Chopin i dolnośląskie ciekawostki (pobyt w Dusznikach i Wrocławiu + Elsner, pianista i aktor z Lubawki)

Fryderyk Chopin zalicza się do czołówki kompozytorów muzyki poważnej. Jest nie tylko niewątpliwie najbardziej znanym polskim twórcą muzyki, ale i autorem skarbów kultury całej ludzkości. Kolekcja dzieł wielkiego romantycznego pianisty znajduje się na liście UNESCO Pamięć Świata.

W młodości Chopin wraz z rodziną – matką i siostrami – odwiedził Dolny Śląsk. Przebywał i koncertował m.in. w Dusznikach-Zdroju i Wrocławiu. W jego wspomnieniach pojawiają się też nazwy innych miejscowości. Z regionem związany był jego mistrz – Józef Elsner. Nazwisko innego Dolnoślązaka wymienia się też w kontekście pierwszych nagrań muzyki genialnego wirtuoza oraz filmu biograficznego. 

Wybór ciekawostek - zapraszam.

Walc "Minutowy", preludium "Deszczowe", etiuda "Rewolucyjna"... do tego koncerty fortepianowe, ballady, pieśni, mazurki, polonezy, nokturny i inne walce oraz preludia. Spuścizna kompozytorska wielkiego romantyka jest bezcennym dziedzictwem, które ma ważne miejsce w kulturze. Jego dzieła grane są w salach koncertowych całego świata. Uznaniem od dziesięcioleci cieszy się Międzynarodowy Konkurs Pianistyczny im. Fryderyka Chopina. To nie koniec. Internet Movie Database podaje listę ponad... 1000 filmów i seriali, w których użyto muzyki Chopina jako ścieżki dźwiękowej. Animacja "Musical Moments from Chopin" z 1946 roku, w której wykorzystane zostały: polonez, fantazja impromptu i scherzo polskiego kompozytora, była nominowana do Oscara w kategorii najlepszy krótkometrażowy film animowany. Wygrał słynny epizod przygód Toma i Jerrego "The Cat Concerto", który otwiera... parafraza z preludium Chopina.

pomnik Chopina w Parku Południowym we Wrocławiu 

Nazwisko Chopina znajduje się w niekwestionowanej czołówce mistrzów dźwięku. Kompozytora znajdziemy na listach 10 najważniejszych kompozytorów w dziejach sporządzanych czy to przez redaktorów „New York Timesa”, czy „Encyclopaedia Britannica”.

Pomnik "Fryderykowi Chopinowi - Wrocławianie" z 2010 roku, przy ul. Oławskiej we Wrocławiu 

Fryderyk Franciszek Chopin urodził się  22 lutego lub 1 marca 1810 roku w Żelazowej Woli. Zmarł 17 października 1849 roku w Paryżu. Był pianistą – wirtuozem, a także cenionym do dziś kompozytorem. Już od wczesnego dzieciństwa przejawiał zainteresowanie muzyką i talent do gry. Szybko zaczął też komponować. Pierwszy wydany utwór miał już w 1817 roku! Debiut na publicznym koncercie zaliczył rok później. Jego kariera w Warszawie, a później w Paryżu rozwijała się niezwykle szybko. Niestety, chorowitość i aktywność doprowadziły do przedwczesnej śmierci wybitnego twórcy.

Chopin, popiersie w Oleśnicy 

Już jako nastolatek Chopin odwiedził Dolny Śląsk. W 1826 roku młody Frycek, jego matka oraz dwie siostry przebywali w Dusznikach-Zdroju, wówczas niemieckim uzdrowisku. Tam kurowali się. Chorował nie tylko Fryderyk, ale i jego młodsza siostra, Emilia, która zmarła rok później. Pamiątką po letnim pobycie Chopinów w Dusznikach jest m.in. książka. Napisała ją starsza siostra Fryderyka, Ludwika. „Podróż Józia z Warszawy do wód Szląskich, przez niego samego opisana” - to dzieło, które ukazało się w 1829 i było jeszcze wznawiane w 1830 i 1844 roku. Warto dodać, że Ludwika była kilka miesięcy wcześniej w Kudowie i dołączyła do rodziny w Dusznikach. Z wypoczynku w uzdrowisku pochodzą listy kompozytora do Wilhelma Kolberga.

XIX-wieczne wzmianki o pobycie Chopina w Dusznikach-Zdroju i Wrocławiu, za: Marceli Antoni Szulc: "Fryderyk Chopin i utwory jego muzyczne", 1873

Dworek Chopina i Pieniawa Chopina oraz pomnik kompozytora przy deptaku w Dusznikach0-Zdroju

wzmianka o pobycie Chopina w Dusznikach na łamach "Kuriera Warszawskiego" z 1826 roku

Chopin nie tylko zażywał dobroczynnego wpływu wód, ale i koncertował – charytatywnie. Pamiątką po jego pobycie jest nazwa źródła Pieniawa Chopina, a także Międzynarodowy Festiwal Chopinowski w Dusznikach-Zdroju, który odbył się pierwszy raz w 1946 roku z okazji 120. rocznicy pobytu kompozytora w kurorcie. Koncerty organizowane są w Teatr Zdrojowy im. Fryderyka Chopina, tzw. Dworku Chopina. Artysta grał w tym XIX-wiecznym obiekcie, kiedy był kuracjuszem.
W 1976 roku, z okazji 150. rocznicy pobytu Chopina w kurorcie odsłonięty został jego pomnik.
Warto nadmienić, że trzy lata przed Chopinem uzdrowisko odwiedził inny młody ważny romantyk, Felix Mendelssohn Bartholdy.

wnętrze Dworku Chopina w Dusznikach, gdzie odbywają się festiwale 

"Fryderyk Chopin i utwory jego muzyczne: przyczynek do życiorysu i oceny kompozycyi artysty" z 1873 - wzmianka na temat pobytu Chopina w Dusznikach (Reinerz) i koncertu charytatywnego (za Google Books) 

W drodze do Dusznik i w powrotnej Chopinowie zatrzymywali się we Wrocławiu. Najpierw na przełomie lipca i sierpnia, później we wrześniu 1826 roku. Fryderyk Chopin nie zdążył jednak wówczas poznać dobrze tego miasta (tego samego roku zmarł Weber, który jako nastolatek był szefem muzycznym wrocławskiej opery). Do stolicy Dolnego Śląska wrócił 4 września 1829 roku i zabawił tam parę dni. Muzyk wracał wówczas z Drezna. 

plenerowa część festiwalu chopinowskiego w Dusznikach 

Obelisk na Orlicy niedaleko uzdrowiska Duszniki-Zdrój - jedna ze ścian upamiętnia wejście Chopina na górę 

Kolejny raz Chopin zatrzymał się we Wrocławiu w listopadzie 1830 roku. Wówczas wystąpił tam z koncertem. Dolny Śląsk znalazł się wtedy na jego trasie do Wiednia. We Wrocławiu kompozytor poznał kilka zabytków, w tym ważne dla muzyki w regionie: katedrę św. Jana (w 2010 roku na ścianie tej świątyni zamontowano tablicę pamiątkową poświęconą Chopinowi) i bazylikę św. Elżbiety. Był też w teatrze. Wiadomo, że  kompozytor do Wrocławia przyjechał z dwa lata starszym przyjacielem, Tytusem Woyciechowskim. Mieli wówczas 20 i 22 lata. Mieszkali w zajeździe "Zur Goldenen Gans" (Pod Złotą Gęsią). W 2020 roku media na całym świecie obiegła informacja o rzekomo homoerotycznym charakterze relacji Chopina i Woyciechowskiego. Uwagę na ten aspekt zwracali już wcześniej niektórzy biografowie wirtuoza. Podstawą do twierdzenia stały się listy młodego kompozytora do przyjaciela, w których mowa m.in. o pocałunkach i wielkiej tęsknocie. Chopin zwracał się do przyjaciela "Tyciu". Warto nadmienić, że dedykował mu Wariacje B-dur op. 2 na temat Là ci darem la mano z opery Don Giovanni Mozarta. To dość specyficzny wybór. Aria z arcydzieła Mozarta jest w zasadzie duetem miedzy kochankami. To zaloty. 

tablica na archikatedrze we Wrocławiu 

Podróże po Dolnym Śląsku to również przejazdy przez inne miejscowości. W wspomnieniach Chopina zachowały się również odnotowane takie lokalizacje, jak: Oleśnica (w mieście znajduje się popiersie muzyka), Niemcza, Ząbkowice czy Kłodzko.

Z okazji Roku Chopinowskiego 2010 Opera Wrocławska wystawiła operę "Chopin". To dzieło włoskiego kompozytora, Giacomo Orefice, z 1901 roku. Prapremiera odbyła się w Mediolanie. Z kolei w Parku Południowym we Wrocławiu w 2004 roku odsłonięty został pomnik kompozytora (jego autorem jest Jan Kucz - artysta, który wykonał również pomnik w Dusznikach).

medal pamiątkowy z wizerunkiem Chopina, wystawa w Muzeum Sztuki Mieszczańskiej w Starym Ratuszu we Wrocławiu 

Pisząc o związkach Chopina z Dolnym Śląskiem, nie można zapomnieć o jego nauczycielu. Józef Elsner urodził się w Grodkowie w 1769 roku i młodość spędził we Wrocławiu. Tam zdobył wykształcenie i organizował życie muzyczne. Z Warszawą związany był od 1799 roku. Nauczycielem Chopina został w 1822 roku. W literaturze pojawiają się sugestie, że to właśnie Elsner mógł zasugerować kurację w Dusznikach.

Liszt/Chopin - Glanes de Woronince S 249 No 2: Mélodies polonaises” - gra Ansorge, około 1928 (YouTube)

Warto też wspomnieć o Conradzie Ansorge. Pianista ten urodził się w Bukówce koło Lubawki na Dolnym Śląsku 13 lat po śmierci Chopina. Był jednym z ostatnich uczniów Franciszka Liszta – przyjaciela i popularyzatora twórczości Chopina. Ansorge słynął z wykonań Beethovena, ale też prezentował publiczności dzieła swojego nauczyciela - Liszta, oraz Chopina. W literaturze chopinowskiej pianista z Lubawki zapisał się wykonaniem drugiej części z suity „Glanes de Woronince” S 249 Liszta. Miniatura o nazwie „Mélodies polonaises” jest popularną w twórczości Liszta transkrypcją. W tym przypadku chodzi o znaną pieśń „Życzenie” op. 74 nr 1 Chopina. To jedna z dwóch wersji opracowania tego utworu autorstwa Liszta. Chopin napisał oryginał około 1829 roku, czyli w czasie, kiedy bywał też na Dolnym Śląsku. Ansorge nagrał kompozycję dla wytwórni Parlophone w 1929 roku, sto lat po skomponowaniu oryginału. Nagranie to uważa się za najstarszą rejestrację tej transkrypcji. Utwór znalazł się na składance CD „Pupils of Liszt”.

Kolejną ciekawostką jest film. To produkcja z 1934 roku pod tytułem "Abschiedswalzer", w Polsce wyświetlany jako "Chopin, piewca wolności", w reżyserii węgierskiego filmowca, Gézy von Bolváry. Rolę polskiego kompozytora zagrał Wolfgang Liebeneiner, który przyszedł na świat 6 października 1905 roku w Lubawce na Dolnym Śląsku! "Abschiedswalzer" to pierwszy dźwiękowy film biograficzny o Chopinie i drugi film o tym polskim kompozytorze w dziejach (pierwszym był niemy "La Valse de l'adieu" z 1928).

na stronie cyfrowa.chbp.chelm.pl można znaleźć plakat kina Tęcza do filmu "Chopin, piewca wolności" z dopiskiem: "Wielki Polski Film Patriotyczny". Znajduje się na nim, lekko przekręcone, nazwisko aktora z Lubawki, który zagrał Chopina. Plakat ten został wydrukowany w 1934 roku przez drukarnię "Zwierciadło", która działała na chełmskim rynku w latach 1922-39 (udostępniam za zgodą kierownika Działu Zbiorów Regionalnych i Czytelni ChBP)

scena z przedwojennego, niemieckiego filmu dźwiękowego o Chopinie. Ekranizacja była w Polsce popularna. Rolę kompozytora zagrał aktor pochodzący z Dolnego Śląska - z Lubawki (YouTube)

Parafrazując Wyspiańskiego (który również odwiedził Dolny Śląsk) "Chopin gdyby jeszcze żył, toby pił..." oczywiście wodę z uzdrowiska Duszniki-Zdrój!

W 2020 roku przypadła 210. rocznica urodzin Fryderyka Chopina (Rokiem Chopinowskim ogłoszone były: 1960 i 2010). 

na temat innych ciekawych kompozytorów:
tag #Muzyka 

atrakcje Wrocławia i historie związane z tym miastem TUTAJ

atrakcje Dusznik TUTAJ

Wiadomości za:
"Fryderyk Chopin: A Life and Times", "Chopin's World", chopin.nifc.pl, "Frederic Chopin: His Life, Letters, and Works", "Fryderyk Chopin: a diary in images", "Annales Chopin", festival.pl

Spodobał Ci się ten post? Być może Twoi znajomi też by się zainteresowali? Udostępnij wpis na swojej osi. Dziękuję :) 

Narzędzia do łatwego udostępniania na portalach społecznościowych i wysyłki email dostępne są poniżej. Zachęcam do korzystania :) 

****

Materiały fotograficzne i tekstowe (jeżeli nie zaznaczono inaczej - np. wolne media, cytat, wskazanie innego autora) należą do autora bloga! Zabraniam powielać i kopiować chronionych treści bez oznaczenia autorstwa. W sprawie użycia komercyjnego, proszę o kontakt.

Autorem bloga jest dziennikarz, przewodnik, teatrolog, regionalista-amator, bloger od 2011 roku.

****