów zaskakujących kontekstów przyrodniczych dotyczących kultury i religii!
Co wspólnego z Wielkanocą ma głóg, szczawik, grzyb rosnący na bzie czarnym, niecierpek i przetacznik? Można je spotkać na łąkach i w lasach Dolnego Śląska, ale też w starych zielnikach, które zdradzają sekrety tych żywych organizmów.
Głóg – chrystusowy cierń
Ten ciernisty krzew Dolnoślązakom kojarzyć się może z nazwą ważnego miasta – Głogowa. Od stuleci w Europie krążyły legendy, że to właśnie gałęzie tej rośliny zostały użyte do wykonania korony cierniowej Jezusa. Takie przekonanie sprawiło, że krzew miewał ludowe nazwy powiązane z męką Chrystusa. Śląski botanik Heinrich Gottfried Graf von Mattuschka (22 lutego 1734 w Jaworze - 9 listopada 1779 w Byczynie )w swoim dziele „Flora Silesiaca” wśród zwyczajowych nazw głogu podał m.in. Christdorn – czyli chrystusowy cierń.
Przetacznik – chusta świętej Weroniki
„Veronica, nazwisko wzięte od świętej Weroniki, jeden bowiem z przetaczników, tak nazwany p . gładki ( V. polita ) ma koronę prawie 4-graniastą, do chusty podobną, a w środku tejże plamkę jakoby twarz Zbawiciela przypominającą” - czytamy w polskim podręczniku „Botanika” z połowy XIX wieku. Chodzi o rozpowszechniony u nas rodzaj przetacznik (Veronica L.). Śląski przyrodnik Heinrich Gottfried Graf von Mattuschka również wspomina o przetaczniku w jego dziele „Flora Silesiaca”. Wymienia również bardzo ciekawą nazwę potoczną tej rośliny, związaną z jej kulinarnym zastosowaniem. To „Europäischer Thee” - europejska herbata! Więcej TUTAJ.
.JPG)
Niecierpek – spotkanie zmartwychwstałego Chrystusa z Marią Magdaleną
Niecierpek pospolity po łacinie nazywa się Impatiens noli-tangere. Pierwszy człon określenia nadanego przez Linneusza oznacza „niecierpliwy” (za: „Botanika” 1874) i został zapożyczony od Remberta Dodoensa, XVI-wiecznego flamandzkiego botanika - Impatiens herba. Drugi to parafraza biblijnego wyrażenia i znaczy tyle, co „nie dotykaj” - i został zapożyczony od Conrada Gessnera, XVI-wiecznego szwajcarskiego przyrodnika - prosto z zwrotu Noli me tangere.
Zwrot „noli me tangere” pochodzi z łacińskiego tłumaczenia Ewangelii św. Jana (20,17). Znaczy dosłownie tyle, co „nie dotykaj mnie”. Słowa te wypowiedział Chrystus do Marii Magdaleny, kiedy ta spotkała go jako pierwsza po zmartwychwstaniu. W biblijnym zdaniu brzmi tak:
„Dicit ei Jesus: Noli me tangere, nundum enim ascendi ad Patrem meum”
w starym polskim przekładzie to:
„Rzekł jéj Jezus: Nie tykaj się mnie, bom jeszcze nie wstąpił do Ojca mojego”
Więcej TUTAJ:
Uszak bzowy - marny koniec Judasza
Niektóre legendy sugerują, że krzewie bzu powiesił się Judasz. Na bzie czarnym pasożytuje jadany grzyb nazywany uszakiem bzowym, o łacińskiej naukowej nazwie Auricularia auricula-judae. Jego ludowa nazwa wywodzi się od Judasza! W niemieckich opisach określany jest jako Judasohr. Taka nazwa pojawia się m.in. w „Die Pilze Schlesiens” mykologa Josepha Schrötera (14 marca 1837 w Paczkowie - 12 grudnia 1894 we Wrocławiu).
Szczawik zajęczy – Alleluja!
Szczawik zajęczy to niewielka, wdzięczna roślinka z lasów i polan. Od wieków bywa nazywana „Alleluja”, ponieważ kwitnie między Wielkanocą a Pięćdziesiątnicą, kiedy śpiewane są psalmy, które kończą się zwrotem Alleluja. Zwrot wyraża radość i świetnie wiąże się z powrotem wiosny. Warto dodać, że słynny chór „Alleluja” z oratorium „Mesjasz” to dzieło wnuka Dolnoślązaka – dziadek Haendla był z pochodzenia wrocławianinem!
Polecam również:
Posty z cyklu
>>> „Z lasów, pól i ogrodów”
A także posty wielkanocne:
>> „Post i Wielkanoc – kalendarium kontekstów – ciekawostki i zabytki z Dolnego Śląska i Sudetów (+ GALERIA)”
oraz wiosenne:
>> Wiosna na Dolnym Śląsku – od zwiastunów po pełen rozkwit (GALERIA i ciekawostki + 5 muzycznych ciekawostek od kompozytorów związanych z regionem)
******
niezależny, autorski i niekomercyjny projekt dotyczący historii i uroków Dolnego Śląska, Sudetów i okolic
****
Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa.
CC BY-NC-ND
Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.
****
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz