21 czerwca 2023

Jak niezwykła uwertura nabrała znaczenia w Lwówku Śląskim! O „Śpiewakach norymberskich” Wagnera i notatce kompozytora z 1863 roku

Orkiestrowy wstęp do opery „Śpiewacy norymberscy” Wagnera zachwyca majestatycznym brzemieniem potężnej orkiestry oraz skomplikowaną fakturą z gęstą polifonią. Wirtuozerska kompozycja ma niezwykle intrygujący związek z Dolnym Śląskiem. Kompozytor wykonał tę muzykę w Lwówku Śląskim i Wrocławiu w 1863 roku, 5 lat przed prapremierą całego dzieła! Co więcej, na koncert w pałacu w Lwówku Wagner napisał prozatorski program uwertury, będący miniaturową, narracyjną opowieścią o treści zawartej w tej programowej kompozycji. Lwóweckie wyjaśnienie Wagnera jest do dziś podstawą tworzenia programów koncertowych! 

Kilka ciekawostek na temat niezwykłego utworu. 

Przygrywka do opery „Śpiewacy norymberscy” zalicza się do najpopularniejszych kompozycji Richarda Wagnera wykonywanych koncertowo (zarówno w wersji orkiestrowej, jak i opracowaniach na fortepian czy organy). To muzyka pełna porywających melodii, romantyczna w klimacie, mająca przebogatą strukturę, która zadziwia muzykologów i czaruje melomanów. Wagner wykonał ten utwór po raz pierwszy w swoim rodzinnym mieście – w Lipsku – w listopadzie 1862 roku. Wówczas całość opery była jeszcze nieukończona. Rok później, 2 grudnia 1863 roku, podczas wizyty na Dolnym Śląsku, kompozytor zaprezentował ten utwór także publiczności w Lwówku Śląskim. Wagner gościł w pałacu zimowym księcia Konstantyna. Pałac ten, wybudowany specjalnie dla księcia, miał wspaniałą salę koncertową. Dziś w tym gmachu mieści się urząd miasta i gminy. Wagner wciąż nie miał przygotowanej premiery całości dzieła. Odbyła się ona dopiero 21 czerwca 1868 roku w Monachium. W 2013 roku uwertura do "Śpiewaków norymberskich" uświetniła koncert w teatrze wagnerowskim w Bayreuth z okazji 200-lecia urodzin Wagnera (tego brawurowego wykonania można posłuchać TUTAJ) . 


pałac księcia Konstantyna w Lwówku Śląskim współcześnie 


Wagner, Śpiewacy Norymberscy, uwertura, wydanie z XIX wieku, za; IMSLP 



nagranie uwertury (przygrywki) do Śpiewaków norymberskich Wagnera (YouTube) 

Koncert w Lwówku Śląskim był wyjątkowy. Zabrzmiało wówczas kilka fragmentów orkiestrowych z wciąż nieukończonych dużych dzieł scenicznych, jak „Tristan”, „Walkiria, czy „Śpiewacy”. Były to kompozycje ultranowoczesne dla uszu ówczesnych słuchaczy. Specjalnie na koncert u księcia Konstantyna Wagner przygotował programowe wyjaśnienie treści utworu. W kilku zdaniach zakreślił, o czym opowiada około 10-minutowa przygrywka do „Śpiewaków norymberskich”. Kompozycja ta jest niejako streszczeniem całej, ponad 4,5-godzinnej opery. Zawiera najważniejsze tzw. motywy przewodnie, czyli muzyczne wyrazy – melodie o nadanym znaczeniu, istotne w narracji orkiestrowej. 


przedruk lwóweckiego programu uwertury Wagnera, za:  „Bayreuther Blätter”, 1902



polskie tłumaczenie programu uwertury Wagnera, za: Kurier Poznański, 1931 



analiza muzykologiczna uwertury do Śpiewaków Norymberskich Wagnera (YouTube) 


O tym, że opis treści uwertury wywodzi się z koncertu w Lwówku Śląskim informuje wiele wagnerowskich opracowań, m.in. „Richard Wagners gesammelte Schriften”, czy „Die Meistersinger von Nürnberg: Texte, Materialien, Kommentare”. Wspomniał o tym również prof. Max Koch z Uniwersytetu Wrocławskiego w jego książce „Richard Wagner: t. 1859-1883”. 





informacje o związku uwertury do Śpiewaków Norymberskich oraz programu tej muzyki z Lwówkiem Śląskim 
za: Musical Courier, 1898, Neue Zeitschrift für Musik, 1863 i inne

Przedruki treści opisu sporządzonego przez Wagnera na koncert w Lwówku zostały zacytowane w wielu programach koncertowych już w XIX wieku. Program znalazł się też na łamach „Bayreuther Blätter” – czyli oficjalnej gazety Festiwalu Wagnerowskiego w Bayreuth, założonego przez Wagnera w 1876 roku. 

Jako ciekawostkę można dodać, że w Lwówku Śląskim niezwykła kompozycja zabrzmiała też tuż przed oficjalną prapremierą opery, dokładnie 15 marca 1868 roku. Były to ostatnie chwile działania słynnej orkiestry lwóweckiej, gdyż książę Konstantyn, mecenas muzyków z Lwówka, zmarł w 1869 roku. W orkiestrze grał wówczas znakomity muzyk – wiolonczelista David Popper. Przygrywka do „Śpiewaków norymberskich” Wagnera musiała zapaść mu w pamięci, bo napisał dzieło pod tytułem „Improvisation über Richard Wagners Die Meistersinger von Nürnberg”. 


informacja prasowa o koncercie w Lwówku Śląskim w marcu 1868 roku


Popper, kompozycja inspirowana Śpiewakami norymberskimi Wagnera, za: IMSLP


uwertura do Śpiewaków Norymberskich w opracowaniu i wykonaniu Glena Goulda, jednego z najważniejszych pianistów XX wieku (YouTube) 


Z Dolnym  Śląskiem omawiana opera Wagnera ma znacznie więcej wspólnego. Począwszy od źródeł jej powstania. Wagner zainspirował się prawdziwym poetą-szewcem: Hansem Sachsem z Norymbergii. Uczniem i spadkobiercą artystycznym tego mistrza był  Adam Puschmann, mieszkaniec Goerlitz i Wrocławia. Puschmann wydał prace dotyczące Sachsa i twórczości śpiewaków norymberskich. Wagner prawdopodobnie korzystał z tego źródła (więcej TUTAJ). Kompozytor czerpał również natchnienie z fikcji literackiej. Sporo wątków dostarczyło Wagnerowi opowiadanie "Meister Martin der Küfner und seine Gesellen" autorstwa E.T.A. Hoffmanna. Dzieło z 1819 roku napisał znakomity romantyk, który w tym samym roku wypoczywał w Cieplicach Śląskich! Co więcej, po jego śmierci ukazało się poprawione wydanie opowiadania, które edytowała wdowa po Hoffmannie – Michalina. Polka, mieszkanka Cieplic Śląskich, gdzie zmarła. Więcej na temat Hoffmanów w Cieplicach TUTAJ


nowela Hoffmanna, która zainspirowała Wagnera, wydanie pod edycją Michaliny Hoffmann, która zmarła w Cieplicach 



uwertura do Śpiewaków Norymberskich w opracowaniu i wykonaniu Camerona Carpentera, jednego z najważniejszych organistów XXI wieku (YouTube) 


Jednym z pierwszych wykonawców roli Hansa Sachsa w operze Wagnera był Georg Henschel - śpiewak pochodzący z Wrocławia (koncertowe wykonanie z 1868 roku, śpiewak urodził się w 1850 we Wrocławiu). Z kolei Julius Kniese, który był w latach 70. XIX wieku mieszkańcem Głogowa (tam się ożenił i prowadził zespół Singakademie zu Glogau), w 1888 roku był kierownikiem chóru podczas festiwalowej premiery "Śpiewaków" w teatrze wagnerowskim w Bayreuth. 


Więcej o muzyce w pałacu księcia Konstantyna w Lwówku Śląskim: TUTAJ 

Polecam również inne posty dotyczące Wagnera i jego związków z Dolnym Śląskiem, Sudetami i mieszkańcami regionu: TUTAJ 

*****


***

niezależny, autorski i niekomercyjny projekt dotyczący historii i uroków Dolnego Śląska, Sudetów i okolic

****

Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa.

CC BY-NC-ND

Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.




Brak komentarzy:

Prześlij komentarz