Jak minister z Czarnego Boru postanowił egzaminować i wynalazł maturę! (Karl Abraham von Zedlitz i epokowa reforma oświaty)

Od pokoleń przywykliśmy do specyficznego edukacyjnego rytuału: gdy zakwitną kasztanowce – czas na egzamin dojrzałości! Maturę ponad 200 lat temu wynalazł pochodzący z Dolnego Śląska oświecony minister na dworze pruskim. Przyjaciel Kanta. Urodził się w Czarnym Borze, pochowany został w Walimiu. 

Maj to współcześnie dla uczniów liceów i techników czas próby. Muszą wykazać się wiedzą, by iść na upragnione studia. Kiedyś, jeszcze 300 lat temu, było zupełnie inaczej. Szkoły wyższe były przede wszystkim dla bogatych, wysoko urodzonych. Nie zawsze dla inteligentnych i zdolnych.... Znalazł się człowiek - Dolnoślązak, który postanowił to zmienić - podnieść jakość nauczania i status dyplomu. Wyrównać szanse. Jego postępowa koncepcja "ulepszenia systemu szkolnictwa na ziemiach królewskich" została przyjęta dekretem w grudniu 1788 roku. 


Karl Abraham Freiherr von Zedlitz und Leipe urodził się 4 stycznia 1731 w Czarnym Borze (niem. Schwarzwaldau koło Wałbrzycha. Zmarł 18 marca 1793) w Czerńczycach. Pochowany jest w Walimiu, niedaleko swojej rodzinnej miejscowości. Był reformatorem i pomysłodawcą egzaminu maturalnego. 

Kanclerz się żali 
Historycy zwracają uwagę, że w 1787 roku w liście Karl Christoph von Hoffmann poskarżył się na żenujący poziom wielu młodych, którzy wybierali kształcenie akademickie. Kanclerz Uniwersytetu w Halle napisał do swojego kolegi, wpływowego państwowego urzędnika, również Dolnoślązaka, Karla Abrahama von Zedlitza.

Twórca matury Karl Abraham Freiherr von Zedlitz und Leipe, wolne media, wikimedia.org

Carl Christoph von Hoffmann i jego żona Friederike von Hoffmann, wolne media, wikimedia.org

Minister, któremu wcześniej, w 1781 roku, Immanuel Kant dedykował dzieło swojego życia „Krytykę czystego rozumu” („Kritik der reinen Vernunft”), nie pozostał głuchy na skargi kolegi. Nie na darmo Kant w swoim dziele barona z Czarnego Boru nazywa w odniesieniu do nauki i edukacji „Liebhabers und erleuchteten Kenners” („miłośnikiem i światłym znawcą”) (na ten temat więcej TUTAJ). Jeden z najważniejszych myślicieli oświecenia był zresztą w stałym korespondencyjnym kontakcie z ministrem na berlińskim dworze Fryderyka Wielkiego.

Karta tytułowa dzieła Kanta i dedykacja dla Zedlitza wolne media, wikimedia.org

Minister posłuchał swojego kolegi i opracował koncepcję egzaminów, które miały odegrać kluczową rolę w właściwej selekcji kandydatów na studia. W 1787 roku Zedlitz ogłosił "Vorschläge zur Verbesserung des Schulwesens in den Königlichen Landen" ("Sugestie dotyczące ulepszenia systemu szkolnictwa na ziemiach królewskich"). Na jego wnioskach oparty został projekt „Abiturreglement”, ogłoszony 23 grudnia 1788 roku. Tę decydującą regulację wprowadził ostatecznie Johann Christoph von Wöllner - następca reformatora z Dolnego Śląska  To początek matury. 

Na czym polega ta idea? Młodzież kończąca szkołę średnią jest egzaminowana. Wyniki tego sprawdzianu traktuje się jako ocenę poziomu wiedzy i ewentualną przepustkę na uczelnię. Kiedyś do tego egzaminu podchodzili tylko mężczyźni. Składał się z języków, w tym z łaciny(!) oraz matematyki. Matura długo się upowszechniała. Dopiero w 1896 roku po raz pierwszy sześć kobiet w Prusach zdało egzamin końcowy. Od tego roku datuje się też przyjmowanie kobiet na studia. Wcześniej mogły to robić tylko na specjalne zezwolenie ministra. Prawna, oficjalna legalizacja przyjmowania pań na uczelnie w Niemczech to dopiero rok 1908. 

Śląski szlachcic 
Karl Abraham Freiherr von Zedlitz und Leipe oceniany jest  jako jeden z najbystrzejszych i najciekawszych ministrów w gabinecie Fryderyka Wielkiego. Jego reforma szkolnictwa przyczyniła się do ogromnej poprawy edukacji w państwie oraz pozwoliła osiągnąć w bardzo krótkim czasie wymierne efekty, które można nazwać sukcesem. Reformator z Czarnego Boru był też związany ze szkołą w Legnicy (Akademia Rycerska).

kościół św. Jadwigi w Walimiu i krypta rodu von Zedlitz

polecam posty z tagiem:

#nauka, #historia, #ciekawostka 

****

Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa. W sprawie użycia komercyjnego, proszę o kontakt.

Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.

****