Mają raczej złą sławę, choć w przyrodzie zajmują ważne miejsce i tępią szkodniki. Kojarzą się ze śmiercią, siłami nieczystymi, demonami i grzechem. Ich trujący jad napawa lękiem. Węże pojawiają się jednak również w medycznej symbolice.
Wybrałem rozmaite wizerunki węży z Dolnego Śląska, a także miejsca, w których zobaczymy żywe węże oraz ich ciała, jak również rośliny kojarzone z wężami. Jesteście gotowi na spotkanie z pełzającymi gadami, które słyną z duszenia i kąsania ofiar??
Węże (z łaciny Serpentes) to podrząd gadów. Charakteryzują się wydłużonym, beznogim ciałem. Skóra węży pokryta jest łuskami. Są to zwierzęta mięsożerne. Wśród węży występują gatunki jadowite. Zabijają lub ogłuszają swoje ofiary toksynami. Inne je duszą. Następnie połykają w całości. Większość gatunków węży składa jaja. Ich nazwa w wielu językach wywodzi się od serp (indoeuropejskie) - „pełzać”. W Polsce występuje 5 gatunków węży, w tym: gniewosz plamisty, wąż Eskulapa, zaskroniec zwyczajny, żmija zygzakowata.
witraż w kościele w Mściwojowie
Węże w wielu kulturach są symbolem zła i śmierci. Na przykład jedna z mitycznych Gorgon – Meduza - opisywana jest jako stworzenie z wężami zamiast włosów. Z kolei z postacią Kleopatry, królowej Egiptu, wiąże się tradycja używania węży w celu zabicia wroga lub popełnienia samobójstwa.
.jpg)
Daniel Caspers von Lohenstein (poeta z XVII wieku związany z Wrocławiem): Cleopatra: Trauerspiel - ilustracje
W biblijnej historii stworzenia wąż kusił Adama i Ewę, aby skosztowali owocu z drzewa poznania – co stało się początkiem grzechu i upadku człowieka. Od tamtej pory wąż kojarzy się z siłami piekła.
Adami Ewa z wężem w Raju, Galeria sztuki ludowej Jana Giejsona w Bardzie
Ewa z wężem w Raju, Cranach, Muzeum Narodowe we Wrocławiu
Adami Ewa z wężem w Raju - zabytkowy obrazek święty - wystawa w Muzeum Etnograficznym we Wrocławiu
Ale nie tylko złe aspekty węża pojawiają się w kulturze i symbolach. Uroboros to egipski symbol węża połykającego własny ogon - znak wieczności. Użynany również w rozmaitych mistycznych (np. gnoza i alchemia) i okultystycznych wierzeniach. Wąż jest także symbolem heraldycznym, zarówno w herbach rodzin szlacheckich, jak i miejscowości.
Trzy wciąż używane i popularne symbole są związane z wężami, to: Kielich Higiei, symbolizujący farmację, kaduceusz (Merkurego/Hermesa) – znak pokoju i handlu oraz Laska Eskulapa – symbol medycyny.
W Biblii pojawia się symbol miedzianego węża – znaku zbawienia. To opowieść związana z Mojżeszem. Do tego symbolu odnosił się m.in. Jan Ewangelista: „A jako Mojżesz podwyższył węża na puszczy, tak potrzeba, aby podwyższon był Syn człowieczy”. Nie bez powodu wąż miedziany pojawia się często w kościołach.
wąż miedziany, bazylika w Krzeszowie
* Goerlitz to miasto na Łużycach, w Saksonii, historycznie związane z Śląskiem i Dolnym Śląskiem (leżące w prowincjach Śląskiej i Dolnośląskiej w latach 1815 - 1945)
Nie mniej istotny jest symbol Maryi depczącej węża - jest to symbol jej niepokalanego poczęcia, czyli życia bez zmazy grzechu pierworodnego.
Od węża pochodzi także nazwa instrumentu muzycznego. To serpent – dęty instrumenty z rodziny cynków. W swoich utworach ten instrument wykorzystali m.in. Richard Wagner (na Dolnym Śląsku w 1848 i 1863) i Felix Mendelssohn (na Dolnym Śląsku w 1823 roku).
Żywe węże można spotkać m.in. w ZOO (np. Wrocław) czy na wystawach (Muzeum Przyrodnicze w Goerlitz*). Szkielet węża eksponuje Muzeum Przyrodnicze Uniwersytetu Wrocławskiego.
W świecie roślin wężowe konteksty reprezentuje kilka roślin. To na przykład takie gatunki.
Wężymord niski. Jako Schlangenmord wymienia go atlas botaniczny Śląska „Flora Silesiaca, oder Verzeichniß der in Schlesien wildwachsenden Pflanzen” z 1777 roku. Roślina ma jadalne korzenie. Można spotkać przetwory opisywane jako Skorzonera - w słoikach marynowane warzywo (korzeń).
Żmijowiec zwyczajny (Echium vulgare) – gatunek z rodziny ogórecznikowatych. Swoją nazwę zawdzięcza wystającym z korony kwiatu pręcikom, przypominającym język żmii. Pod nazwą Schlangenhaupt występuje w książce "Flora Silesiaca, oder Verzeichniß der in Schlesien wildwachsenden Pflanzen” z 1777 roku. Łacińska nazwa Echium pochodzi od echis – żmija. Wierzono, że roślina ta leczy po ukąszeniu żmii. Ponadto jej kwiaty z profilu przypominają głowę węża z wysuniętym językiem.
.jpg)
Znany XIX-wieczny wrocławski pisarz Karl von Holtei, w swoim tomie "Gedichte" wydał wiersz o wężu. Muzykę napisał do niego Ernst Scholz (od 1871 do 1882 roku dyrygował koncertami we Wrocławiu) - to pieśń "Schlange", op. 49.
Kilka legend związanych z wężami i żmijami podają stare zbiory opowieści ludowych z Śląska (jak "Schlesische Sagen. 1, Spuk- und Gespenstersagen").
W geografii Sudetów znaleźć można wiele nazw, które odwołują się do węży. Żmijowiec (niem. Otter Köppel, 1153 m n.p.m.) – szczyt w Masywie Śnieżnika. Żmij (niem. Ottenstein, Otterstein, 887 m n.p.m.) - szczyt w Górach Sowich. Na mapach można również znaleźć np. Żleb Wężowy w Karkonoszach.
Z kolei z geologią związany jest serpentynit – skała metamorficzna. Jej nazwa pochodzi od podobieństwa tekstury skały do skóry węża. Z Dolnym Śląskiem związane są jednostki geologiczne: Masyw serpentynitowy Gogołów-Jordanów, Masyw serpentynitowy Szklar, Masyw serpentynitowy Braszowic, Masyw serpentynitowy Sobótki.
Światowy Dzień Węża obchodzony jest 16 lipca.
polecam również:
Salamandra – przyroda Sudetów, pieśń doktora Uniwersytetu Wrocławskiego, legenda z Lubania, studencki toast, mistyczne słowa i wiele innych kontekstów (GALERIA + ciekawostki)
Konie – dolnośląskie zabytki i miejsca związane z końmi (GALERIA)
Jaskółki – ptaki symbole: wybrane ciekawostki ze świata przyrody, kultury i sztuki, związane z Dolnym Śląskiem
Niedźwiedzie ciekawostki związane z Dolnym Śląskiem i Sudetami! (zabytki, geografia, sztuka, przyroda, literatura, przysłowia, maskotki)
Zając/Królik po śląsku – czyli ciekawostki związane z popularnym zwierzakiem w literaturze, heraldyce, języku, sztuce, botanice i nie tylko (maskotka i chiński znak zodiaku na Dolnym Śląsku i w twórczości oraz życiu Dolnoślązaków)
Motyle – dolnośląskie akcenty w naturze, sztuce i nauce (GALERIA + ciekawostki)
Dinozaury i ich mityczni kuzynowie (GALERIA + ciekawostki) – śląskie i sudeckie konteksty: od gada „Ślązaka” po mistykę, legendy i dzieła sztuki
Wieloryb – dolnośląskie i łużyckie konteksty: zabytki i historia (GALERIA + #ciekawostki)
Koty! - od kotów z Książa, przez koty kłodzkie po kocie języki, kocie łby, koty z gór i kotki z drzew i łąk (Dolny Śląsk i Sudety) (GALERIA i #ciekawostki)
Bocian – ptak i symbol: dolnośląskie i sudeckie bociany w naturze i kulturze (GALERIA + ciekawostki historyczne i turystyczne)
Psia sztuka (wybór z Dolnego Śląska i okolic) GALERIA + ciekawostki
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz