W poszukiwaniu piernikowych niezwykłości zajrzymy do wielu miejsc. Nie zabraknie Jawora, Niemczy, Dzierżoniowa, Legnicy, Jeleniej Góry, ale i Łomnicy, Barda, Kamieńca czy Świdnicy i Wrocławia.
Świdnica
Temat piernika wraca co jakiś czas na blogu. Pisałem już o 725-leciu śląskiego piernikarstwa (TUTAJ). W 2018 roku wspominałem o niezwykłym wydarzeniu z 1293 roku, kiedy to w piastowskiej Świdnicy w zapiskach ławników i radnych z 7 lutego odnotowano zawód piernikarza: "piperatas tortas facientes". Jest to niezwykle stare świadectwo profesjonalnego wypieku korzennych smakołyków. Wyprzedza takie ośrodki, jak Toruń czy Norymberga. Nie bez powodu od kilku lat obserwować można rosnące zainteresowanie odnawianiem tradycji w regionie. Organizowane są jarmarki, święta, spotkania i inne wydarzenia poświęcone sztuce piernikarskiej. Działa nawet muzeum piernika. Rzemieślnicy specjalizujący się w piekarnictwie i cukiernictwie zakładają manufaktury, które tworzą piernikowe cudeńka, opierając się na własnych, rodzinnych recepturach bądź wiekowych, tradycyjnych przepisach z dawnych zapisków.
Codex Diplomaticus Silesiae T.7 cz.3 Regesten zur schlesischen Geschichte. Dritter Theil. Bis zum Jahre 1300, za: https://www.wbc.poznan.pl/
Przypominane są piernikarskie tradycje dolnośląskich ośrodków. Piernik nie jest już tylko jednym z wielu przysmaków z półki z łakociami. Wraca jako produkt wyjątkowy, w jakimś sensie ekskluzywny. Skierowany do świadomych konsumentów, zarówno tych szukających historycznych smaków, jak i naturalnych składników. To również doskonała pamiątka i podarunek. Funkcja spożywcza na nowo jest jedną kilku, którymi obdarzony jest piernik. Ciastko to ma też swoje znaczenie, wartość, wymiar kulturowy.
wystawa "Wrocławski Nowy Targ"
(Muzeum Archeologiczne - Oddział Muzeum Miejskiego Wrocławia)
Jawor
Świąteczny zapach pierników.... bo zwykle z Bożym Narodzeniem kojarzy się to ciastko. Adwentowe i bożonarodzeniowe jarmarki pełne są kramów z piernikami. Tak było od wieków. Trudno jednak oprzeć się wybornemu aromatowi i smakowi korzennych ciastek. Spożywane są one cały rok. Właśnie latem odbywa się w Jaworze Święto Chleba i Piernika. Organizowana już od ponad 20 lat impreza jest poświęcona głównie smakowitym efektom pracy piekarzy i piernikarzy. W 2019 roku nie zabrakło w programie wydarzenia dość specyficznego. Uczestnicy Święta pobili rekord na najdłuższy piernik w kraju! Ciasto miało długość... prawie 60 metrów. Tym samym pod koniec sierpnia 2019 roku pobity został rekord z jubileuszowego XX Święta Chleba i Piernika w 2018 roku.
Święto Chleba i Piernika w Jaworze 2019 - bicie rekordu w największym pierniku
Jawor to nie tylko coroczne święto piernika. W tamtejszym Muzeum Regionalnym można podziwiać fantastyczną wystawę zabytkowych drewnianych form piernikarskich. Ekspozycja zorganizowana jest w formie kawiarenki muzealnej. Zobaczyć można, jak wyglądały figuralne wypieki przed wiekami, a także z czego pierniki były wypiekane.
Więcej na ten temat w moim wpisie: Jaworskie pierniki – słów kilka i prezentacja zdjęciowa
piernikarskie eksponaty z wystawy w Muzeum regionalnym w Jaworze
oficjalna strona i lokalizacja:
Niemcza
Jeżeli o muzeach mowa, koniecznie trzeba wspomnieć o ciekawej instytucji, jaką jest Piernikarnia Śląska. Na stronie internetowej tej placówki w Niemczy, czytamy, że jest to "żywe muzeum tradycji regionu oraz manufaktura historycznych pierników". Muzeum dokumentuje niezwykłe tradycje piernikarskie Śląska. Na ekspozycji zobaczyć możemy formy do pierników figuralnych i inne narzędzia do wypieku słynnych ciastek i nie tylko, a także zabytki związane z piernikarstwem. Piernikarnia oferuje sporą dawkę edukacji. Wrażenie robi opracowana mapa lokalizacji dawnych piernikarni na Śląsku. Oprócz ekspozycji w muzeum odbywają się też warsztaty.
eksponaty z Piernikarni w Niemczy
oficjalna strona i lokalizacja:
Dzierżoniów
Z Niemczy blisko mamy do Dzierżoniowa. Tam również powstała interesująca piernikarska atrakcja. Chodzi o unikatowe w regionie Piernikowe Miasto w Młynie Hilberta w Dzierżoniowie Oficjalne otwarcie wyjątkowej wystawy odbyło się 7 grudnia 2018 roku. Do wykonania piernikowych aranżacji (budowle, pojazdy) zaprosili lokalnych piernikarzy i amatorów: Fundacja Ochrony Dziedzictwa Przemysłowego Śląska oraz Miasto Dzierżoniów. Wystawa jest częścią ekspozycji w XIX-wiecznym Młynie Hilberta w Dzierżoniowie. Pomysł nawiązuje do słynnego Pepperkakebyen w norweskim Bergen. W tamtejszym muzeum już od 1991 roku powstaje słynna na cały świat piernikowa ekspozycja – pachnące miasto w miniaturze. Piernikowa wystawa w Dzierżoniowie znajduje się również na dworcu PKP!
Piernikowe Miasteczko w Młynie Hilberta w Dzierżoniowie
oficjalna strona i lokalizacja:
piernikowa wystawa na dworcu Dzierżoniów Śląski
Bardo, Kamieniec, Łomnica
Także wiele innych śląskich miast organizuje wydarzenia związane z piernikami bądź przypomina o lokalnej historii. Do takich miejscowości zalicza się choćby Bardo, gdzie dawny szyld przypomina o tradycyjnym wypieku pieprznego ciasta. Działa też projekt Bardzkie Pierniki oraz Bardzkie Pierniki Fabryka Magdalena Topolanek. Z kolei Kamieniec koło Kłodzka, a dokładnie pałac w tej wsi, jest gospodarzem Spotkań Piernikarskich. IV edycja wydarzenia odbyła się w 2019 roku. W pałacu w Łomnicy pod Jelenią Górą z kolei odbywa się cykliczne listopadowe Święto Piernika. Kramy piernikarskie to też coraz częstszy element rozmaitych wydarzeń podczas rozmaitych miejskich czy gminnych świąt.
formy piernikarskie i piernikowa chatka - Spotkania Piernikarskie w Kamieńcu koło Kłodzka
oficjalna strona i lokalizacja:
szyld dawnej piernikarni w Bardzie
ekspozycja w kawiarence bardzkiej fabryki pierników
oficjalna strona i lokalizacja:
pierniczki z Święta Piernika w Łomnicy
oficjalna strona i lokalizacja:
Wrocław
W stolicy Dolnego Śląska działają piernikarnie, a w czasie jarmarków można kupić rozmaite pierniki. Do tego stare formy piernikarskie można zobaczyć na wystawie w Muzeum Etnograficznym. Miasteczko piernikowe prezentuje zaś Kolejkowo - znane z świetnych makiet kolejowych.
miasteczko piernikowe w Kolejkowie we Wrocławiu
oficjalna strona i lokalizacja:
Jelenia Góra
"Historia Piernikarskiego Rzemiosła" w Muzeum Karkonoskim w Jeleniej Górze - wystawa czasowa (2022/2023). Wystawa to efekt projektu oraz współpracy Muzeum Karkonoskiego z lokalnymi dolnośląskimi muzeami, a także muzeum w Toruniu i Haus Schlesien w Niemczech. Formy piernikarskie można też podziwiać na stałej wystawie historycznej o Jeleniej Górze.
eksponaty i aranżacje na wystawie w Muzeum Karkonoskim w Jeleniej Górze (wystawa czasowa 2022/2023)
więcej na ten temat TUTAJ
Bomba z Legnicy!
Jednym z najsłynniejszych. wciąż wypiekanych pierników śląskich jest Legnicka bomba (niem. Liegnitzer Bombe) – rodzaj piernikowych ciastek w polewie czekoladowej z nadzieniem. Po raz pierwszy ciastka upiekli bracia Müller. Obecnie na Dolnym Śląsku wytwarza je np. piernikarnia "Pierniki Wrocławskie". Legnickie Bomby są też specjalnością piekarni i ciastkarni w Goerlitz i Dreźnie oraz wielu innych miastach. Bomba ma swoje strony internetowe!
współczesna Legnica Bomba od Pierników Wrocławskich
przedwojenne reklamy Legnickiej Bomby na łamach prasy, w tym Wir Schlesier!, Der Heimattreue Schlesier
Ziębice i nie tylko...
Kontekstów związanych z piernikiem można odnaleźć wiele. W rozmaitych miastach i wsiach powstają firmy specjalizujące się w tych wypiekach. Piernik obecny jest też w kulturze, nie tylko tej związanej z tradycjami kulinarnymi. Wszyscy znamy baśń o Jasiu i Małgosi. XIX-wieczne dzieło ze zbioru Braci Grimm spopularyzowało opowieść o piernikowej chatce. Jednym z najsłynniejszych wizerunków ukazujących scenę z baśni jest ilustracja drezdeńskiego romantycznego malarza Ludwiga Richtera. Kopia tej pracy znalazła się na niezwykłej zdobnej szafie, którą podziwiać możemy w Muzeum Sprzętu Gospodarstwa Domowego w Ziębicach. Oprócz wiedźmy, Jasia i Małgosi widać też piernikowy domek i cytat z dzieła Grimmów.
szafa z muzeum w Ziębicach z scenką z "Jasia i Małgosi" - piernikowa chatka czarownicy
oryginalna wersja baśni Grimmów z cytatem, który znajdziemy również na szafie z Ziębic (Google Books)
wystawa lukrowanych pierników w Muzeum Kultury Ludowej Pogórza Sudeckiego - Skansen w Pstrążnej (Kudowa-Zdrój)
Dla kultury niemieckiej piernik (zwany Lebkuchen, Pfeferkuchen, Honigkuchen) był i jest również niezwykle ważny. Już blisko granicy z Polską (34 km od przejścia w Zgorzelcu), w łużyckim Weißenberg znajduje się Pfefferkuchenmuseum.
„Alte Pfefferküchlerei“ w Weißenberg - czyli muzeum rzemieślniczego piernikarstwa pachnące świętami. Stara piernikarnia w kamieniczce na klimatycznym ryneczku przy Via Regia. Przez wieki służyła pokoleniom piernikarzy, dziś upamiętnia ich rzemiosło! Geograficznie jest to Pogórze Łużyckie (w Pogórzu Zachodniosudeckim, w łańcuchu Sudetów)
„Alte Pfefferküchlerei“ w Weißenberg - piernikarnia w niemieckiej części Sudetów
więcej o tym miejscu TUTAJ
*****************
polecam również:
niezależny, autorski i niekomercyjny projekt dotyczący historii i uroków Dolnego Śląska, Sudetów i okolic
****
Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa.
CC BY-NC-ND
Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.
****
Od 18.11.21r. w Muzeum Miejskim Dzierżoniowa można obejrzeć wystawę o piernikach, która pochodzi z Torunia. Robiłam jeden z domków do dzierżoniowskiej makiety, a teraz w mojej lodówce dojrzewa piernik staropolski. Pierniki to pyszny temat 😊
OdpowiedzUsuńGratuluję talentu <3 Ja udzielam się w tej pysznej tradycji jako konsument i turysta :)
Usuń