Hydroterapia i balneoterapia to dziedziny rozwijane od wieków, związane z miejscowościami uzdrowiskowymi. Takich nie brakuje w śląskich Sudetach. Z ich dóbr korzystało wielu ciekawych ludzi. Ich pobyt w kurortach stanowił często ważny element biografii twórców i ciekawą pamiątkę kulturalną w regionie.
Na blogu poruszałem już tematykę ciekawych kuracjuszy i ludzi związanych z uzdrowiskami. Pisałem o Wieniawskim i Hauptmannie w Szczawnie-Zdroju, Adamsie w Lądku-Zdroju, Chopinie w Dusznikach czy też Żmichowskiej i Zamenhofie w Szczawnie, a także Schwenckfeldzie i Zemplinie – badaczach zdrojów w Cieplicach i Szczawnie, i Rozalii Saulson, która opisała po polsku wycieczki po okolicach Cieplic. Znanych gości sudeckich kurortów na Dolnym Śląsku i Ziemi Kłodzkiej było wielu. W tym gronie znajduje się też Ernest Teodor Amadeusz Hoffmann, który odwiedził trzy uzdrowiska końcem lata w 1819 roku.
E.T.A. Hoffmann - portret z XIX wieku, wolne media, wikimedia.org
Urzędnik, literat i artysta wszechstronny
Ernst Theodor Amadeus Hoffmann urodził się 24 stycznia 1776 roku w pruskim Królewcu. W historii zapisał się jako niezwykle płodny twórca rysunków, kompozycji muzycznych, ale przede wszystkim dzieł literackich: opowiadań i powieści, które zapoczątkowały nowy nurt. Autor specjalizował się w fantastycznych historiach z pogranicza nauki, magii, owianych grozą i aurą romantyczną. Jego twórczość stała się niezwykle wpływowa. Styl i fascynacje utrwaliły się w dziełach innych wielkich pisarzy, zaś same utwory Hoffmanna były adaptowane m.in. przez Offenbacha (opera „Opowieści Hoffmanna") czy Czajkowskiego (kultowy balet „Dziadek do Orzechów”). Już w młodości wszechstronnie utalentowany twórca zetknął się z Dolnym Śląskiem.
ilustracja z dawnego wydania "Dziadka do Orzechów" Hoffmanna, wolne media, wikimedia.org
ilustracje z dawnych wydań "Kota Mruczysława" Hoffmanna, wolne media, wikimedia.org
fotografia z XIX-wiecznej inscenizacji baletu "Dziadek do Orzechów" Czajkowskiego na podstawie opowiadania Hoffmanna, wolne media, wikimedia.org
W latach 1795–1797 odbywał praktykę w sądzie w Głogowie. Do tego miasta wrócił później już w XIX wieku. Trzecią wizytę na Dolny Śląsk, już ostatnią, odbył tuż przed śmiercią, 200 lat temu. Hoffmann zawodowo pracował jako prawnik i urzędnik. Związany był m.in. z Poznaniem (gdzie poznał swoją żonę, Polkę, Marię Teklę Michalinę Rohrer-Trzcińską), a także z Płockiem i Warszawą. W Saksonii próbował swoich sił w teatrze. Ponownie w Berlinie został urzędnikiem. Ostatnie lata życia pisarza to zmaganie się z chorobami, ale i niezwykle twórczy czas. Właśnie wówczas wydał wiele ze swoich kultowych dzieł. „Diable eliksiry” w 1815, „Dziadka do Orzechów” w 1816 roku, a „Kota Mruczysława poglądy na życie” w 1820. Między pracą nad „Dziadkiem” a wydaniem „Mruczysława” Hoffmann wraz z żoną odwiedził trzy dolnośląskie uzdrowiska (Cieplice, Lądek i Świeradów).
Szukanie zdrowia
Śląskie uzdrowiska oferowały lecznicze wody, których właściwości badane były już przed wiekami. Gorące źródła w Cieplicach czy też w XX wieku wody radonowe w Świeradowie i Lądku ściągały w Karkonosze, Izery oraz Góry Złote kuracjuszy. Także Hoffmann, mając 43 lata, skusił się na terapię w uzdrowiskach. W wielu publikacjach biograficznych odnotowany jest jego pobyt w Cieplicach Śląskich-Zdroju oraz w Świeradowie-Zdroju i Lądku-Zdroju (za: „E. T. A. Hoffmann: die grossen Erzahlungen und Romane”, „Mysticism and sexuality, E. T. A. Hoffmann: Interpretations of the tales”, „Sämtliche Werke in sechs Bänden: E.T.A. Hoffmann” czy "Nowiny Jeleniogórskie" 1970, nr 37 (640). W oparciu o materiały dotyczące pobytu Hoffmanna w uzdrowiskach i Głogowie powstała też książka „E. T. A. Hoffmann in Schlesien” autorstwa Petera Lachmanna). Na przełomie sierpnia i września schorowany pisarz leczył się w dolnośląskich zdrojach. Według przekazów przyjechał tam z wspomnianą już żoną, Polką, którą nazywał pieszczotliwie Misia (Mischa).
migawki z Cieplic
Niestety pisarz niedługo później zmarł. Dokładnie 25 czerwca 1822 roku. Przyczyną przedwczesnej śmierci genialnego twórcy mogła być kiła lub stwardnienie rozsiane. Zachował się grób twórcy w Berlinie, choć najważniejszym świadectwem są wciąż jego dzieła i żywa pamięć o postaciach, które stworzył. W kontekście uzdrowisk warto też dodać, że przyjacielem Hoffmanna, właśnie od 1819 roku, był literat, Carl Weisflog. Zmarł on 14 lipca 1828 roku... w Cieplicach. Z kolei żona E.T.A. Hoffmanna, wspomniana Michalina „Misia”, po jego śmierci błąkała się po ówczesnych Prusach. Wróciła w rodzinne strony, czyli do Wielkopolski, pomieszkiwała też we Wrocławiu, aż dotarła w 1849 roku, razem ze swoją krewną - Mathildą Gottwald, do stóp Karkonoszy, gdzie wcześniej kurował się jej mąż. W 1859 roku, 27 stycznia, zmarła w Cieplicach. Zachowała się płyta grobowa żony Hoffmanna. Kamień z napisem „Hier ruhen im Herrn die von: Frau Kammergericht=Räthin Michalina Hoffmann 5. Octb. 1778 - 27. Jan. 1859” (za: „Mitteilungen der E. T. A. Hoffmann-Gesellschaft e.V.”) znajduje się obecnie na terenie cieplickiego lapidarium sztuki grobowej ("Wiedza o ziemi naszej").
epitafium z grobu Michaliny Hoffmann w Cieplicach
informacja o śmierci Michaliny w Cieplicach, Breslauer Zeitung. 1859, Nr. 51, domena publiczna, https://www.jbc.bj.uj.edu.pl
informacja o odpisie metryki śmierci i pochówku Michaliny w Cieplicach, za: Hoffmann Im persönlichen und brieflichen Verkehr: sein Briefwechsel und die Erinnerungen seiner Bekannten, 1912
wydanie pism Hoffmanna w edycji wdowy, Michaliny Hoffmann, za Google
***
polecam również:
niezależny, autorski i niekomercyjny projekt dotyczący historii i uroków Dolnego Śląska, Sudetów i okolic
****
Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa.
CC BY-NC-ND
Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.
A Carl Weissflog urodził się i tworzył w Żaganiu - zachował się jego rodzinny dom:-)
OdpowiedzUsuń