Śląski motet Heinricha Schütza i jego pionierska opera do słów Ślązaka! – wielki poprzednik Bacha we Wrocławiu i jego współpraca z Opitzem

Heinrich Schütz urodził się 100 lat przed Janem Sebastianem Bachem i nazywany jest najbardziej wpływowym niemieckim muzykiem przed słynnym kantorem z Lipska. Ten kompozytor z Saksonii gościł na Dolnym Śląsku i razem z Dolnoślązakiem stworzył przełomowe dzieło w historii muzyki. 

O utworach, które stworzył mistrz wczesnego baroku. Jedna z kompozycji ma słowa napisane przez Dolnoślązaka, druga została na Dolnym Śląsku wykonana, a jej słowa zawierają łacińską nazwę regionu. 

O związkach Bacha (TUTAJ), ale i innych wielkich mistrzów (TUTAJ) baroku z Dolnym Śląskiem już na blogu wspominałem. Pora na kilka ciekawych kontekstów związanych z Schützem.


Wrocław 
Heinrich Schütz urodził się  18 października 1585 roku (według kalendarza gregoriańskiego). Zmarł 16 listopada 1672 roku w Dreźnie, gdzie był nadwornym kompozytorem. Służył na dworze swojego równolatka, elektora Jana Jerzego I Wettyna, pradziadka króla Polski, Augusta II Mocnego. Działania polityczne władcy doprowadziły do tego, że brał aktywny udział w początkowym okresie wojny trzydziestoletniej (1618-48) po stronie Habsburgów. Właśnie z tego powodu w 1621 roku odwiedził z dworem Dolny Śląsk.

Heinrich Schütz, wolne media, wikimedia.org

We Wrocławiu w listopadzie 1621 roku odbył się hołd majątków śląskich składany cesarzowi Ferdynandowi II (jego pradziadkiem był król Kazimierz IV Jagiellończyk) (lata 1621-1740 to okres panowania Habsburgów na Śląsku). Na tę okazję Schütz skomponował specjalny utwór, motet. „Syncharma musicum” w katalogu dzieł Schütza z numerem SWV 49 to wokalno-instrumentalne dzieło, muzyczna zapowiedź późniejszych kantat, które na przykład komponował Bach. Motet składa się z łacińskiej części dedykowanej władcy, elektorowi, oraz z niemieckiej części – z tłumaczenia 124 psalmu. W łacińskiej części padają m.in. takie słowa:

O tibi fortunam, gratare Silesia tantam

et pia ventanti concine vota duci.

Salve, pacis amor, salve, dux Jane, Georgi; 

Tu nobis praestas, nos veneramur opem.

Heinrich Schütz: Sämmtliche Werke (Google Books) 

Prawdopodobnie Schütz z orkiestrą dworską z Drezna wykonał też swoją kompozycję pod tytułem „Teutoniam dudum belli atra pericla molestant” SWV 338 (za: „A Heinrich Schütz Reader: Letters and Documents in Translation”).
Koncert odbył się 3 listopada, a elektor odebrał hołd w imieniu cesarza. Warto nadmienić, że śląska wyprawa muzyczna kompozytora była tematem festiwalu Heinrich-Schütz-Tage, którego 12. edycja odbyła się w 2009 roku. Jej tytuł brzmiał „Schütz und Schlesien”.

„Syncharma musicum” SWV 49 (YouTube) 

Teutoniam dudum belli, SWV 338 (YouTube) 

Bolesławiec (i Wrocław) 
Przedłużająca się wojna dawała się we znaki kompozytorowi, który w czasie jej trwania poszukiwał wytchnienia i inspiracji w dalszych częściach Europy. Odbył m.in. podróże do Danii i Włoch, gdzie był już w 1609 roku. 

Kolejny ciekawy utwór ma związek właśnie z południowym wynalazkiem. Z operą. Chodzi o dzieło Schütza oraz Martina Opitza, wybitnego poety, który urodził się 23 grudnia 1597 roku w Bolesławcu.

Martin Opitz, wolne media, wikimedia.org 

Premiera opery „Dafne” tych artystów odbyła się w Torgau w Saksonii 13 kwietnia 1627 roku z okazji zaślubin Sophie Eleonore von Sachsen z landgrafem Jerzym II Hesse-Darmstadt. 

Niestety muzyczno-dramatyczna baśń duetu Opitz-Schütz o mitycznej nimfie nie dotrwała w komplecie do naszych czasów (warstwa muzyczna zaginęła i znana jest tylko z prób odtworzenia, przetrwało zaś libretto wydane drukiem w 1627 roku we Wrocławiu!). „Dafne” jest uznawana za pierwszą niemiecką operę (niemieckojęzyczną i w całości napisaną przez twórców związanych z niemieckim obszarem kulturowym). Dzieło opowiada o nimfie Dafne, która nie chciała miłości boga Apolliona i zamieniła się w drzewo laurowe - wawrzynek (stąd nazwa naukowa wawrzynka to Daphne). Temat Dafne był często wykorzystywany przez artystów, także na Śląsku. W Zamku Książ znajduje się zdobne barokowe nadproże z Dafne. Ciekawe eksponaty można też podziwiać w muzeach we Wrocławiu i w Nysie (w pałacu biskupów wrocławskich). Więcej ciekawostek o przyrodniczych i kulturowych kontekstach związanych z Dafne omawiam TUTAJ. 

wrocławskie wydanie libretta "Dafne" Opitza, wolne media, za: https://digital.staatsbibliothek-berlin.de/

przedstawienia mitu Dafne w śląskich zabytkach: Zamek Książ, Muzeum Narodowe we Wrocławiu, Muzeum Powiatowe w Nysie (pałac biskupów wrocławskich w Nysie) 

Już po premierze swojego dramatu muzycznego Schütz wyjechał do Wenecji. Wówczas spotkał samego Monteverdiego, ojca pierwszych wielkich oper, i doskonalił u starszego 18 lat Włocha swoje umiejętności.

Heinrich Schütz / Reinhard Seehafer - Dafne (YouTube) 

Muzyka Schütza grana jest przez orkiestry muzyki dawnej. Szczególnie popularne kompozycje to: bożonarodzeniowe oratorium "Historia der Geburt Jesu Christi" czy sakralne cykle, jak "Symphoniae sacrae".

Zapraszam również:

#muzyka,   #ciekawostka,    #opera 

#Opitz 

szczególnie polecam kontynuację tematu:

>>> Barokowa Pieśń nad Pieśniami – o wspólnym dziele poety z Bolesławca i nadwornego kompozytora z Drezna (Opitz, Schütz i piękny madrygał)

niezależny, autorski i niekomercyjny projekt dotyczący historii i uroków Dolnego Śląska, Sudetów i okolic 

 

****

Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa. 

CC BY-NC-ND

Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.