Niezwykłe dziedzictwo, które fascynuje nie tylko z uwagi na wartość historyczną czy estetyczną. Także liczby mówią za siebie. Wybrałem około 50 zabytkowych i artystycznych obiektów z Dolnego Śląska, które posiadają niezwykłe cechy związane z ich wiekiem czy wielkością oraz specyficznym położeniem. To rekordziści w skali kraju i Europy lub zabytki z samego podium.
Zapraszam do zapoznania się z moim wyborem nietuzinkowych atrakcji regionu.
(w linkach moje relacje i artykuły ciekawostkowe - w tym galerie zdjęć z danego miejsca, opisy i lokalizacje z mapami - znaczniki)
Wiadukt kolejowy w Bolesławcu - murowany z kamienia, z 1846 roku, o długości 490 m. Jest jednym z najdłuższych tego typu wiaduktów w Polsce i w całej Europie. Więcej TUTAJ.
Krzywa Wieża w Ząbkowicach Śląskich – średniowieczny zabytek, najwyższa krzywa wieża w Polsce (34 m), a także najbardziej krzywa wieża w Polsce (odchylenie od pionu wynosi 2,14 m). Więcej TUTAJ.
Najstarsza odznaka policyjna w Polsce z 1540 roku w Muzeum Miejskim Wrocławia.
.JPG)
Most kolejowy w Zgorzelcu/Goerlitz - murowany z kamienia, z 1847 roku, o długości 475 m. Jest jednym z czterech najdłuższych mostów kamiennych w Polsce i zarazem jest najdłuższym mostem kamiennym w Niemczech (jest to most graniczny na Nysie Łużyckiej). Więcej TUTAJ.
Katedra w Świdnicy - najwyższa wieża na Śląsku, najwyższa gotycka budowla w Polsce, 101,5 m wysokości. Zachodnią fasadę zdobi największe gotyckie okno na Śląsku (18 x 6 m), jedno z największych tego typu okien w kraju. Więcej TUTAJ.
Złotoryja - najstarsze miasto w Polsce lokowane na tzw. prawie niemieckim, założone przed 1211 rokiem. Spacer TUTAJ.
Pomnik Orła Piastowskiego w Ziębicach na Tysiąclecia Państwa Polskiego, z 1971 roku, ceramiczna rzeźba (9 m wysokości i 12 m szerokości), jest największą ceramiczną figurą orła w Europie i prawdopodobnie jedną z największych tego typu rzeźb na kontynencie.
Dolny Śląsk ma najwięcej uzdrowisk w Polsce (11 z 47) i najstarsze uzdrowiska w kraju (Cieplice Śląskie-Zdrój - początki lecznictwa w 1281 roku, Lądek-Zdrój - legendarne początki w 1241/ oficjalnie od 1498 roku). Wiele dolnośląskich uzdrowisk ma ponad 200-letnie tradycje. Polecam tag #uzdrowiska.
Henryków/Wrocław - najstarsze zabytki języka polskiego: zdanie z 1270 roku w Księdze Henrykowskiej (oryginał w Muzeum Archidiecezjalnym we Wrocławiu, w Henrykowie muzeum z kopią) i najstarsze polskie druki we Wrocławiu z 1475 roku – więcej TUTAJ.
Boguszów-Gorce - najwyżej położony rynek i ratusz w Polsce (591 m n.p.m.)
Tunel między stacją Jedlina Góra i Wałbrzych Główny - równoległe tunele kolejowe z lat 1880 i 1911, o długości 1601 m oraz 1560 metrów, wydrążone na trasie linii Kłodzko - Wałbrzych pod Małym Wołowcem w Górach Wałbrzyskich. Najdłuższy tuneli kolejowych w Polsce (dokładnie najdłuższy tunel pozamiejski w Polsce wykonany metodą drążenia).
Dach wrocławskiego kościoła św. Doroty to największa i najstarsza tego typu konstrukcja w Polsce. Więcej o tym zabytku TUTAJ.
Sokołowsko – najstarsze sanatorium gruźlicze w Europie, założone w 1854 roku, zachowały się budynki z 60. i 70. XIX wieku. Więcej TUTAJ (o gmachu) i TUTAJ (o założycielu z historią powstania sanatorium). W Sanatorium dzieje się akcja powieści "Empuzjon" Olgi Tokarczuk - laureatki literackiej nagrody Nobla. Obok sanatorium w XIX wieku mieszkał Gerhart Hauptmann, laureat literackiej Nagrody Nobla z 1912 roku.
Kościół Pokoju w Świdnicy - największy barokowy drewniany kościół na świecie. Zabytek wpisany na listę dziedzictwa UNESCO i listę Pomników Historii w Polsce. Więcej TUTAJ.
Zamek Świny – z XIII wieku, uważany za najstarszy zamek, będący prywatną siedzibą na terenie obecnej Polski. Więcej TUTAJ.
Złoty Stok - najstarsza kopalnia złota w Polsce (początki sięgają 1241 roku), obecnie funkcjonuje jako muzeum górnictwa z podziemna trasa turystyczną. W kopalni działa również jedyne tego typu muzeum w Polsce: Muzeum Przestróg, Uwag i Apeli. Więcej TUTAJ.
Piwnica Świdnicka w ratuszu wrocławskim – z 1273 roku, uchodzi za najstarszą restaurację w Polsce i jedną z najstarszych w Europie.
Opactwo Cystersów w Lubiążu – kubaturowo największy obiekt cysterski na świecie (190000 m³), jednocześnie najdłuższa barokowa fasada sakralna na świecie (220 metrów). Więcej TUTAJ.
Jańska Góra – wieża z 1869 roku - najstarsza wieża Bismarcka na świecie. Więcej TUTAJ.
Mauzoleum w Legnicy – miejsce spoczynku najdłużej żyjącej linii Piastów (legnicko-świdnickiej) włącznie z grobem ostatniego księcia Piastowskiego, ostatniego męskiego reprezentanta rodu - Jerzego IV Wilhelma (29 września 1660 w Oławie - 21 listopada 1675 w Brzegu). Więcej TUTAJ.
Pomnik św. Jana Nepomucena na Ostrowie Tumskim we Wrocławiu – barokowa rzeźba autorstwa Jana Jerzego Urbańskiego z lat 1730–1732, łącznie z bogato zdobionym cokołem ma 9,5 m wysokości. Uważany jest za największy pomnik tego świętego na świecie. Więcej o fenomenie Nepomuków TUTAJ.
.JPG)
.JPG)
Młyn papierniczy w Dusznikach-Zdroju - jest zabytkowym drewnianym młynem z 1605 roku - jedyny młyn papierniczy w Polsce, jeden z nielicznych tego typu obiektów takiej skali w Europie. Mieści Muzeum Papiernictwa. Zabytek wpisany na listę Pomników Historii, polski kandydat do wpisu na listę dziedzictwa UNESCO. Więcej TUTAJ.
ZOO we Wrocławiu – ogród założony w 1865 roku, najstarsze i największe zoo w Polsce, ma również zachowane zabytkowe budynki. Pod względem liczby gatunków zwierząt jest trzecim co do wielkości ogrodem zoologicznym na świecie. Więcej TUTAJ.
Kościół św. Anny w Zieleńcu (Duszniki-Zdrój) – z 1902 roku, pierwotnie była to to najwyżej położona świątynia w całych Prusach, obecnie najwyżej położony kościół na Dolnym Śląsku i w Sudetach (856 m n.p.m).
Kaplica św. Wawrzyńca na Śnieżce z 1681 roku - jest najwyżej położonym zabytkiem sztuki barokowej w Polsce (1602 m n.p.m.). Więcej TUTAJ.
Ruiny średniowiecznego zamku Rogowiec w Górach Kamiennych (na górze Rogowiec w Górach Suchych) - najwyżej położony w Polsce zamek (870 m n.p.m.).
Wrocław posiada około 130 mostów - ma najwięcej mostów w Polsce i jest w czołówce europejskich miast. Wiele z mostów Wrocławia to zabytki i ciekawe obiekty architektoniczne z XIX wieku i początku XX wielu. Więcej TUTAJ.
Harcówka w Wałbrzychu - budynek turystyczny z 1908 roku, jest jedynym schroniskiem górskim w Polsce, które znajduje się w centrum dużego miasta (Wałbrzych to 2. co do wielkości miasto na Dolnym Śląsku). Więcej TUTAJ.
Kościół pw. Podwyższenia Krzyża Świętego w Jeleniej Górze – największy z 6 Kościół Łaski Cesarskiej, zbudowanych przez śląskich luteran dzięki przywilejowy cesarza Józefa I Habsburga w XVIII wieku (posiada 4020 miejsc siedzących, drugie tyle osób może stać). Świątynia poewangelicka, obecnie parafia katolicka. Więcej TUTAJ.
Ikona Matki Bożej Łaskawej w Krzeszowie - datowana jest na XIII stulecie, co czyni ją najstarszym obrazem maryjnym w Polsce. Więcej o pocysterskim opactwie w Krzeszowie TUTAJ.
Zapora w Pilchowicach – kamienna zapora na Bobrze z 1903 – 1912 roku - w chwili oddania do użytku była ona największą zaporą kamienno-betonową w Europie, obecnie najwyższa zapora kamienna w Polsce (wysokość 62 m i długość w koronie 290 m). Więcej TUTAJ.
Cudowna figura Matki Boskiej Bardzkiej w sanktuarium w Bardzie – z XI wieku - najstarsza zachowana romańska rzeźba na Dolnym Śląsku i zarazem prawdopodobnie najstarsza drewniana rzeźba w Polsce
Muzeum Tkactwa w Kamiennej Górze posiada najliczniejszą w kraju kolekcję kołowrotków przędzalniczych. Więcej o muzeum TUTAJ.
Panorama Racławicka we Wrocławiu - obraz o wymiarach 15 × 114 metrów z lat 1893–1894, największe tego typu dzieło w Polsce i jedna z największych zabytkowych panoram w Europie i na świecie. Wystawa z panoramą stanowi oddział Muzeum Narodowego we Wrocławiu. Więcej TUTAJ.
Jaworzyna Śląska jest najstarszym węzłem kolejowym w Polsce, połączenie kolejowe z 1842 roku. W starej lokomotywowni działa Muzeum Przemysłu i Kolejnictwa na Śląsku.
Kościół bracki pw. św. Józefa w Krzeszowie, część pocysterskiego opactwa, barokowy kościół wpisany na listę Pomników Historii - wyjątkowe polichromie Michaela Willmanna (śląskiego Rembrandta) - łącznie ponad 50 polichromii - stąd określenie "śląska Sykstyna" - mówi się, że to największy zbiór fresków w Europie na północ od Alp. Więcej o tym miejscu TUTAJ.
Zamek Książ w Wałbrzychu – trzeci co do wielkości zamek w Polsce. Posiada ponad 400 pomieszczeń (z zabudowaniami gospodarczymi ok. 600). Łączna powierzchnia to około 11 tys. m². Największy zamek na Dolnym Śląsku. Więcej TUTAJ.
Schronisko Szwajcarka w Rudawach Janowickich, zbudowane w 1823 roku jako leśniczówka pruskiej pary książęcej z zamku w Karpnikach, najstarszym budynkiem użytkowanym jako schronisko turystyczne w Polsce (200 lat w 2023 roku). Więcej TUTAJ.
Most kolejowy z 1905 roku nad Jeziorem Pilchowickim o podwieszonej konstrukcji kratownicowej, zabytek, jest jednym z najwyższych w Polsce. Torowisko na moście znajduje się około 40 metrów nad lustrem wody. Linia kolejowa z Jeleniej Góry do Lwówka Śląskiego. Przy stacji za mostem kręcono sceny filmu "Skąpani w ogniu" (1963) z Beatą Tyszkiewicz i Stanisławem Mikulskim.
Macewa Dawida we Wrocławiu - z 1203 roku, uznana za najstarszy żydowski pomnik nagrobny w Polsce. Eksponowana w Muzeum Miejskim Wrocławia. Więcej o muzeum z tym eksponatem TUTAJ.
Hala spacerowa w Świeradowie-Zdroju – drewniana hala z XIX wieku, o długości 80 metrów, uchodzi za najdłuższą halę spacerową w Polsce. Więcej TUTAJ.
Dworzec Wrocław Główny – z 1857 roku, był na początku największym dworcem kolejowym w Europie. Od lat w czołówce najpopularniejszych stacji kolejowych w Polsce (W roku 2020 wymiana pasażerska wyniosła 12,4 mln osób - 1. miejsce w Polsce, w roku 2021 wymiana pasażerska wyniosła 17,1 mln osób - 1. miejsce w Polsce). Więcej TUTAJ.
Kamień upamiętniający Hedwig Krause w Sosnówce koło Jeleniej Góry z 1926 roku to prawdopodobnie najstarszy pomnik upamiętniający ofiarę wypadku samochodowego w Polsce.
Zamek Lenno we Wleniu z XII wieku uchodzi za najstarszy murowany zamek na Śląsku i Polsce.
Hala Stulecia we Wrocławiu - obiekt wpisany na listę UNESCO i Pomników Historii, pochodzi z 1913 roku - w chwili powstania posiadała unikatowe żelbetowe przekrycie o największej rozpiętości na świecie. Wymiary kopuły to 42 m wysokości i 67 m średnicy. W Hali Stulecia w 1913 roku znajdowały się również największe organy muzyczne świata (200 rejestrów). Więcej TUTAJ.
Kolumna z figurą św. Jana Nepomucena w Wierzbnej koło Świdnicy - powstała w 1701 roku – prawdopodobnie najstarszy w Polsce wizerunek św. Nepomucena w Polsce. Więcej o fenomenie kultu tego świętego TUTAJ.
Twierdza w Srebrnej Górze – wpisana na listę Pomników Historii – zabytek z XVIII wieku, uchodzi za największą górską twierdzę w Europie, posiada największy w Europie w donżon (serce twierdzy).
Most Grunwaldzki we Wrocławiu z 1910 roku jest jedynym zabytkowym wiszącym mostem drogowo-tramwajowym w Polsce i zarazem jedynym na świecie mostem o unikatowej konstrukcji nośnej, stalowo-nitowanej, w której pasma nośne wykonano z blach ułożonych na płask, zawieszonych na pylonach. Więcej TUTAJ.
Dzwon Przedbora z bazyliki Świętych Apostołów Piotra i Pawła w Strzegomiu - jeden z najstarszych czynnych dzwonów w Polsce i Europie, pochodzi z 1318 roku (starszy jest dzwon Piotr z Sandomierza z 1314 roku, ale jest od dawna sporadycznie uruchamiany). Bazylika w Strzegomiu wpisana jest na listę Pomników Historii. Więcej o tym miejscu TUTAJ.
Nowa Ruda - najstarsze notowane wydobycie węgla kamiennego w Polsce - pierwsze wzmianki o wydobyciu węgla pochodzą z 1434 roku, właściwa kopalnia została założona w 1742 roku. Dziś w Nowej Rudzie w starej kopalni działa muzeum górnictwa z podziemną trasą turystyczną. Więcej TUTAJ
Rynek we Wrocławiu łącznie z Placem Solnym stanowi jeden z największych rynków staromiejskich i wielkomiejskich w Polsce i Europie (około 3,8 – 4 ha).
Zamek Czocha - ponad 100-letni, jeden z najstarszych zachowanych i działających bidetów w Polsce i Europie. Więcej o tym miejscu TUTAJ.
Wieża Książęca w Siedlęcinie – malowidła arturiańskie z I połowy XIV wieku - najstarsze w Polsce malowidła świeckie, a także najstarsze w Polsce drewnie stropy. Więcej o tym miejscu TUTAJ.
Głaz we wsi Gać w powiecie oławskim upamiętniający dwóch pilotów, którzy zginęli w 1913 roku w wyniku katastrofy lotniczej – prawdopodobnie najstarszy tego typu obelisk w obecnych granicach Polski.
Tympanon Jaksy z opactwa Benedyktynów na Ołbinie w Muzeum Architektury we Wrocławiu, z ok. 1160 – 1163, jest najstarszym w Polsce i jednym z najstarszych w Europie Środkowej tympanonem fundacyjnym, należy do najcenniejszych zabytków rzeźby romańskiej w Polsce.
Most kryty w Lądku-Zdroju z początku XX wieku o konstrukcji żelbetowej – jedyny tego typu obiekt w Polsce.
Ziębickie muzeum (Domu Śląskiego, dawnej Sprzętu Gospodarstwa Domowego) może poszczycić się największą w Europie kolekcją żelazek, z najstarszym datowanym żelazkiem w Polsce z 1655 roku.
Szopka w Wambierzycach – z II połowy XIX wieku, uchodzi za najstarszą w Polsce ruchomą szopkę.
Zapora Leśniańska – wybudowana w latach 1901–1905, najstarsza zapora wodna w Polsce. Jednocześnie najstarsza elektrownia wodna w granicach Polski, powstała w 1907 roku i do dziś działa.
Historycznie związane z Dolnym Śląskiem:
Wielka zasłona postna z Żytawy - Żytawa (Zittau w Saksonii) była związana z Dolnym Śląskiem od 1319 do 1346 (znajdowała się w granicach piastowskiego księstwa jaworskiego). Świadectwem powiązań historycznych z Śląskiem jest herb miasta, zawierający dolnośląskiego orła piastowskiego. Muzeum z tkaniną leży 1,5 km od granicy z Polską w województwie dolnośląskim.
Tkanina z Żytawy z XV wieku jest jedynym zachowanym w Niemczech płótnem wielkopostnym w rodzaju Feldertyp i trzecim co do wielkości znanym płótnem tego typu na świecie, wraz z Gobelinem z Bayeux jest jednym z najbardziej imponujących dzieł tekstylnych w tradycji zachodniej. Gablota do ekspozycji tkaniny została wpisana do księgi rekordów Guinnessa jako największa gablota muzealna na świecie. Więcej TUTAJ.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz