Böhme miał oczywiste związki z Łużycami i Dolnym Śląskiem. Do dziś zachował się jego dom w Zgorzelcu, gdzie mieszkał od 1599 roku. Przebywał też na zamku Świny koło Bolkowa. Inaczej sprawa ma się z regionalnym kontekstem dotyczącym Sachsa. Tu zaczyna się rola Adama Puschmanna, bodaj najciekawszego ucznia słynnego szewca-poety. Urodził się on w Zgorzelcu, a zmarł we Wrocławiu! Interesującym wątkiem jest również kariera śpiewaka pochodzącego z Wrocławia - Georga Henschela - który jako 18-latek śpiewał rolę Hansa Sachsa w koncertowym wykonaniu opery Wagnera w roku prapremiery dzieła!
Historia przekazuje nam wiedzę o kilku ciekawych szewcach. Już z antyku pochodzi informacja o sławetnym Herostratesie, którego żądza sławy pchnęła do zniszczenia Artemizjonu, jednego z 7 Cudów Świata. W historii Polski zapisał się rewolucjonista, szewc Jan Kiliński, a także... legendarny szewc Dratewka. W tym odcinku o dwóch innych ciekawych historycznych rzemieślnikach.
Z Norymbergi do Wrocławia
Hans Sachs urodził się w Norymberdze 5 listopada 1494 roku. Sachs był w swoim czasie niezwykle popularny i wpływowy. Później pamięć o nim przywrócił sam Goethe. W XIX wieku w oparciu o życiorys i twórczość szewca-poety z Norymbergi powstały też opery, choćby Alberta Lortzinga (1801 - 1851), który krótko mieszkał we Wrocławiu (opera komiczna "Hans Sachs" 1840). Najsłynniejszą jest popularna do dziś komedia Wagnera „Śpiewacy Norymberscy”. Wagner przed jej napisaniem przeprowadził skrupulatne badania historycznoliterackie. Ważnym źródłem był dla niego dorobek Łużyczanina i Ślązaka, Adama Puschmanna.
Hans Sachs na starej rycinie, wolne media, wikimedia.org
Max Staegemann jako Hans Sachs w operze Wagnera, wolne media, wikimedia.org
Na biografię tego twórcy trafiamy w rozmaitych źródłach, np. „Spenden zur deutschen Litteraturgeschichte” z 1844 roku. To kompendium na temat śląskich liryków podaje, że Puschmann urodził się w Görlitz (Zgorzelcu) w 1532 roku. W latach 1556-1560 przebywał w Norymberdze, gdzie zetknął się z wielkim Sachsem. Był kantorem w rodzinnym Görlitz. Swoje dojrzałe życie zawodowe (nauczyciel) i twórcze związał z Wrocławiem, gdzie mieszkał od 1578 roku do śmierci 4 kwietnia 1600 roku. Postać mistrza z Norymbergi wrocławski uczeń upamiętnił tuż po śmierci słynnego bawarskiego szewca żałobną odą „Elogium Reverendi Viri Iohannis Sachsen Norimbergensis” (Lobgedicht auf Hans Sachs von Adam Puschmann).
wiersz Adama Puschmanna poświęcony jego mistrzowi, Sachsowi (Google Books)
Puschmann spisał cały skomplikowany kodeks zasad poetyki mistrzów-śpiewaków. Dla Wagnera było to ważne źródło informacji, co podkreślają m.in. autorzy kompendium „Richard Wagner: Die Meistersinger Von Nürnberg” opublikowanego przez Cambridge University Press. Ważną część I aktu opery Wagnera zajmują właśnie wykłady na temat zasad tworzenia wiersza. Poza tym w dziele Wagnera pojawiają się też postaci, które Puschmann wspomina w swoich antologiach twórczości mistrzów z Norymbergi.
Gerald Finley jako Hans Sachs w inscenizacji opery "Die Meistersinger von Nürnberg" Wagnera (YouTube)
To kolejna ważna zasługa wrocławskiego poety. Wydał on tomy, w których zapisane są dokonania liryczne mistrzów. Takie publikacje, jak „Wagner and the Wonder of Art: An Introduction to Die Meistersinger” wspominają, że m.in. dzięki dziełom Puschmanna Wagner był w stanie wiernie oddać własnym stylizowanym wierszem obraz środowiska Meistersingerów z Norymbergi w XVI wieku.
dzieło Adama Puschmanna (Google Books)
Trzeba też nadmienić, że jednym z pierwszych wykonawców partii Sachsa w wersji wagnerowskiej był Georg Henschel. Ten pianista i śpiewak urodził się 18 lutego 1850 roku we Wrocławiu. Jako operowy szewc-śpiewak debiutował podczas koncertu w Lipsku w 1868 roku, jeszcze jako nastolatek! (za: "Musical Celebrities", "Johannes Brahms & George Henschel: An Enduring Friendship", "Jews in Music: From the Age of Enlightenment to the Mid-Twentieth Century"). Prapremiera "Śpiewaków Norymberskich" odbyła się 21 czerwca 1868 w Monachium.
Niezwykły mistyk
Jakob Böhme urodził się rok przed śmiercią szewca Sachsa, w 1575 roku, w Starym Zawidowie (Alt Seidenberg). Zawodowo zajmował się również szyciem butów. Osiadł w Görlitz, gdzie miał warsztat i dom (Dom Jakuba zachował się po polskiej tronie Nysy Łużyckiej i jest obecnie salą pamięci z biurem informacji). Tam też doznał pierwszych wizji. Ich skutkiem było rozpoczęcie działalności pisarskiej. Böhme opublikował swoje metafizyczne rozmyślania.
Stały się one zarzewiem konfliktu z bardziej konserwatywną częścią społeczności ewangelickiej w jego regionie. Szukając mecenasów, szewc-mistyk podróżował. Zawędrował nawet do zamku Świny pod Bolkowem, gdzie pod koniec życia pisał na zlecenie śląskiego szlachcica, mocno zainteresowanego naukami tajemnymi i mistycyzmem (w okolicach zamku znajduje się nawet nieoficjalny szlak, nazywany Jakob Böhme Weg). Schorowany autor zmarł 17 listopada 1624 roku w Görlitz. Został pochowany na cmentarzu Mikołaja, gdzie jego grób znajduje się do dziś. Przez wieki wpływ tego filozofa na rozwój myśli był podkreślany przez wielu słynnych badaczy nie tylko niemieckich. „Z mistyków nowoczesnych największy jest Boehme" – miał powiedzieć w 1852 roku swojemu przyjacielowi wieszcz Adam Mickiewicz. Polski poeta wydał nawet cykl ponad 150 aforyzmów pod tytułem „Zdania i uwagi z dzieł Jakóba Boehme, Anioła Szlązaka i Sę-Martina” (pisownia oryginalna).
wydanie dzieła Mickiewicza z XIX wieku z cytatami z dzieł Böhmego (Google Books)
Mistyk po dziś jest fascynującą postacią. Jednym z jego fanów jest... oscarowa gwiazda, Nicolas Cage! O odwiedzinach aktora, który poszukiwał śladów Böhmego, pisały duże niemieckie tytuły prasowe w 2006 roku. Na temat niezwykłego szewca-mistyka pisałem szeroko w tekście „Szewc od boskich spraw” TUTAJ). Za następcę i ucznia mistyka uważał się Quirinus Kuhlmann z Wrocławia, który spłonął na stosie w 1689 roku w Moskwie za herezję. Za ważnego propagatora myśli Böhmego uważa się Abrahama von Franckenberga, Dolnoślązaka z Oleśnicy. Rozmaite źródła (jak: „Geschichte der Literatur Schlesiens”) wypominają, że w latach 1621-22 Böhme odwiedził takie miasta, jak Głogów, Strzegom, Wrocław.
Co ciekawe zarówno Sachs, jak i Böhme wspominani są jako para słynnych szewców-autorów książek w romantycznej zagadkowej powieści „Nachtwachen” z 1804 roku. Dzieło przypisywane jest Ernstowi Augustowi Friedrichowi Klingemannowi, autorowi pierwszej inscenizacji „Fausta” Goethego w konwencji teatru dramatycznego. Także XIX-wieczny pisarz Wilhelm Raabe ciekawie nawiązał do tego „duetu”. Bohater jego powieści „Der Hungerpastor” z 1863 roku, pastor, potomek biednego szewca, nazywa się Hans Jacob – co jest celową kompilacją imion dwóch słynnych szewców-autorów, mającą symboliczny wymiar (za: „Wilhelm Raabe: The Fiction of the Alternative Community”).
Jakob Böhme urodził się rok przed śmiercią szewca Sachsa, w 1575 roku, w Starym Zawidowie (Alt Seidenberg). Zawodowo zajmował się również szyciem butów. Osiadł w Görlitz, gdzie miał warsztat i dom (Dom Jakuba zachował się po polskiej tronie Nysy Łużyckiej i jest obecnie salą pamięci z biurem informacji). Tam też doznał pierwszych wizji. Ich skutkiem było rozpoczęcie działalności pisarskiej. Böhme opublikował swoje metafizyczne rozmyślania.
Dom Böhmego w Zgorzelcu
grób Böhmego na cmentarzu w Görlitz
Stały się one zarzewiem konfliktu z bardziej konserwatywną częścią społeczności ewangelickiej w jego regionie. Szukając mecenasów, szewc-mistyk podróżował. Zawędrował nawet do zamku Świny pod Bolkowem, gdzie pod koniec życia pisał na zlecenie śląskiego szlachcica, mocno zainteresowanego naukami tajemnymi i mistycyzmem (w okolicach zamku znajduje się nawet nieoficjalny szlak, nazywany Jakob Böhme Weg). Schorowany autor zmarł 17 listopada 1624 roku w Görlitz. Został pochowany na cmentarzu Mikołaja, gdzie jego grób znajduje się do dziś. Przez wieki wpływ tego filozofa na rozwój myśli był podkreślany przez wielu słynnych badaczy nie tylko niemieckich. „Z mistyków nowoczesnych największy jest Boehme" – miał powiedzieć w 1852 roku swojemu przyjacielowi wieszcz Adam Mickiewicz. Polski poeta wydał nawet cykl ponad 150 aforyzmów pod tytułem „Zdania i uwagi z dzieł Jakóba Boehme, Anioła Szlązaka i Sę-Martina” (pisownia oryginalna).
wydanie dzieła Mickiewicza z XIX wieku z cytatami z dzieł Böhmego (Google Books)
Mistyk po dziś jest fascynującą postacią. Jednym z jego fanów jest... oscarowa gwiazda, Nicolas Cage! O odwiedzinach aktora, który poszukiwał śladów Böhmego, pisały duże niemieckie tytuły prasowe w 2006 roku. Na temat niezwykłego szewca-mistyka pisałem szeroko w tekście „Szewc od boskich spraw” TUTAJ). Za następcę i ucznia mistyka uważał się Quirinus Kuhlmann z Wrocławia, który spłonął na stosie w 1689 roku w Moskwie za herezję. Za ważnego propagatora myśli Böhmego uważa się Abrahama von Franckenberga, Dolnoślązaka z Oleśnicy. Rozmaite źródła (jak: „Geschichte der Literatur Schlesiens”) wypominają, że w latach 1621-22 Böhme odwiedził takie miasta, jak Głogów, Strzegom, Wrocław.
pomnik Böhmego w Görlitz
jedna z ksiąg mistyka w bibliotece w Görlitz
pomnik mistyka w Zgorzelcu
festyn Jakuby w Zgorzelcu
Co ciekawe zarówno Sachs, jak i Böhme wspominani są jako para słynnych szewców-autorów książek w romantycznej zagadkowej powieści „Nachtwachen” z 1804 roku. Dzieło przypisywane jest Ernstowi Augustowi Friedrichowi Klingemannowi, autorowi pierwszej inscenizacji „Fausta” Goethego w konwencji teatru dramatycznego. Także XIX-wieczny pisarz Wilhelm Raabe ciekawie nawiązał do tego „duetu”. Bohater jego powieści „Der Hungerpastor” z 1863 roku, pastor, potomek biednego szewca, nazywa się Hans Jacob – co jest celową kompilacją imion dwóch słynnych szewców-autorów, mającą symboliczny wymiar (za: „Wilhelm Raabe: The Fiction of the Alternative Community”).
***
Tekst opublikowany w 2019 roku: 525. rocznica urodzin Sachsa i 395. śmierci Böhmego.
niezależny, autorski i niekomercyjny projekt dotyczący historii i uroków Dolnego Śląska, Sudetów i okolic
****
Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa.
CC BY-NC-ND
Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.
****
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz