Nie zabraknie oczywiście wielkich dzieł znanych całemu światu oraz ich związku z regionem i jego mieszkańcami. Odwiedzimy m. in. Krzeszów, Wambierzyce, Goerlitz, Broumov, Jawor, Świdnicę, Lubawkę, Kłodzko, Bardo, Wrocław, Nysę, polskie i czeskie górskie drogi krzyżowe. Przeczytamy pasyjne przemyślenia Anioła Ślązaka i Jakuba Boehme. Posłuchamy wielkopiątkowej muzyki geniuszy baroku i romantyzmu. Wreszcie dowiemy się, jaki związek z Wielkanocą mają rozmaite rośliny i ich symbolika. Kilkadziesiąt fotografii!
grupa ukrzyżowania w Bartnicy u podnóża Gór Kamiennych
anioł z narzędziami męki Chrystusa - klasztor w Krzeszowie
sceny męki Chrystusa, malowidła w dawnym klasztorze w Jaworze, obecnie Muzeum Regionalne
Zdjęcie z krzyża w zbiorach Muzeum Powiatowego w Nysie
apoteoza zmartwychwstałego Chrystusa - wnętrza bazyliki w Krzeszowie
Na blogu od lat gromadzę wiele ciekawych zdjęć i artykułów powiązanych z obchodami postu oraz Wielkiej Nocy. W tym wpisie chciałbym zamieścić podsumowanie. Będzie o sztuce ludowej, wciąż żywej – palmach wielkanocnych, ozdobach wytwarzanych przez lokalnych rękodzielników. Nie zabraknie wspaniałych dzieł sztuki – zabytkowych kalwarii i dróg krzyżowych. Są to często pamiątki związane z szczególnie uświęconymi miejscami poza regionem – konkretnie z Jerozolimą i Rzymem, jak Święte Schody czy Grób Pański. Oczywiście nie można też pominąć muzycznego aspektu obchodów. W tym przypadku przyjrzymy się m.in. dwóm „Pasjom” Bacha czy „Parsifalowi” Wagnera (które też mają śląskie konteksty). Pojawi się niezwykły mistyk i jego poezja. Na finał botaniczna ciekawostka – narcyz – roślina o szczególnym wielkanocnym charakterze.
ukrzyżowanie, barokowa fasada bazyliki w Krzeszowie
scena kalwaryjna, górska droga krzyżowa na Szczytniku
Golgota w kaplicy kalwaryjnej w Wambierzycach
Z Rzymu i Jerozolimy
Polecam na wstępie dwa moje teksty z cyklu „Quodlibet” w którym zestawiam szczególnie ważne skarby kultury i architektury z ich kopiami na Śląsku.
scena ukrzyżowania - zbiory muzeum Kościoła Pokoju w Świdnicy
ukrzyżowanie autorstwa Willmanna
scena biczowania - zbiory Muzeum Narodowego we Wrocławiu na ekspozycji w zamku w Brzegu
pieta ze zbiorów Muzeum Narodowego we Wrocławiu
W artykule „Święty Grób – Jerozolima vs. sudeckie zabytki (Krzeszów, Wambierzyce i Görlitz)” zobaczymy, jak dawni śląscy i łużyccy artyści przenieśli na ich ziemie wzór tzw. edykuły Grobu Pańskiego, czyli konstrukcji, która znajduje się w najważniejszej chrześcijańskiej świątyni Jerozolimy. Takie „Sanctum Sepulchrum” czy też „Sepulcrum Domini” powstały przez wieki w ważnych ośrodkach religijnych. W moim wpisie omówienie dwóch grobów ze szlaków tzw. Via Sacra oraz z wambierzyckiej kalwarii (więcej w linku).
Święty Grób w Wambierzycach
Święty Grób w Goelitz
Święty Grób w Goerlitz
Święty Grób w Krzeszowie
Święty Grób w Krzeszowie - kopia całunu
Z kolei w tekście „Scala Sancta – Jerozolima – Rzym – sudeckie sanktuaria (Krzeszów, Wambierzyce)” poznamy oryginalne, biblijne stopnie, które zaliczają się do relikwii związanych Jezusem. Przechowywane są w kaplicy przy bazylice św. Jana na Lateranie. Na całym świecie znajduje się wiele ich kopii. Znajdziemy takie też w Sudetach na trasie Głównego Szlaku Sudeckiego (więcej w linku).
Święte Schody w Wambierzycach
Święte Schody w Krzeszowie
Kalwaria w Krzeszowie (w tym Święte Schody)
Wspomniane budowle są elementami sudeckich kalwarii, o których szeroko piszę w kilku oddzielnych tekstach.
Zachęcam do kliknięcia w linki:
Postne i Wielkanocne zabytki
Sudeckie kalwarie i drogi krzyżowe
33 stacje Męki Pańskiej – Krzeszowska Kalwaria
ostatnia stacja krzeszowskiej kalwarii na dachu bazyliki
stacja wambierzyckiej kalwarii
wnętrze jerozolimskiej świątyni w jednej z kaplic Grobu Bożego w Goerlitz
Golgota w jednej z kaplic Grobu Bożego w Goerlitz
Dodatkowo inne drogi krzyżowe czy kalwarie (np. w Lubawce, na Szczytniku czy Iglicznej, ale i w czeskich Sudetach) można zobaczyć w galeriach oznaczonych tagami:
#droga krzyżowa
#kalwaria
ukrzyżowanie na moście gotyckim w Kłodzku
scena drogi krzyżowej na górze Igliczna
scena na drodze krzyżowej na Górze Wszystkich Świętych w Słupcu
kaplica kalwaryjna w Bardzie
Warto też wspomnieć o przygranicznym klasztorze w Broumovie. Ten cenny czeski zabytek szczyci się posiadaniem barokowej kopii Całunu Turyńskiego, jednej z najbardziej tajemniczych tkanin świata. W 2019 roku sakralna atrakcja w Sudetach świętowała 20-rocznicę odnalezienia całunu. Dziś jest on wyeksponowany i można go podziwiać w ramach zwiedzania klasztoru.
Całun Turyński z Broumova
Ludowe dzieła
Dzięki kilku relacjom z Krzeszowa na blogu znajdziecie też przykłady tego, jak dziś ludowi rzemieślnicy i artyści kultywują tradycję własnoręcznego ozdabiania świątecznych akcesoriów. W galeriach prezentuję m.in. wspaniałe palmy wielkanocne, potrawy ze świątecznego stołu czy piękne dekoracje.
wielkanocne palmy, potrawy i dekoracje zaprezentowane przez ludowych twórców podczas przeglądu świątecznego w Krzeszowie
W poezji i mistyce
Z okazji świąt warto przypomnieć o mistykach, którzy działali na śląskiej i łużyckiej ziemi. To Angelus Silesius oraz szewc-filozof Jacob Böhme (zmarł w roku narodzin pierwszego wspomnianego myśliciela). Byli oni związani z Dolnym Śląskiem w czasach baroku. Zasłynęli jako twórcy natchnionych traktatów i poezji, które podziwiane były przez katolików i ewangelików.
pieta z bazyliki w Wambierzycach
ukrzyżowanie w kościele św. Józefa w Krzeszowie
pasyjne obrazki na szkle z wystawy w Muzeum Regionalnym w Jaworze
scena gry o szaty Chrystusa z kalwarii w Wambierzycach (o muzyce nawiązującej do tej biblijnej sceny w artykule na temat Pasji ws. św. Jana - niżej link)
pieta w kościele św. Macieja we Wrocławiu, z kościołem związany był Angelus Silesius
ukrzyżowanie na witrażu w zbiorach Muzeum Architektury we Wrocławiu
Adam Mickiewicz przetłumaczył cytaty z ich dzieł i wydał w formie aforyzmów. Jedną z takich złotych myśli opublikowanych w romantycznej antologii "Z dzieł Jakuba Bema, Anioła Ślązaka i Sę-Martina" jest dwuwiersz podpisany tytułem „Figura nie zbawi”:
„Krzyż wbity na Golgocie tego nie zbawi,Kto sam na sercu swojem Krzyża nie wystawi”
Z kolei sam Anioł Ślązak był autorem liryków zamieszczonych w tzw. Krzeszowskiej Książce Pasyjnej. Więcej ciekawostek na temat tego twórcy w tekście „A jak Anioł ze Śląska - Angelus Silesius i jego miasta”.
Anioł Ślązak - wizerunek na tablicy przy PWSZ w Wałbrzychu
Krzeszowska Książka Pasyjna - zbiory muzeum w Goerlitz
Warto też dodać, że Jacob Böhme dokładnie 400 lat temu wznowił poszukiwania metafizyczne. Mickiewicz mówił o nim „z mistyków nowoczesnych największy jest Boehme". Więcej o jego pracy w tekście „Szewc od boskich spraw”.
Jacob Böhme - pomnik w Goerlitz
grób Jacoba Böhme w Goerlitz niedaleko kaplic Grobu Świętego
Dźwięki boskich tajemnic
Męka Chrystusa i zmartwychwstanie znalazły oczywiście też odbicie w sztuce dźwięku. Szczególnie ważnymi przykładami są „Pasje” Jana Sebastiana Bacha.
kompilacja zdjęć - Pasja św. Jana
W Wielki Piątek 1724 roku, tuż po swoich 39. urodzinach, zamykając pierwszy rok pracy w Lipsku, Bach wykonał w kościele św. Mikołaja oratorium nazywane "Pasją według św. Jana". Dziś jest jednym z najważniejszych koncertowych dzieł pasyjnych. Już sam chór otwierający dzieło udowadnia moc muzyki Bacha, pokazuje doskonałą biegłość kompozytora w stosowaniu muzycznej retoryki. Przełożonym Bacha był wówczas kamiennogórski profesor, a uczniem przyszły kantor w Świdnicy. Co ciekawe w dziele w dość zaskakujący sposób pojawia się… polski taniec polonez. Więcej TUTAJ.
kompilacja zdjęć - Pasja wg. św. Mateusza
W 2019 roku mija 190 lat od romantycznego wskrzeszenia sławy Bacha, co określa się mianem pośmiertnego renesansu tego kompozytora. Zaczęło się od zagrania Pasji według św. Mateusza. Kiedy Bach szykował do wykonania dzieło sakralne, odbył się pogrzeb przyjaciela i mecenasa wielkiego barokowego kompozytora. Książę Leopold, dla którego ostatnią muzykę napisał Jan Sebastian, był dziadkiem stryjecznym (prastryjem) księżnej Anny Emilii z Książa. Bach wykorzystał słowa tego samego poety i tę samą muzykę w swoich utworach związanych z Wielkim Piątkiem oraz żałobą po księciu Leopoldzie! Więcej TUTAJ.
kompilacja zdjęć - Parsifal
Z okresem wielkanocnym wiąże się też teatralna kompozycja czasów schyłku romantyzmu. Muzyczne misterium sceniczne „Parsifal” Wagnera to szczególne dzieło w literaturze operowej. Nie tylko opowiada o rycerzach z legend arturiańskich, ale i o legendarnym świętym Graalu czy też mistyce Męki Chrystusa. Te dość zaskakujące - jak na romantyczną sztukę sceniczną – zagadnienia, dodatkowo oprawione w modernistyczną muzykę, jak i status „łabędziego śpiewu” twórcy zmarłego kilka miesięcy po premierze sprawiły, że dzieło otoczyła aura wręcz kojarzona z sektą. Co ciekawe bliski historyczny związek z tym dramatem i muzyką mają też śląskie lokalizacje i Ślązacy. Więcej TUTAJ.
partytura oratorium Beethovena "Chrystus na Górze Oliwnej" w zbiorach muzeum Kościoła Pokoju w Świdnicy
Przyroda również ożywa
Mistyka świąt to także tajemnica rytmu przyrody. Na ten temat w tekstach o dwóch związanych z okresem postnym i wielkanocnym roślinach. Na temat zawilców i mitu zmartwychwstania można przeczytać w tekście „Boski powrót Adonisa”. Z kolei o narcyzach, które w innych krajach bywają nazywane wielkanocnym dzwonkiem czy też lilią wielkopostną, piszę w tekście TUTAJ.
zawilec
narcyz
Zapraszam do lektury i życzę zdrowych, spokojnych Świąt!
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz