Organy zachwycają, zarówno wyglądem wielu zabytkowych prospektów, jak i brzmieniem samego instrumentu. Są przykładem finezyjnego połączenia doznań zmysłowych, wynikających z wizualnego kunsztu budowy i zdobienia, jak i słuchowego rozkoszowania się unikatowym, bogatym światem dźwięków. Organy szczególnie popularne były w baroku i romantyzmie, a więc w epokach, które charakteryzują się szczególnie bogatą i złożoną twórczością. Wciąż czarują i stanowią bezcenne zabytki. Na Dolnym Śląsku i w Sudetach nie brakuje wielu przykładów cennych instrumentów. Co więcej, z tych regionów pochodziło wielu interesujących kompozytorów, wykonawców i budowniczych związanych z organami i muzyką organową.
Zapraszam od subiektywnego przeglądu zdjęć (około 100 fotografii) oraz mnóstwo kontekstów.
Organy to szczególny instrument muzyczny. Kojarzony jest głównie z kościołami, ale obecny także w salach koncertowych (muzyka świecka). Organy są instrumentem, na którym gra się za pomocą klawiatury (lub klawiatur – w tym ręcznych – manuałów, i nożnych – pedałów). Od fortepianu organy różni sposób wydobywania dźwięku. Organy należą do aerofonów - są instrumentami dętymi. Powietrze z miechów jest pompowane do piszczałek. Są one wykonywane z cyny lub ołowiu, a także drewna. Piszczałki są jednotonowe, stąd organy mają ogromną ilość piszczałek, wydających nie tylko określone wysokości, ale i barwy dźwięków, łączone w rejestry. Organy znane są od antyku, ale szczególnie popularne stały się w baroku. Wówczas zbudowane ogromną ilość monumentalnych i cennych organów – część z nich zachowała się do dziś. Niekiedy podziwiamy jedynie barokowe prospekty, czyli dekoracyjne obudowy instrumentów. Sam mechanizm, wydający dźwięki, może być znacznie młodszy. Na przykład romantyczny.
.JPG)
.JPG)
.JPG)
XIX wiek był czasem odrodzonej popularności organów (ale budowanych zupełnie inaczej, charakteryzujących się romantycznym strojem, nowymi technologiami i symfonicznym brzmieniem). Najwięcej zabytkowych organów na świecie znajduje się w Niemczech. Kraj ten wpisał budowę organów i muzykę organową na listę niematerialnego dziedzictwa kulturowego UNESCO. Dolny Śląsk znajdował się w obszarze kultury niemieckiej w okresie popularności organów. Stąd w regionie znajduje się wiele cennych i bardzo ciekawych instrumentów oraz ozdobnych prospektów. Także historia jest niezwykle interesująca. Dotyczy wybitnych budowniczych oraz wykonawców muzyki. W tym wpisie właśnie na ten temat.
Wybór wspaniałych organów i prospektów organowych z województwa dolnośląskiego, historycznego Dolnego Śląska, a także obszaru sudeckiego w pasie przygranicznym (m.in. Łużyce Górne, północne Czechy). Przy zdjęciach organów również linki do moich relacji z wybranych kościołów i zabytków z organami. Do tego garść ciekawostek muzykologicznych związanych z muzykami i konstruktorami.
Ciekawe osoby (wybór):
- Moritz Brosig (15 października 1815 roku w Lisich Kątach koło Paczkowa - 24 stycznia 1887 we Wrocławiu), organista i kompozytor, ceniony nauczyciel, naukowiec, wybitna postać muzyki organowej i kościelnej XIX wieku o znaczeniu ponadlokalnym.
- Profesor dr Heinrich Reimann (12 marca 1850 roku w Krosnowicach koło Kłodzka - 24 maja 1906) był niemieckim muzykologiem, organistą i kompozytorem, wpływowym teoretykiem i autorem.
- Christian Benjamin Klein (14 maja 1754 roku niedaleko Ciechanowic - 17 września 1825 w Kowarach ) był niemieckim organistą i kantorem. Założył instytut kształcenia organistów. Poświęcał wiele wysiłków, by promować muzykę organową w swoim mieście i regionie. Swój czas i majątek przeznaczał również na budowanie niezwykłej kolekcji. Zgromadził kilkaset partytur rozmaitych kompozytorów, od wielkich mistrzów baroku z Bachem na czele, po mniejszych, śląskich autorów. Po jego śmierci ta biblioteka muzyczna stała się częścią kilku placówek. Kolekcja Kleina jeszcze w zasadzie zainaugurowała bibliotekę muzykologiczną uniwersytetu w Bonn. Pod koniec 2005 roku odbyła się wystawa „Die Sammlung des Schlesischen Kantors Klein und die Anfänge der Bonner Musikwissenschaft” (Zbiór śląskiego kantora Kleina i początki muzykologii w Bonn). Więcej TUTAJ
- Sigfrid Karg-Elert (21 listopada 1877 roku w Oberndorf am Neckar - 9 kwietnia 1933) – kompozytor najlepiej znany ze swoich dzieł na organy i fisharmonię. Odwiedził Dolny Śląsk i Karkonosze, napisał kilka utworów zainspirowanych lokalnymi legendami i krajobrazami. Więcej TUTAJ
- Christian Gottlieb Schlag (27 lutego 1803 – 10 marca 1889 w Świdnicy), twórca świdnickiej firmy organmistrzowskiej Schlag und Söhne (założona w 1869 roku). Była to jedna z najważniejszych firm budujących organy nie tylko na Śląsku. Do dziś wiele organów Schlaga gra w świątyniach. W Świdnicy i kilku miastach Śląska odbywa się Festiwal Schlaga. Więcej TUTAJ
- Michael Engler Młodszy (9 września 1688 we Wrocławiu - 22 sierpnia 1760 we Wrocławiu) –ceniony barokowy organmistrz. Jego największe dzieła to organy w bazylice w Krzeszowie (jeden z najlepiej zachowanych, oryginalnych barokowych instrumentów tego typu w Polsce i Europie) czy organów w kościele św. Elżbiety we Wrocławiu (odbudowane w XXI wieku po pożarze). Więcej TUTAJ
- Adam Horatio Casparini (29 lipca 1674 roku w Padwie - 11 sierpnia 1745 we Wrocławiu) – organmistrz. Syn Eugenio Caspariniego, także twórcy organów. Mieszkał we Wrocławiu. Jego słynne prace to m.in. organy słoneczne w kościele Piotra i Pawła w Goerlitz (Górne Łużyce, administracyjnie związane ze Śląskiem i Dolnym Śląskiem w latach 1815 – 1945), czy organów w kościele św. Erazma i Pankracego w Jeleniej Górze oraz pozytywu w bazylice św. Elżbiety we Wrocławiu obecnie w Oratorium Marianum we Wrocławiu.
- Zacharias Hildebrandt (1688 roku w Ziębicach - 11 października 1757 w Dreźnie) był budowniczym organów. Dzięki budowie nowych organów w Störmthal koło Lipska, Hildebrandt poznał Jana Sebastiana Bacha. Kompozytor na nabożeństwo inauguracyjne skomponował kantatę „Höchsterwantes Freudenfest” BWV 194 i był obecny podczas jej wykonania. Hildebrandt dokonał naprawy dwóch organów kościoła św. Tomasza w Lipsku, czyli w kościele, w którym pracował Bach do 1723 roku do śmierci w 1750.
- Samuel Ludwig Hartig (31 stycznia 1790 roku w Nowej Soli, historycznie na Dolnym Śląsku - 8 lipca 1868 w Sulechowie, historycznie na Dolnym Śląsku) był niemieckim budowniczym organów na Dolnym Śląsku i w Brandenburgii .
- Johann Michael Röder był niemieckim budowniczym organów w Berlinie i na Śląsku od pierwszej połowy XVIII wieku.
- 24 września 1913 roku odbyło się w Hali Stulecia we Wrocławiu światowe prawykonanie utworu „Introduction, Passacaglia i Fugue” na organy e-moll op. 127 Maxa Regera. Kompozycja została wykonana przez Karla Straubego. Była to nie tylko premiera kompozycji cenionego autora, ale i inauguracja wyjątkowych, wówczas największych organów świata! Staube był uczniem wspomnianego wyżej prof. Heinricha Reimanna, wybitnego muzyka, który urodził się w Krosnowicach koło Kłodzka. Organy z Hali Stulecia zostały rozebrane, a obecnie ich część stanowi główne organy w archikatedrze we Wrocławiu. Więcej TUTAJ.
Brak komentarzy:
Prześlij komentarz